Horis Kale Ortaçağ Seramikleri

Yıl 2022, Sayı: 31, 407 - 431, 28.06.2022

Turgay Polat

https://doi.org/10.26650/sty.2022.1056840

Öz

20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da inşa
edilmeye başlanan barajlar, bölgenin ekonomik alanda gelişmesine büyük katkılar
sağlamakla beraber kültür hazinesinden önemli bir kısmının baraj suları altında
kalmasına sebep olmuştur. Bu dönemde inşa edilmeye başlanan çok sayıdaki
barajın altında kalacak kültür varlıklarının saptanması için başlatılan Aşağı Fırat
Projesi kapsamında, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde birçok alanda
arkeolojik kazı çalışmalarına başlanmıştır. Bu bağlamda Adıyaman İli’nin Kahta
ilçesinin yaklaşık 23 km. güneydoğusunda yer alan Hores/Khores/Horis (Yığınak)
Köyü’nün de baraj altında kalacak olmasından dolayı burada da araştırma ve
kazılar yürütülmüştür. 1977-1981 yılları arasında yürütülen yüzey araştırması ve
Aşağı Fırat Projesi kapsamındaki kazılar neticesinde başta 13. yüzyıla tarihlenen
kale ve saray kalıntıları ile birlikte çok sayıda eser ile karşılaşılmıştır. Yapılan kazılar
neticesinde Adıyaman Müzesi’ne teslim edilen çeşitli buluntular o tarihten sonra
müze deposunda kaderine terk edilmiştir. Güneydoğu Anadolu’nun ortaçağ
yerleşim alanları arasında önemli noktalarından biri olan Fırat nehri kıyısındaki bu
kale-saray yerleşiminin ortaçağ seramiklerinin tanıtılması bölgenin ortaçağdaki
siyasi, ekonomik, ticari ve günlük yaşamına dair önemli bilgiler edinmemize
yardım edecektir. Çağdaşı olan bölgedeki diğer yerleşim alanlarının buluntuları
ile karşılaştırmalı bir değerlendirme yapmak, bölgenin ortaçağ dokusuna ait
bilgilerimizin daha da artmasına yardımcı olacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Seramik, Ortaçağ, Horis Kale, Kommagene, Fırat

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Medieval Pottery From Horiskale

Öz

The dams that started to be built in Eastern and Southeastern Anatolia in the last
quarter of the 20th century contributed greatly to the economic development
of the region, but also caused a significant part of the cultural treasure to be
submerged under the dam waters. Within the scope of the Lower Euphrates
Project, which was initiated to determine the cultural assets that will be under
the many dams, which were started to be built in this period, archaeological
excavations were started in many areas in the Eastern and Southeastern
Anatolian region. In this context, Hores/Kores/Horis (today's name Yığınak)
village of Kahta district of Adıyaman province is approximately 28 km south
of Kahta district. As a result of the surveys carried out between 1977-1981
and the excavations within the scope of the Lower Euphrates Project, a large
number of artifacts were encountered, together with the remains of castles and
palaces dating to the 12-13 centuries. As a result of the excavations, various finds delivered to Adıyaman Museum remained in the museum warehouse after that date. As a result of our initiatives and
researches, this castle-palace settlement on the banks of the Euphrates river, which is one of the important points
among the medieval settlements of Southeastern Anatolia, and the introduction of the Islamic period medieval
ceramics from this period will help us to obtain important information about the political, economic, commercial
and daily life of the region in the Middle Ages. Making a comparative evaluation with the finds of other settlements
in the region, which is contemporary, will help to increase our knowledge of the medieval texture of the region.

Anahtar Kelimeler

Pottery, Medieval, Horis Castle, Commagene, Euphrates

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Arık, Rüçhan. Kubad Abad Selçuklu Saray ve Çinileri. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2000. google scholar
• Demirsar Arlı, V. Belgin ve Kaya, Şennur. “İznik Çini Fırınları Kazısı’nda Ortaya Çıkarılan Pişmiş Toprak Kalıp Parçalarının Değerlendirilmesi”. Sanat Tarihi Dergisi 27/1, (2018): 35-51. google scholar
• Bilgin Altınöz, A. Gülriz ve Şahin Güçhan, Neriman. Adıyaman Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. Ankara: Pozitif, 2018. google scholar
• Blackman, M. J. ve Redford, Scott. “Neutron Activation Analysis of Medieval Ceramics from Kinet, Turkey, especially Port Saint Symeon Ware.” Anes 42, (2005): 83-186. google scholar
• Böhlendorf-Arslan, Beate. “Zur Herkunft und Verbreitung der St. Symeonware.” Lux Orientis Archaoligie Zwischen Asien und Europa, Westf.: Marie Leidorf GmbH, (2001): 51-55. google scholar
• Bulut, Lale. “Samsat İslami Devir Sırsız ve Tek Renk Sırlı Seramikleri.” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 1991. google scholar
• Bulut, Lale. Samsat Ortaçağ Seramikleri (Lüster ve Sıraltılar). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2000. google scholar
• Bursalı, Muradiye. “Eskişehir Karacahisar Kalesi Sgrafitto Dekorlu Ortaçağ Seramikleri.” Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 2007. google scholar
• Çeken, Muharrem.” Selçuklu ve Beylikler Devri Çinilerinde Malzeme, Teknik ve Fırınlara Dair Bazı Tespitler.” Anadolu Toprağının Hazinesi, Çini, Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri, Ed. R. Arık-O. Arık 13-23. İstanbul: Kale Grubu Kültür Yayınları, 2007. google scholar
• Doğer, Lale. “Byzantine Ceramics: Excavations at Smyrna Agora (1997-98 and 2002-03).” Çanak Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts 7, 97-122. İstanbul: Ege Yayınları, 2007. google scholar
• Doruk, Seyhan. “Horis Kale Kazıları.” II. Kazı Sonuçları Toplantısı 167-169. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1980. google scholar
• Dörner, Friedrich Karl ve Nauman, Rudolf. Forschungen in Kommagene. Berlin: Istanbuler Forschungen, Band: 10, 1939. google scholar
• Gök Gürhan, Sevinç. “Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri).” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 2007. google scholar
• Gök Gürhan, Sevinç. Bir Seramik Definesinin Öyküsü Saruhanoğlu Beyliği’nin Mirası: Manisa Gülgün Hatun Hamamı Seramikleri. Manisa: Manisa Belediyesi Kültür Yayınları, 2011. google scholar
• Gök Gürhan, Sevinç. “1995-2009 yılları arasında Beçin’de Ortaya Çıkarılan Seramiklerin Değerlendirilmesi.” Sanat Tarihi Dergisi 18/2, (2009): 45-70. google scholar
• Hauptmann, Harald. “Lidar Höyük Kazıları 1979.” Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları 249-264. Ankara: O.D.T.Ü. Aşağı Fırat Projesi, 1987. google scholar
• Hellenkemper, Hansgerd. Burgen der Kreuzritterzeit in der Grafschaft Edessa und im Königreich Kleinarmenien (Geographica Historica I). Bonn: Rudolf Habert, 1976. google scholar
• Humann, Karl ve Puchstein, Otto. Reisen in Kleinasien und Nordsyrien. Berlin: Dietrich Reimer, 1890. google scholar
• Işık, Cengiz. “Horis Kale Kazıları 1981.” IV. Kazı Sonuçları Toplantısı 315-323. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982. google scholar
• Jenkins- Madina, Marilyn. Raqqa Revisited Ceramics of Ayyubid Syria. New York: The Metropolitian Museum, 2006. google scholar
• Karamağaralı Yörükan, Beyhan. “Ahlat Seramik Ekolü”, A.Ü. İlahiyat Fakültesi İslami İlimler 5 (1982): 391-462. google scholar
• Kozbe, Gülriz ve Gök, Sevinç “Cizre Kalesi Orta Çağ Barbutin ve Kalıba Baskı Bezemeli Sırsız Seramikleri.” I. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi 309-318. Ankara: Vekam, 2018. google scholar
• Lucius, Erwin. “Neue Figural Verzierte Seldschukische Keramik Aus Anatolien.” Sanat Tarihi Yıllığı 2, (1968): 122-133. google scholar
• Mitchell, Stephen, Aşvan Kale Keban Rescue Excavations Eastern Anatolia. Ankara: British Institute of Archaeology, 1980. google scholar
• Moore, John. Tille Höyük 1 The Medieval Period. Ankara: The British Institute of Archeology, 1993. google scholar
• Öğün, Baki. ”Horis Kale Kazıları, 1978-1979.” Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları 145-152. Ankara: O.D.T.Ü. Aşağı Fırat Projesi, 1987. google scholar
• Ölçer, Sevcan. ”Harran Kazılarında Ortaya Çıkarılan (2014-2017) İslami Dönem Seramiklerinin Ön Değerlendirmesi.” Harran ve Çevresi Arkeoloji 419-436: Şanlıurfa: Şurkav, 2019. google scholar
• Ölçer, Sevcan. ”Harran Örnekleri Işığında Sıraltı Tekniğinde Rakka Seramikleri.” Sanat Tarihi Dergisi 29/2, (2020): 831-859. google scholar
• Öney, Gönül. Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1992. google scholar
• Özcan, Merve, ”Konya Karatay Medresesi Çini Eserleri Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Sırsız Seramikler.” Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2019. google scholar
• Özdoğan, Mehmet. Aşağı Fırat Havzası 1977 Yüzey Araştırmaları, İstanbul: O.D.T.Ü. Aşağı Fırat Projesi, 1977. google scholar
• Özkul Fındık, Nurşen. ”Anadolu’da Seramik Bezemesinde ve Onarımında Kullanılan Bazı Teknikler.”, Ekev Akademi Dergisi, 12/34, (2008): 463-470. google scholar
• Özkul Fındık, Nurşen. ”Rakka Seramikleri ve Hasankeyf’teki Taklitleri Üzerine Bir Analiz.” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler 29, (2013): 257-272. google scholar
• Papanikola-Bakırtzı, Demetra. Byzantine Glazed Ceramics The Art of Sgraffito. Athens: Greek Ministry of Culture, 1999. google scholar
• Polat, Turgay. Adıyaman Müzesi’nde Bulunan Samsat Sırlı Seramikleri. Konya: Palet Yayınları, 2020. google scholar
• Porter, Venetia. Medieval Syrian Pottery (Raqqa Ware). Oxford: Ashmolean Museum, 1981. google scholar
• Porter, Venetia ve Watson, Oliver. ”Tell Minis Ware.” Syria and Iran Three Studies in Medieval Ceramics Ed. James Allan ve Caroline Roberts, Oxford: 1987. google scholar
• Redford, Scott. ”Excavations at Gritille (1982-1984) The Medieval Period a Preliminary Report.” Anatolian Studies 36, (1986): 103-136. google scholar
• Redford, Scott ve Blackman, M. James. ”Lustre and Fritware Production and Distribition in Medieval Syria.” Journal Of Field Archeology (1997): 233-247. google scholar
• Redford, Scott. ”Excavations at Medieval Kinet Turkey A Preliminary Report.” Ancient Near Eastern Studies 38, (2001): 58-138. google scholar
• Tonghini, Cristina. ”A New Islamic Pottery Phase in Syria: Tel Shahin.” Levant, 27, (1995): 197-207. google scholar
• Tunçel, Gül. “İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesi’ndeki Testiler”. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu, Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan 545-553. İzmir, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2002. google scholar
• Tunçel, Gül. “Anadolu’da Türk Devri Prese Süslemeli Sırsız Seramikler XIII. Yüzyıl Sonuna Kadar.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1992. google scholar
• Uçar, Hasan ve Uçar, Aygül. ”Tire Kutu Han Kazısı Beylikler ve Osmanlı Dönemi Seramikleri.” Sanat Tarihi Dergisi 27/1 (2018): 1-33. google scholar
• Uçar, Hasan. “Glazed and Unglazed Ceramics from the Excavations at Edirne Palace (Saray-ı Cedid-i Amire) in 2013 and 2014.” Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 10/19 (2020): 35-60. google scholar