Amorium İç Sur Kazılarında Bulunan Türk-İslam Dönemi (13-15. Yüzyıl) Sırsız Seramikleri: Pişirme Kap Buluntuları

Yıl 2024, Sayı: 33, 171 - 194, 30.06.2024

Mehmet Kurt

https://doi.org/10.26650/sty.2024.1396363

Öz

Sırsız seramik buluntuları, Anadolu’da yürütülen birçok arkeolojik kazı çalışmasında en yoğun karşılaşılan buluntu türlerinden birini oluşturur. Çeşitli gıdaları pişirmek, ısıtmak, saklamak ya da servis etmek amacıyla kullanılan söz konusu buluntular, gündelik hayatı ve özellikle de mutfak kültürünü yansıtması açısından önemli arkeolojik verilerdir. Sırsız seramik buluntularıyla ilgili çalışmalar her ne kadar az olsa da bu buluntu türünün birçok merkezde yoğun şekilde ele geçtiği görülmektedir. Bu çalışmayla bu merkezlerden biri olan Amorium’daki bir grup sırsız seramik buluntusunun tanıtılması ve sırsız seramik buluntularıyla ilgili yapılan çalışmalara katkıda bulunulması amaçlanmıştır. Toplamda 55 parçadan oluşan Amorium sırsız seramik kap parçası, kentin Yukarı Şehir bölümünde yer alan İç Sur alanındaki kazı çalışmalarında tespit edilmiştir. İki farklı hamur yapısı sergileyen söz konusu sırsız seramik parçaları, pişirme kap buluntuları olarak tanımlanmıştır. Anadolu’da birçok merkezde benzer örnekleri tespit edilen pişirme kap buluntularının farklı dönem aralıklarına tarihlendirildiği görülmektedir. Bu nedenle Amorium pişirme kap buluntularının tarihlendirme önerisinde tespit edildikleri alandaki arkeolojik veriler dikkate alınmıştır. Bu veriler göz önünde bulundurularak Selçuklu, Beylikler ve Erken Osmanlı dönemlerine (13-15. yüzyıl) tarihlendirilen söz konusu buluntular, Amorium’daki Türk-İslam yerleşimine ilişkin gündelik besin alışkanlıklarını yansıtması açısından da önemli bulgulardır.

Anahtar Kelimeler

Amorium, iç sur, Orta Çağ Arkeolojisi, sırsız seramik, pişirme kabı

Turkish-Islamic Period (13th-15th Centuries) Unglazed Ceramics Found in Amorium Inner Wall Excavations: Cookware Finds

Öz

Unglazed ceramic finds constitute one of the most common types of finds in many archaeological excavations carried out in Anatolia. Unglazed ceramics, which are utilised to cook, heat, store, or serve various foods, are important archaeological data in terms of reflecting daily life and especially cuisine culture. Despite a limited number of studies conducted on unglazed ceramic finds, this type of find has been intensively discovered in many centres. This study aimed to introduce a group of unglazed ceramic finds in Amorium, one of these centres, and to contribute to the studies conducted on unglazed ceramic finds. The Amorium unglazed ceramic pot, which consists of 55 pieces in total, was discovered during excavations in the Inner Wall area in the Upper City region of the city. Amorium unglazed ceramic pieces exhibiting two different clay structures were described as cookware finds. It is seen that the cookware finds, similar examples of which were found in many centres in Anatolia, are dated to different period intervals. Therefore, the archaeological data in the area where they were discovered were considered in the dating of Amorium cookware. Based on these data, these finds were dated to the periods of Seljuk, Beyliks, and Early Ottoman (13th-15th centuries) and are also important findings in terms of reflecting daily eating habits related to the Turkish-Islamic settlement in Amorium.

Anahtar Kelimeler

Amorium, Inner wall, Mediaeval Archaeology, unglazed ceramic, cookware

Kaynakça

• Akin, Galip, Vahdet Ozkoyak ve Timur Gultekin. “Geymijten Gunumuze Geleneksel Anadolu Mutfak Kulturunun Gelijimi.” Antropoloji 30, (2015): 33-52. https://doi.org/10.1501/antro_0000000319 google scholar
• Altinsapan, Mehmet Erol ve Meydan Palali. Eskigehir Karacahisar Kalesi Kazi Buluntulari (2011-2014). istanbul: Dogu Kutuphanesi, 2018. google scholar
• Demirel Gokalp, Zeliha, Ayje Ceren Erel ve Hasan Yilmazyajar. “2016 Yili Amorium Kazisi.” 39. Kazi Sonuglari Toplantisi 2, Ankara: T.C. Kultur Bakanligi Yayinlari, 2018, 557-570. google scholar
• Demirel Gokalp, Zeliha, Ayje Ceren Erel, Nikos Tsiviskis ve Hasan Yilmazyajar. “2014 Yili Amorium Kazisi.” 37. Kazi Sonuglari Toplantisi 3, Ankara: T.C. Kultur Bakanligi Yayinlari, 2016, 199-214. google scholar
• Demirel Gokalp, Zeliha, Ayje Ceren Erel, Nikos Tsiviskis ve Hasan Yilmazyajar. “Amorium Kazilari 2017.” 40. Kazi Sonuglari Toplantisi 3, Ankara: T.C. Kultur Bakanligi Yayinlari, 2019, 713-725. google scholar
• Demirel Gokalp, Zeliha, Ayje Ceren Erel, Njkos Tsiviskis, Hasan Yilmazyajar ve Mehmet Kurt. “2018 Yili Amorium Kazilari.” 41. Kazi Sonuglari Toplantisi 4, Ankara: T.C. Kultur Bakanligi Yayinlari, 2020, 567-578. google scholar
• Demirel Gokalp, Zeliha, Ayje Ceren Erel, Njkos Tsiviskis, Hasan Yilmazyajar ve Mehmet Kurt. “2019 ve 2020 Yili Amorium Kazilari.” 2019 ve 2020 Yili Kazi Qaligmalari 4 Ankara: T.C. Kultur Bakanligi Yayinlari, 2022, 505-518. google scholar
• Demirel Gokalp, Zeliha, Nikos Tsiviskis, Mehmet Kurt ve Qagla Bulduk. “2021 Yili Amorium Kazilari.” 42. Kazi Sonuglari Tolantisi, Ankara: T.C. Kultur Bakanligi Yayinlari, 2023, 491-500. google scholar
• Doğer, Lale ve Muhsine Eda Armağan. “Amorium, Yukarı Şehir İç Sur Alanı Kazısından Geç Orta Çağ Sırlı Seramikleri Üzerine İlk Gözlemler.” Art-Sanat 14, (2020): 71-110. https://doi.org/10.26650/ artsanat.2020.14.0004; google scholar
• Eryilmaz, Demet. “Bayburt Kale Kazisi Seramik Buluntulari.” Yuksek lisans tezi, Seljuk Universitesi, 2019. google scholar
• Gok, Sevinj. “izmir’in Ticari Yajaminda Osmanli ve Avrupa Seramiklerinin Yeri.” Smyrna/izmir Kazi ve Ara^tirmalari I. Qali§tay Bildirileri, editor Akin Ersoy ve Gozde §akar ijinde 61-78, istanbul: Ege Yayinlari, 2015. google scholar
• Ivison, Eric A. “Amorium in the Byzantine Dark Ages (seventh to ninth centuries).” Post-Roman Towns, Trade and Settlement in Europe and Byzantium, Vol. 2, Byzantium, Pliska, and the Balkans, editor Joachim Henning ijinde 25-29, Berlin: Walter de Gruyter, 2007. google scholar
• Karasu, Yunus Emre. “Bitlis Kalesi Osmanli Donemi Gunluk Yajaminda Sirsiz Seramikler (2022 Yili Kazi Sezonu).” Korkut Ata Turkiyat Arajtirmalari Dergisi 11, (2023): 1066-1088. https://doi.org/10.51531/ korkutataturkiyat.1310053 google scholar
• Karasu, Yunus Emre. “Komana Anadolu Seljuklu Qagi Seramikleri.” Doktora Tezi, Ankara Haci Bayram Veli Universitesi, 2020. google scholar
• Kojak, Talat. “Arkeolojik Veriler ve Yazili Kaynaklar Ijiginda Amorium Kenti’nin Tarihi (En eski jaglardan Bizans yerlejiminin sonuna kadar).” Doktora tezi, Seljuk Universitesi, 2018. google scholar
• Kurt, Mehmet. “Amorium ij Sur Kazilari (2020-2021) Beylikler ve Erken Osmanli Donemi Sirli Seramik Buluntulari.” ODUSOBiAD 12/2, (2022): 2291-2306. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1094700 google scholar
• Kurt, Mehmet. “Amorium Kenti Yukari §ehir kazilarinda 2013-2021 yillarinda bulunan Turk Donemi madeni tarim aletleri.” Anadolu’da Bir Cinar Prof. Dr. M. Erol Altinsapan 60. Yas Armagani, editor B. Yelda Olcay Ujkan ijinde 331-338, Eskijehir: Anadolu Universitesi Yayinlari, 2022. google scholar
• Kurt, Mehmet. “2022 Yili Amorium ij Sur ve Bazilika B Kazilari Sirli Seramik Buluntulari.” ASOS JOURNAL 136, (2023): 263-281. DOI : 10.29228/ASOS.66581 google scholar
• Lightfoot, Chris ve Mucahide Lightfoot. Anadolu’da bir Bizans Kenti Amorium. istanbul: Homer Kitabevi, 2007. google scholar
• McNicoll, Anthony. Taskun Kale Keban Rescue Excavation, Eastern Anatolia. Oxford: Oxford Bar, 1983. google scholar
• Mete, Zeliha Seramik Kimyasi. izmir: Tibyan Yayincilik, 2020. google scholar
• Moore, John. Tille Hoyuk I. Ankara: British Institute of Archaeology, 1993. google scholar
• Oljer, Sevcan. “Harran Kazilari islami Donem Seramikleri.” Doktora tezi, Ege Universitesi, 2020. google scholar
• Onder Er, Qigdem. “Amorium, Yukari §ehir Bazilika B (2013-2019) Kazilarinda Bulunan Orta Qag Sirsiz Seramikleri.” Doktora tezi, Anadolu Universitesi, 2023. google scholar
• Ozkul Findik, Nurjen. “Kemah Kalesi Seramik Buluntulari.” Kemah Kalesi Kazilari, ed. Muhammet Lutfu Kindigili ijinde 225-251, Erzincan: Erzincan Valiligi Kultur Yayinlari, 2020. google scholar
• Solmaz, Yasemin ve Dilek Dulger Altiner. “Turk Mutfak Kulturu ve Beslenme Alijkanliklari Uzerine Bir Degerlendirme.” Safran Kultur ve Arastirma Dergisi 1/3, (2018): 108-124. google scholar
• Yardimci, Melih. “§avjat Kalesi Kazisi Sirli ve Sirsiz Seramik Buluntularin Degerlendirilmesi.” Yuksek lisans tezi, Yuzuncu Yil Universitesi, 2015. google scholar
• Yilmaz, Guler, Nurjen Ozkul Findik ve Osman Aytekin. “§avjat Kalesi 2016-2017 Kazilarinda Bulunmuj Olan Orta Qag Donemine Ait Sirsiz Seramikler.” Art-Sanat 18 (2022): 399-431. DOI: 10.26650/ artsanat.2022.18.1004283 google scholar
• Yilmazyajar, Hasan ve Zeliha Demirel Gokalp. “Amorium’da Yukari §ehir ij Sur Kazilari (2014-2018).” Anadolu Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/4, (2021): 1017-1050. https://doi.org/10.18037/ausbd.1039496 google scholar
• Yilmazyajar, Hasan, Yunus Emre Karasu ve Nurjen Ozkul Findik. Bizans’tan Osmanli’ya: Karacahisar Kalesi Seramikleri (2019-2022). Eskijehir: Anadolu Universitesi Yayinlari, 2023. google scholar