TÜRKİYE'DE ÖZÜRLÜLERE YÖNELİK YASAL DÜZENLEMELER

Yıl 2011, Sayı: 60, 169 - 221, 25.01.2012

Yener Şişman

Öz

Anayasamız özürlü bireylere yönelik diğer yasal düzenlemelere hukuki bir dayanak sağlayan maddeleri nedeniyle ve 5378 sayılı Özürlüler Kanunu özürlü bireylerin haklarını koruma altına alan özel bir yasal düzenleme olarak ülkemizdeki diğer yasal metinlerden ayrılarak öne çıkmaktadır. Bu temel gerekçeden hareketle çalışmamızda özürlülere yönelik yasal düzenlemeler ele alınırken ilk olarak Anayasamızdaki düzenlemelere değinilmiş ardından 5378 sayılı Özürlüler Kanununun eğitime, istihdama vb. alanlara yönelik düzenlemeleri ayrıntılı bir biçimde irdelenmiştir. Konunun açıklanmasında gerekli görüldükçe diğer yasal metinlerden de yararlanılmıştır.

 

Constitutional Law, which provides a basis for all legislative laws and regulations, and Disabled People Law 5378 are two distinctive Laws that take the rights of disabled people under protection in our country. This study focuses on the regulations towards disabled people by considering the rationale given above. Firstly, the laws and regulations embraced within the constitutional law are discussed, and then the Disabled People law 5378 is debated in detail in terms of its regulations regarding education, employment and similar issues. In order to explain and clarify the subjects some legal documents and texts were used in this study.

Anahtar Kelimeler

Özürlü, engelli, mevzuat

Kaynakça

• ALPAGUT Gülsevil (2004). “4857 sayıl Yasa’da İşverenin Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Zorunluluğu”, Mercek, Y.9, S.4, Nisan 2004.
• ALPAGUT Gülsevil (2005). “Özürlüler Hakkında Kanun ve Özürlü Çalıştırma Zorunluluğu Konusunda Mevzuattaki Son Değişiklikler”, Mercek, Y.10, S.40, Ekim 2005.
• ALTAN Ömer Zühtü (1976). Sakatlar ve Türkiye’de Çalışma Sorunları, Eskişehir Ticari İlimler Akademisi, No. 146/90, Eskişehir.
• ALTAN Ömer Zühtü (1998). “Kota Tekniği ve Kota Oranlarının Yükseltilmesinde Ülkemizde Daha Çok Sakatın İstihdam Edilebilmesine Yardımcı Olabilir mi?”, Mercek Dergisi, MESS, Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası, s. 25–33.
• ALTAN Ömer Zühtü (2004). Sosyal Politika Dersleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, No. 1592, Eskişehir.
• ALTAN Ömer Zühtü (2008). Sosyal Politika. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayını.
• AYDIN Ufuk (2002). “İşverenlerin Özürlü İşçi Çalıştıra Sorumluluğu”, http://www.eso-es.net/kurumsal/yazi.asp?15 adresinden 06.08.2002 tarihide elde edilen nüsha.
• AYDIN Yusuf (1991). Sakatların İstihdamı Hakkında Tüzük Uygulaması Açısından Sakatların Çalışma Sorunlarının İncelenmesi ve Zonguldak Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ayrımcılıkla Mücadele Bir Eğitim El Kitabı (2005). Avrupa Topluluğu Resmi Yayınlar Bürosu, İtalya.
• AYTAÇ Serpil (1993). Sakatların Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı, Verimlilik Dergisi, Milli Prodüktive Merkezi Yayınları, S.2.
• BAKIRCI Nadi ve diğerleri (2006). “Özürlülerin Sağlık Hizmetlerine Ulaşmadaki Zorlukları: Ön Çalışma”, Ulusal Katılımlı Kent ve Sağlık Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı, 7-9 Haziran 2006, s.185-186.
• BEYAZOVA Mehmet (1986). “Mesleki Rehabilitasyon Açısından Sakatların Değerlendirilmesi”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, C.4, S.2-3, Mayıs-Eylül 1986.
• CANİKLİOĞLU Nurşen (1991). Türk Hukukunda Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Yükümlülüğü, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• ÇAĞATAY Güler (2006). “Kent Ergonomisi”, Ulusal Katılımlı Kent ve Sağlık Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı, 7-9 Haziran 2006, s.86-92.
• ÇAĞLAR Selda (2009). Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuk Sisteminde Engellilerin Eğitim Hakkı ve Devlet Yükümlülükleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. DİE , Türkiye Özürlüler Araştırması, (2002).
• EKMEKÇİ Ömer (1987). “Yeni Tüzük Hükümleri Uyarınca Sakat İşçi Çalıştırma Yükümü”, İstanbul Barosu Dergisi., C.IV, S.6., İstanbul.
• GÖZE Ayferi (1976). Sosyal Devlet Sistemi, İstanbul.
• GÜVEN Sami (1995). Sosyal Politikanın Temelleri, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• İNSEL, Ahmet (2009). “Fırsat Eşitliği Değil, Eşitlik!”, Radikal İki, 15.2.2009
• KARATAŞ Kasım (2001). “Özürlülerin İstihdamı ve Çalışma Yaşamında Karşılaşılan Sorunlar”, Kasım Karataş (Ed), Görme Özürlüler İçin Rehabilitasyon Deneyimleri, Yeni Rehabilitasyon Politikaları ve Meslek Tanımları, Körler Federasyonu Yayını, No:4, 2001b:141-151, Ankara.
• KARATAŞ Kasım (2002). “Engellilerin Toplumla Bütünleşme Sorunları”, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, C.2, S.2, Kasım 2002, s.43–55.
• KONGAR Emre (1972). Sosyal Çalışmaya Giriş, Ankara, Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• KONGAR Emre (1978). İnsani Yönlendirme ve Sosyal Hizmetler, Ankara.
• KORAY Meryem-TOPÇUOĞLU Alper (1995). Sosyal Politika, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• KORKUT Levent (2009). Ayrımcılık Karşıtı Hukuk, İnsan Hakları Gündemi Derneği, Ankara.
• KURT Dilek (1997). “Çalıştırma Zorunluluğu İstihdam İçin Çözüm mü?”, Mercek, Y2, S.7, Temmuz 1997.
• KUT Sema (1981). Sakatlıklar ve Sosyo-Ekonomik Önlemler, Halk Sağlığı ve Sakatlıklar Sempozyumu, Ankara.
• KUTAL Gülten (1993). “Sakatların Ekonomik Hayata Katılması”, İş Hukukunun Ulusal ve Uluslararası Temel ve Güncel Sorunları, Kamu-İş, Ankara.
• MEŞHUR A. Filiz (2004). “Özürlülerin Çalışma Yaşamına Katılma Gereği ve Uygulanan İstihdam Politikalarının Değerlendirilmesi”, ÖZ-VERİ Dergisi, Aralık 2004, Cilt: 1 Sayı: 2,
• http://www.ozida.gov.tr/ozveri/ov2/ov2ozcalyaskatilma.htm (Erişim Tarihi:13.03.2009).
• MERT Gülten (1990). “Özürlülerin Rehabilitasyon Sorunları ve İlgili Çalışmalar”, Atatürk Üniversitesi Tıp Bülteni, C.22, S.4, Nisan 1990.
• ÖLÇEN Maksule ve ÖLÇEN Ali Nejat (1991). Özürlüler Hukuku, Zihinsel Ytersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı Yayın No: 1, Ankara.
• ÖN RAPOR HAZIRLAMA KOMİSYONU (2005). II.Özürlüler Şurası, Özürlülerin İşgücü Piyasasına Katılımı Taslak Raporu,T.C.Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, s.52-63.
• ÖZGÖKÇELER Serhat ve ALPER Yusuf (2010). “Özürlüler Kanunu’nun Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, C.1, S.1, s.33–54.
• ÖZTUNA Bedi Nur (1971). “Lütfen, Davamıza Bütün Derinlikleri İle Kulak Veriniz…”, Sakatlar Dünyası, S.1, Temmuz 1971.
• ÖZÜRLÜLER ŞURASI (1999). Çağdaş Toplum Yaşam ve Özürlüler Komisyon Raporları Genel Kurul Görüşmeleri, Ankara.
• Özürlü Nüfusun Temel Nitelikleri, http://www.ozida.gov.tr/ arastirma/tr_ozurluler_arastirmasi/blm1.pdf (Erişim Tarihi: 15.01.2010).
• II. Özürlüler Şurası, Yerel Yönetimler ve Özürlüler, Komisyon Raporları ve Genel Kurul Görüşmeleri, 26-28 Eylül 2005, T. C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayını, Ankara.
• Sakatlar İçin Ulusal Eylem Planı (1993). Ç.S.G.B. Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu, Ankara.
• SEYYAR Ali (2000). “Uluslararası Boyutuyla Özürlü Kota Sistemi”, Kamu-İş Dergisi, S.1, C.6, Ekim 2000.
• SEYYAR Ali (2006). Özürlülere Adanmış Sosyal Politika Yazıları, Adapazarı Büyükşehir Belediyesi.
• SÖZER Ali Nazım (1994). Türkiye’de Sosyal Hukuk, Kamu-İş Yayınları, Ankara.
• ŞAHİN Hatice (2004). “Engellilik Kimin Sorunu? Bireyin mi, Toplumun mu?”, Özveri, Sayı:1.
• ŞİŞMAN Yener (1995). Türkiye’de Sakat Çalıştırma Yükümlülüğünün Düzenlenmesi ve Uygulanması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• TELİMEN Osman (1971). “Kişisel Özelliklerinden Dolayı İş Bulma İmkânı Sınırlı Olanlar Sorunu”, Sevk ve İdare Dergisi, S.38, Ekim 1971.
• TUFAN İ., ARUN, Ö. (2006). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002 İkincil Analizi, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu, Ankara.
• Türkiye Özürlüler Araştırması 2002. (2004). T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı ve T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, DİE Matbaası, Ankara.
• UŞAN M. Fatih (1999). İş Hukukunda Sakat İstihdamı, Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası, Ankara.
• UŞAN M. Fatih (2003). Mesleki Eğitim ve İstihdam Devlet Personel Rejimi ve İş Mevzuatı, e-akademi Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, S.15, s.1–50.
• WINTER Jerry Alan (Çev. Mehmet ERGÜN) (2004). “Toplumsal Bir Sorun Çözümleyici Olarak Özürlü Hakları Hareketinin Gelişimi (The Development of The Disability Rights Movement As a Social Problem Solver)”, Özveri Dergisi, C.1, Sayı 2, http://www.ozida.gov.tr (Erişim Tarihi: 09.04.2009).
• YILMAZ Zuhal (2004). Çalışan Özürlülerin İş Yaşamında Karşılaştıkları Sorunlar ve Bunları Etkileyen Etmenler, Özveri Dergisi, Cilt. 1, Sayı: 2, s.153- 375, Aralık 2004.
• YILMAZ Zuhal (2004). Çalışan Özürlülerin İş Yaşamında Karşılaştıkları Sorunlar ve Bunları Etkileyen Etmenler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• http://www.ozida.gov.tr/engelsizturkiyeprojesi.htm, Erişim Tarihi: 09.04.2009.
• http://www.6nokta.org.tr/#105 (Erişim Tarihi: 09.04.2009).
• http://www.ozida.gov.tr/raporlar/uluslararasi/bm/ozurluhaklaribildirgesi/ BMsakathaklaribildirisi.htm (Erişim Tarihi: 15.01.2010).