Martyropolis: Urbanization Policy at the Eastern Border During the Early Byzatine Period

Yıl 2020, Sayı: 29, 129 - 144, 30.06.2020

Amine Kaya

Öz

The city of Martyropolis, located on the eastern border line of the Byzantine and Sassanid states in the early Christian -Byzantine period, late 4th century -early 5th century, was founded by the cleric Marusa b. Lyuta. Today, it is located as Silvan district of Diyarbakır. The story of the establishment of the city of Martyropolis was based on a phenomenon frequently encountered in the city formations of the Byzantine period in the Middle Ages. Accordingly, in order to attribute holiness to the city, the bones of the Christian saints killed in the cities of Iran, Mesopotamia and Assyria were collected and placed in the first religious buildings built in the city. Based on this, the city was called “Martyropolis”, which means the “City of Martyrs”. The first core of the city settlement is organized around the church and the castle-horoscope structures. Byzantine Emperors; Urbanization process has accelerated in the period of Constantinus I (273-337), Anastasios I (491-518) and I. Iustinianos (527-565).

Anahtar Kelimeler

Silvan, Martyropolis City, Byzantine State, Urbanization, Silvan Castle

Erken Bizans Döneminde Doğu Sınırında Kentleşme Politikası: Martyropolis

Öz

Erken Hıristiyanlık -Bizans döneminde, 4. yüzyılın sonu- 5. yüzyılın başında, Bizans ve Sasani devletlerinin doğu sınır hattında yer alan Martyropolis kenti, din adamı Marusa b. Lyuta tarafından kurulmuştur. Günümüzde ise Diyarbakır’a bağlı Silvan ilçesi olarak konumlanmaktadır. Martyropolis kentinin kuruluş öyküsü Ortaçağ’da, Bizans dönemi kent oluşumlarında sıkça karşılaşılan bir olgu üzerine temellendirilmiştir. Bu doğrultuda kente kutsallık atfetmek adına İran, Mezopotamya ve Asuri şehirlerinde öldürülen Hıristiyan azizlerin kemikleri toplanarak kentte inşa edilen ilk dini yapılara yerleştirilmiştir. Buna binaen kente “Şehitler Şehri” anlamına gelen “Martyropolis” adı verilmiştir. Kentsel yerleşim düzenin ilk çekirdeği, kilise ve kale-burç yapıları etrafında yapılandırılmıştır. Bizans İmparatorları; I. Constantinus ( 273-337 ), I. Anastasios ( 491-518 ) ve I. Iustinianos ( 527-565 ) döneminde şehirleşme süreci hızlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Silvan, Martyropolis Kenti, Bizans Devleti, Kentleşme, Silvan Kalesi

Kaynakça

• Alican, Mustafa, Bir Ortaçağ Kenti Olarak Meyyafarikin, Yayınlanmış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitüsü, 2010.
• Allen, O. P., “Proceedings at Bostan and Cambridge May. 22d. 1867”, Journal Of American Oriemal Society, Vol: 9 1868-1871, XII-XVIII.
• Berchem, M. Van- Strzygowskı, Josef, Amida, Carl Winter’s Universitaetsbuchhandlung, Paris, 1910.
• Beysanoğlu, Şevket, Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır Tarihi, Kültür Ve Sanat Yayınları, Cilt: I-II, Ankara, 1996.
• Gabriel, Albert, Şarki Türkiye’de Arkeolojik Geziler, Çev. İdil Çetin, Sözkesen Matbası, Ankara, 2014.
• Gabriel, Albert, Voyages Archeologiques Dans La Oriantale, Paris, 1-2 cilt, 1940.
• Honigmann, Ernst, Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Çev. Fikret Işıltan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul, 1970.
• İbn Şeddâd El-A‘lâku’l-Hatîra, III/ I, Nrş. Yahya Abbâre, Dımaşk, 1978. İbn-ül Ezrak, İbnu’l-Ezrak, Târîhu Meyyâfârikîn ve Amid, British Museum, Or. 5803-Or. 6310.
• İbn-ül Ezrak, Meyyâfârikîn ve Âmid Târîhi ( Artuklular Kısmı ), Çev. Ahmet Savran, Atatürk Üniversitesi, Yay., Erzurum, 1992.
• İbn-ül Ezrak, Mervani Kürtleri Tarihi, Çev. M. E Bozarslan, Koral Yayınları, 1975.
• Lehmann, Haupt- Carl, Friedrich, Armenien Einst Und Jetzt, C. I, George Olms Verlag (Tıpkı Basımı), Berlin, 1988.
• Minorsky, Vladimir, “Mayyāfārikīn” The Encyclopedia of Islam, VI, E. J. Brill, 1991.
• Procopius, Of the Buildings of Justinian, İngilizce Çev: Aubrey Stewart, Londra, 2005. Ralph, Marcus, “The Armenian Life of Marutha of Maipherkat”, The Harvard Theoloji Review, 25, No.1, 1932, s. 47-71.
• R. Nelson, Frye, “The Political History of Iran Under The Sasanians” CHI, April 29, v. 3, 1983, s. 115-180.
• Ronald, Syme, “Tigranacerta. A Problem Misconceived”, Armies and Frontiers in Roman and Byzantine Anatolia, Proceedings of a colloquium held at University College, Swansea, in April 1981, ed. Stephen Mitchell, 1983, s. 61-70.
• Savcı, Süleyman, Silvan Tarihi, Diyarbakır Matbaası, Diyarbakır, 1956.
• Sinclair, T. Allan, “The Site Of Tigranocerta II”, REA, 26, 1996-1997, s. 51-118.
• Söylemez, M. Mehmet, “Meyyâfârikîn (Silvan) Üzerine Notlar”, İslam Şehirleri, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Süryani Mihail Süryani Mihail Vekayinâmesi, II, yayınlanmamış Türkçe çev. H. Andreasyan, TTK Kitaplığı, Ankara, 1944.
• Taylor, J. George, “Travels in Kurdistan, with Notices of the Sources of the Eastern and Western Tigris, and Ancient Ruins in Their Neighbourhood”, Journal of the Royal Geographical Society of London, Vol. 35, 1865, s. 21-25.
• Tezcan, Mehmet, “Tigranakerta İle Silvan/Mayperkat’ın Birleştirilmesi Ve Silvan’nın Durumu”, I. Uluslararası Silvan Sempozyumu, Mardin Artukulu Üniversitesi Yayınları, Mardin, 2008, s. 29-41.
• V. Moltke, Helmuth, Türkiye’deki Durum ve Olaylar Üzerine Mektuplar, Çev. Hayrullah Örs, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1960.