Images from Two Rifai Dervish Lodges (Tekkes) in Kosovo

Yıl 2020, Sayı: 29, 107 - 127, 30.06.2020

Muzaffer Karaaslan

Öz

Wall paintings, which have been known since the early periods of the Ottoman Empire and have become widespread in its late period, are seen in Anatolia, the Balkans, Caucasus, the Middle East and Istanbul in particular. This art type, performed by artists from different regions with their own unique style, has become an important element of architecture. In this context, two dervish lodges in the Balkans will be examined. The subjects of the study are the wall paintings in the Haji Sheikh Musa Dervish Lodge in Gjakova, Kosovo and the Haji Sheikh Ilyas Dervish Lodge in Rahovec. The subjects and styles of the wall paintings in these two Rifai lodges, which are not far from each other, exhibit strong commonality. In addition, the name of the artist was found in the research and oral history studies conducted in the region. The wall paintings in both dervish lodges will be initially examined on a structural basis. Then, the decorations in the buildings will be compared and the similarities will be highlighted. In addition, an attempt will be made to draw conclusions by comparing the preferred subjects in the wall paintings of these lodges with the existing examples in the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

The Balkans, Kosovo, Ottoman wall painting, Painted decorations, Haji Sheikh Musa Dervish Lodge, Haji Sheikh Ilyas Dervish Lodge, Religious sect structures, Decorative arts

Kosova’daki İki Rifai Tekkesi’nden İmgeler

Öz

Osmanlı Devleti’nin erken döneminden itibaren bilinen ve geç döneminde yaygınlaşan duvar resimleri başta İstanbul olmak üzere Anadolu, Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu’da görülmektedir. Farklı coğrafyalardaki sanatçıların kendine özgü üsluplarıyla yaptıkları bu sanat türü mimarinin önemli unsuru haline gelmiştir. Bu bağlamda çalışmada Balkanlar’dan iki tekke incelenecektir. Kosova’nın Yakova kentindeki Hacı Şeyh Musa Tekkesi ve Rahovec’deki Hacı Şeyh İlyas Tekkesi’nin duvar resimleri çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Birbirine çok uzak olmayan bu iki Rifai tekkesindeki duvar resimlerinin konuları ve üslupları ortaklık göstermektedir. Bunun yanı sıra bölgede yapılan araştırmalarda ve sözlü tarih çalışmalarında sanatçı ismine erişilmiştir. Çalışmanın konusunu oluşturan her iki tekkedeki duvar resimleri ilk başta yapı bazında ele alınarak incelenecektir. Ardından yapılardaki bezemeler birbirleriyle karşılaştırılarak benzerlikleri üzerinde durulacaktır. Ayrıca tekkelerdeki duvar resimlerinde tercih edilen konuların Osmanlı Devleti’nde var olan örneklerle karşılaştırarak bir fikir elde edilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Balkanlar, Kosova, Osmanlı duvar resmi, Boyalı nakış, Hacı Şeyh Musa Tekkesi, Hacı Şeyh İlyas Tekkesi, Tarikat yapıları, Süsleme sanatları

Kaynakça

• Arık, Rüçhan, Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1976.
• Arık, Rüçhan, “Osmanlı Sanatında Duvar Resimleri”, Osmanlı, 11, Yeni Türkiye, Ankara, 1999, s. 423-436.
• Atasoy, Nurhan, Derviş Çeyizi Türkiye’de Tarikat Giyim Kuşam Tarihi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2005.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Avrupa’da Osmanlı Eserleri Yugoslavya III, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul, 2000.
• Bağcı, Serpil, “Erken Osmanlı Kalemişleri Üzerine Bazı Gözlemler”, In Memoriam İ. Metin Akyurt Bahattin Devam Kitabı, editör Nezih Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1995, s. 33-40.
• Bağcı, Serpil, “Osmanlı Mimarisinde Boyalı Nakışlar”, Osmanlı Uygarlığı 2, ed. Halil İnalcık, Günsel Renda, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2004, s. 737-759.
• Clayer, Nathalie, Popovic, Alexander, “Tarikatlarda Resim ve Kitap Sanatı”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, ed. Ahmet Yaşar Ocak, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014, s. 301-321.
• Çağman, Filiz, Zeren Tanındı, “Tarikatlarda Resim ve Kitap Sanatı”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, editör Ahmet Yaşar Ocak, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014, s. 685-732. Çal, Halit, “Şeyh Nasreddin (Nusret) Türbesi”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2-6 Temmuz 1986, Gelişim Matbaası, İstanbul, ss. 427-461.
• İbrahimgil, Mehmet Zeki, “Kosova’daki Türk Eserlerinde Duvar Resimlerinden Örnekler”, Eyüpsultan Sempozyumu VII Tebliğler 9-11 Mayıs 2003, Eyüp Belediyesi, İstanbul, 2003, s.322-333.
• İbrahimgil, Mehmet Zeki, Neval Konuk, Kosova’da Osmanlı Mimari Eserleri I, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2006.
• İbrahimi, Mehmet, Makedonya’da Türk-İslam Mimarisinde Görülen Duvar Resmi Örnekleri, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 1989.
• İnce, Aslıhan, Ankara Milli Kütüphane Yazma Eserler Kolleksiyonundaki Delailü’l Hayrat’larda Yer Alan Mekke Ve Medine Minyatürleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2015.
• İzeti, Metin, Balkanlar’da Tasavvuf, Gelenek Yayıncılık, İstanbul, 2004.
• Karaaslan, Muzaffer, Kosova’da Bulunan Geç Dönem Osmanlı Duvar Resimleri ve Boyalı Nakışlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2018.
• Kuyulu, İnci, “Bademli Kılcızade Mehmet Ağa Cami (Ödemiş/İzmir)”, Vakıflar Dergisi, 24, 1994, ss. 147-158.
• Kuyulu, İnci, “Anatolian Wall Paintings and Cultural Tradition” EJOS (Electronical Journal of Oriental Studies), Cilt III, 2000, ss. 1-27.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, Nebi Bozkurt, “Mescid-i Nebevi”, İslam Ansiklopedisi, 29, Ankara, 2004, s. 281-290.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “Sarı Saltuk ve Saltukname”, Osmanlı Sufiliğine Bakışlar, Timaş Yayınları, İstanbul, 2015, s. 11-22.
• Okçuoğlu, Tarkan, 18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2000.
• Okiç, M. Tayyib, “Sarı Saltuk’a Ait Bir Fetva”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 1952, s. 48-58.
• Öğüt, Salim, “Makâmât-ı Erbaa”, İslam Ansiklopedisi, 27, Ankara, 2003 s. 415-417.