The Relationship between Labor and Freedom in Classical Social Theory

Yıl 2023, Sayı: 85, 31 - 41, 30.12.2023

Şükriye Ulaşkın

https://doi.org/10.26650/jspc.2023.85.1219352

Öz

The agenda of classical social theory has been formed to understand social and economic developments, the effects of these developments on society, and suggestions for solving social problems. The emergence of capitalist production and its impacts on society are areas where the intellectual activities of Karl Marx, Max Weber, and Emile Durkheim, known as founding sociologists, are concentrated. Changes in labor characteristics and the principles that shape working life have found a place among the various concepts and discussions of the founding sociologists, and a theoretical ground for understanding modern labor has been formed. Based on relevant theoretical discussions, the main goal of this article is to develop an inquiry into the possibility of considering the concepts of labor and freedom together. Consideration of freedom, one of the most ancient and deeply rooted issues in the history of thought, in the context of labor will help us understand in which situations labor can create an opportunity for freedom or, on the contrary, a different form of slavery. The historical tracking of the relationship between labor and freedom is another element aimed in this article, from master–slave duality in Ancient Greece to the modern worker who has the right to freely sell his/her own labor power. In precapitalist societies, the structure of freedom that excludes labor made labor respectable, along with 19th-century social thinking. Contrary to the precapitalist freedom structure that excludes labor, the 19th-century social thought elevated labor to a respectable position. In this context, the relationship established by classical social theorists between labor and freedom has been effective in breaking away from the traditional definition of labor and becoming a reality that cannot be ignored for daily life, and in this reality, it becomes a necessary and desirable position in terms of freedom from time to time.

Anahtar Kelimeler

Classical social theory, Labor, The division of labor, Rationalization, Freedom

Klasik Sosyal Teoride Emek ve Özgürlük İlişkisi

Öz

Toplumsal ve ekonomik gelişmelerin anlaşılması, bu gelişmelerin toplumda yarattığı etkiler ve toplumsal sorunların çözümüne ilişkin öneriler klasik sosyal teorinin gündemini oluşturmuştur. Yeni ortaya çıkan kapitalist üretim biçimi ve bunun toplumda yarattığı etkilerin anlaşılması kurucu sosyologlar olarak bilinen Karl Marx, Max Weber ve Emile Durkheim’ın fikri faaliyetlerinin yoğunlaştığı alanlardır. Emeğin niteliği ile çalışma yaşamına yön veren ilkelerdeki değişimler, kurucu sosyologların çeşitli kavram ve tartışmaları arasında kendine yer bulmuş ve modern emeğin anlaşılmasına yönelik teorik bir zemin oluşmuştur. Bu doğrultuda bu makalenin temel amacı klasik sosyal teorideki tartışmalardan yola çıkarak emek, iş, üretim gibi kavramların kesiştikleri asgari çağrışım üzerinden özgürlük fikriyle kurulan ilişkiselliği ortaya çıkarmaktır. Düşünce tarihinin kadim ve köklü meselelerinden biri olan özgürlüğün emek bağlamında ele alınması, emeğin hangi durumlarda özgürlük için bir imkân oluşturabileceğini veya aksine farklı türden bir kölelik biçimi yaratabileceğinin anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Antik Yunan’daki efendi-köle düalitesinden, kendi emek gücünü özgürce satma hakkına sahip modern çalışana gelene kadar, emek ve özgürlük arasındaki ilişkinin tarihsel takibi bu makalede amaçlanan bir diğer unsurdur. Bu amaçla klasik sosyal teori literatürü göz önünde bulundurularak yapılan kavramsal değerlendirmeler neticesinde bu makalede, kapitalizm öncesi toplum biçimlerinde özgürlüğün emeği dışlayan yapısının aksine 19. yüzyıl toplumsal düşüncesinin emeği saygın bir konuma yerleştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda klasik sosyal teorisyenlerin emek ve özgürlük arasında kurdukları ilişki, emeğin geleneksel anlamından koparak gündelik yaşam için göz ardı edilemeyecek bir gerçekliğe, bu gerçeklik içinde zaman zaman özgürlük açısından çeşitli boyutlarıyla gerekli ve arzu edilen bir konuma gelmesinde etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik sosyal teori, Emek, İşbölümü, Rasyonelleşme, Özgürlük

Kaynakça

• Arendt, H. (1994). İnsanlık durumu. (B. S. Şener, Çev.) İstanbul: İletişim. google scholar
• Aristoteles. (1993). Politika. (M. Tunçay, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
• Arslan, A. (2018). Hesiodos’tan Marx’a çalışma ideolojisi. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı. google scholar
• Braverman, H. (2008). Emek ve tekelci sermaye. (Ç. Çidamlı, Çev.) İstanbul: Kalkedon. google scholar
• Budd, J. W. (2016). Çalışma düşüncesi. (F. Man, Çev.) İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Coser, L. (2008). Sosyolojik düşüncenin ustaları. (H. Hülür, S. Toker ve İ. Mazman, Çev.) Ankara: De Ki. google scholar
• Durkheim, E. (2006). Sosyoloji dersleri. (A. Berktay, Çev.) İstanbul: İletişim. google scholar
• Durkheim, E. (2010). Sosyolojik yöntemin kuralları (2 b.). (C. B. Akal, Çev.) Ankara: Dost. google scholar
• Durkheim, E. (2013). İntihar. (Z. İlkgelen, Çev.) İstanbul: Pozitif Yayınları. google scholar
• Durkheim, E. (2014). Toplumsal işbölümü. (Ö. Ozankaya, Çev.) İstanbul: Cem. google scholar
• Ege, R., & Igersheim, H. (2016). Political philosophy and economics: freedom and labour. G. Faccarello, & H. D. Kurz içinde, Handbook on the history of economic analysis volume III (s. 436-452). Cheltenham: Edward Elgar. google scholar
• Febvre, L. (1995). Uygarlık, kapitalizm ve kapitalistler. (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: İmge. google scholar
• Freyer, H. (2014). Sanayi çağı. (M. R. Ayas, Dü., B. Akarsu, ve H. Batuhan, Çev.) Ankara: Doğu Batı. google scholar
• Gençoğlu, A. Y. (2020). Kapitalizme teorik yaklaşımlar: kapitalist ekonomik sistemin temel nitelikleri üzerinden karşılaştırmalı bir analiz. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 14, 237-256. google scholar
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. (C. Güzel, Dü.) İstanbul: Kırmızı Yayınları. google scholar
• Gorz, A. (2007). İktisadi aklın eleştirisi. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Göçmen, D. (2022). Karl Marx’ın Emek ve Mülkiyet Kavramları Üzerine. I. B. Bravo, & H. Bravo içinde, Emek ve mülkiyet (s. 121-147). Ankara: Fol. google scholar
• Grint, K. (1998). Çalışma sosyolojisi. (V. Bozkurt, Çev.) İstanbul: Alfa. google scholar
• Güler Aydın, D. (2010). Kapitalizmde bireyin sorgulanması: yabancılaşma ve demir kafes. Amme İdaresi Dergisi, 43(2). google scholar
• Huberman, L. (2013). Feodal toplumdan yirminci yüzyıla (13 b.). (M. Belge, Çev.) İstanbul: İletişim. google scholar
• Kalın, İ. (2017). Hoca Ahmed Yesevî, hüküm ve hikmet. Bilig(80), 1-15. google scholar
• Kaya, M. (2012). Klasik sosyolojik perspektifte modernleşme tartışmaları. Birey ve Toplum, 2(4), 111-132. google scholar
• Kıran, A. (2019). Aristoteles, devlet, köleler ve vatandaşlık. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 44, 350-359. google scholar
• Kösemihal, N. Ş. (1993). Durkheim sosyolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
• Kupper, A., & Kupper, J. (2016). Sosyal bilimler ansiklopedisi. Ankara: Adres Yayınları. google scholar
• Locke, J. (2012). Yönetim üzerine ikinci inceleme (2 b.). (F. Bakırcı, Çev.) Ankara: Ebabil. google scholar
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay, & D. Kömürcü, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. google scholar
• Marx, K. (2014). Kapital (6 b.). (M. Selik, & N. Satılgan, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap. google scholar
• Marx, K., & Engels, F. (2013). Alman ideolojisi (2 b.). (T. Ok, & O. Geridönmez, Çev.) İstanbul: Evrensel. google scholar
• Meda, D. (2012). Emek kaybolma yolunda bir değer mi? (2 b.). İstanbul: İletişim. google scholar
• Nikitin, P. (1990). Ekonomi politik. (H. Konur, Çev.) Ankara: Halk Kitaplığı. google scholar
• Nişancı, Z. (2022). Demir kafes. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. TÜBİTAK. 12 6, 2022 tarihinde https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/demir_kafes adresinden alındı google scholar
• Nişanyan, S. (2022, 12 08). Nişanyan Sözlük. https://www.nisanyansozluk.com/kelime/%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fma adresinden alındı google scholar
• Oğuz, Ö. (2007). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Türkiye’de çalışma hayatında esnek çalışma. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Parkan, B. (2013). Marx. İstanbul: Say Yayınları. google scholar
• Peksan, S. (2021). Çalışmanın evrimi ve işin sonu. Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Ritzer, G. (2011). Klasik sosyoloji kuramları (6 b.). (H. Hülür, Çev.) Ankara: De Ki. google scholar
• Sahlins, M. (2010). Taş devri ekonomisi. (T. Doğan ve Ş. Özgün, Çev.) İstanbul: Bgst Yayınları. google scholar
• Samsum, N. (2017). Çalışmanın değişen anlamı ve güncel durumuna ilişkin tartışmalar. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(3), 160-210. google scholar
• Slattery, M. (2012). Sosyolojide temel fikirler. (Ü. Tatlıcan ve G. Demiriz, Dü) Ankara: Sentez. google scholar
• Smith, A. (2014). Milletlerin zenginliği (9 b.). (H. Derin, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası. google scholar
• Swingewood, A. (2009). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi. (O. Akınhay, Çev.) İstanbul: Agora Kitaplığı. google scholar
• Torun, İ. (2008). Max Weber’e göre iktisadi zihniyetin rasyonalizasyonu. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi(8), 15-34. google scholar
• Turan, V. (2017). Karl Marx’ta bölüşüm. Politik Ekonomik Kuram, 1 (2), 143-167. google scholar
• Turhan, R. (2014). Türkiye’de Cumhuriyetin erken döneminde Max Weber etkisi ve bu etkiyi anlamak. Sosyoloji Dergisi(29), 259-284. google scholar
• Turner, J. H., Beeghley, L., & Powers, C. H. (2013). Sosyolojik teorinin oluşumu (3 b.). (Ü. Tatlıcan, Çev.) Ankara: Sentez. google scholar
• Turner, S. (2005). Emile Durkheim. London: Routledge. google scholar
• Türk Dil Kurumu. (2022, 11 09). Türk Dil Kurumu: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• Türkkan, Z. (2017). Durkheım ve Weber: paradigmatik bağlamda karşılaştırmalı bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(38), 189-218. google scholar
• Ülgen, P. (2010). Ortaçağ Avrupasında feodal sisteme genel bir bakış. Mukaddime, 1(1), 1-18. google scholar
• Ünsaldı, L., & Geçgin, E. (2013). Sosyoloji tarihi. Ankara: Heretik. google scholar
• Weber, M. (2005). Bürokrasi ve otorite. (H. B. Akın, Çev.) Ankara: Adres. google scholar
• Weber, M. (2011). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (M. Köktürk, Çev.) Ankara: Bilgesu. google scholar
• Weeks, K. (2014). Çalışma sorunu. (T. Tosun, Çev.) İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Williams, R. (2018). Anahtar sözcükler. (S. Kılıç, Çev.) İstanbul: İletişim. google scholar