Camille Bergeaud’s Contributions to Turkish Art During His Occupation as the Cultural Attaché of France and the French Consulate in Istanbul as a Leading Exhibition Space of the Period

Yıl 2025, Sayı: 34, 156 - 187, 02.07.2025

Aygen Demiriz

https://doi.org/10.26650/sty.2025.1605639

Öz

This article explores the art exhibitions held at the French Consulate in Istanbul during Camille Bergeaud’s tenure as Cultural Attaché from 1949 to 1955. It examines how, prior to the establishment of Istanbul’s first art galleries, the consulate served as a vital exhibition space for modern Turkish artists. In the 1940s, Istanbul was the country’s artistic centre, yet artists struggled to find venues to display their work. Bergeaud, who showed a strong interest in modern Turkish art, played a key role in opening the consulate to these artists. This study discusses the broader context of exhibition activities in the late Ottoman Empire and early Republican Turkey, focusing on Istanbul and Ankara. It highlights how, from the late 1940s, the French Consulate in Beyoğlu functioned as a gallery by hosting solo and group exhibitions, offering visibility to emerging artists. After a brief overview of Bergeaud’s life, the article analyzes the exhibitions organised during his post, considering contemporary art publications and the developing art criticism scene. Ultimately, it identifies the consulate as one of the main exhibition venues in Istanbul between 1949 and 1955, underlining its significance in the history of modern Turkish art.

Anahtar Kelimeler

Beyoğlu , exhibition spaces , French Consulate , modern Turkish art , 1950s

Camille Bergeaud’nun Fransa Kültür Ataşeliği Döneminde Türk Sanatına Katkıları ve Dönemin Başlıca Sergi Mekânı Olarak İstanbul Fransız Konsolosluğu

Öz

Bu makalenin amacı, 1949’dan 1955’e dek İstanbul’daki Fransız Konsolosluğu’nda Kültür Ataşeliği görevini yürütmüş olan Camille Bergeaud’nun (1900-1973) döneminde, konsoloslukta düzenlenen sanat sergilerinin izini sürmek ve elde edilen sonuçlar ışığında, İstanbul’da ilk galerilerin açılmasının öncesinde, konsolosluğun Türk sanatçıları için bir sergi mekânı olarak işlevini tartışmaktır. Türkiye’deki sanatsal faaliyetlerin başlıca merkezi olan İstanbul’un 1940’lı yıllarda henüz sanatçıların eserlerini sergileyebilecekleri mekânları olmadığı görülür. Bu bağlamda, modern Türk sanatına yakınlık duyan Bergeaud’nun, Fransız Konsolosluğu’nun salonlarını bu sanatçılara sergi alanı olarak tahsisinin önemi büyüktür. Metin, bu olguyu sebepleri ve sonuçlarıyla inceleyerek, Camille Bergeaud’nun ve Fransız Konsolosluğu’nun, modern Türk sanatına katkısı ve sergiler tarihindeki yerini belirlemek amacı taşımaktadır. Çalışmada, Batı tarzında resim ve heykel sanatının yaygınlaşmasıyla önce Osmanlı Devleti’nde, sonra da Türkiye’de, İstanbul’da ve Ankara’daki sergi faaliyetlerine değinilmiş; Beyoğlu’ndaki Fransız Konsolosluğu’nun 1940’ların sonlarından itibaren, eserlerini sergileyecek mecra bulmakta zorlanan modern Türk sanatçılarına kişisel-karma sergiler düzenleyerek görünürlük kazanabilme olanağı sunan bir galeriye dönüşmesi ele alınmıştır. Kültür Ataşeliği görevindeyken modern Türk sanatçılarına büyük destek veren Camille Bergeaud’nun hayatı üzerinde durulduktan sonra, görev yaptığı dönemde konsoloslukta düzenlenen sergiler, zamanın sanat yayınları ekseninde ve gelişmekte olan sanat eleştirisi bağlamında incelenmiştir. Böylece, 1949-1955 arasında tespit edilen sergilerle, konsolosluğun İstanbullu sanatçılar için başlıca sergi mekânlarından biri olduğu belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Beyoğlu , Fransız Konsolosluğu , sergi mekânları , modern Türk sanatı , 1950’ler

Kaynakça

• Akal, Haşmet, “Karakaş ve Karaburçak Sergileri”, Yeditepe, Sayı: 39, 15 Haziran 1953. google scholar
• Alpat, Ali Nejat, “Cumhuriyet ve Galatasaray”, Sultani Dergi, (Şubat 2023): 88. google scholar
• Anonim, “Abidin Elderoğlu Sergisi Bugün Kapanıyor”, Akşam, 17 Haziran 1948. google scholar
• Anonim, “Ayın Sanat Hareketleri”, Yaşayan Sanat, Yıl: 1, Sayı: 8, Ağustos 1949. google scholar
• Anonim, “Bir resim sergisi açıldı”, Akşam, 16 Kasım 1949. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 12 Ocak 1952. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 13 Mayıs 1951. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 13 Nisan 1951. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 15 Eylül 1951. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 18 Kasım 1951. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 2 Ekim 1950. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 21 Kasım 1950. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 28 Mayıs 1951. google scholar
• Anonim, “Cemiyet”, Milliyet, 29 Ekim 1950. google scholar
• Anonim, “Çocuk Yuvaları Derneği Sergisi”, Akşam, 20 Aralık 1953. google scholar
• Anonim, “Eminönü Halkevi binası ne olmalıdır?”, Akşam, 26 Ağustos 1951. google scholar
• Anonim, “Fransız Kültür Heyeti Sergisi”, Ulus, 17 Aralık 1949. google scholar
• Anonim, “Konferans”, Akşam, 24 Mayıs 1944. google scholar
• Anonim, “Küçük Galeri”, Yeditepe, Sayı: 21, 15 Eylül 1952. google scholar
• Anonim, “Leyla Gamsız’ın Sergisi”, Yeditepe, Sayı: 6, 6 Kasım 1951. google scholar
• Anonim, “M. Hayta tarafından Taksimdeki Fransız konsoloshanesi salonlarında açılan resim sergisinden bir köşe”, Akşam, 11 Temmuz 1949. google scholar
• Anonim, “Modern Fransız resmi sergisi açılıyor, Akşam, 20 Aralık 1953. google scholar
• Anonim, “On’ların sergisi”, Yeditepe, Sayı: 16, 15 Ocak 1951. google scholar
• Anonim, “Resim Sergisi”, Cumhuriyet, 12 Ekim 1951. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 11, 1 Nisan 1952. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 5, 1 Ekim 1951. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 60, 1 Mayıs 1954. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 64, 1 Temmuz 1954. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 76, 1 Ocak 1955. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 80, 1 Mart 1955. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 87, 1 Temmuz 1955. google scholar
• Anonim, “Sanat Haberleri”, Yeditepe, Sayı: 95, 15 Kasım 1955. google scholar
• Anonim, “Sergiler Arasında”, Yaşayan Sanat, Yıl: 1, Sayı: 4, Nisan 1949. google scholar
• Anonim, “Türk - Fransız Kültür Cemiyeti Kuruluyor”, Yeni İstanbul, 11 Aralık 1949. google scholar
• Anonim, “Üç Ressamın Bahar Sergisi”, Yeditepe, Sayı: 22, 15 Nisan 1951, google scholar
• Anonim, “Üç Ressamın Sergisi”, Yeditepe, Sayı: 9, 1 Ekim 1950. google scholar
• Anonim, “Vakıf iş hanı için hazırlanan projeler teşhir ediliyor”, Akşam, 17 Haziran 1949. google scholar
• Anonim, “Vernissage â la salle des Expositions du Consulat de France”, Istanboul, 28 Haziran 1950. google scholar
• Anonim, “Yeni bir heykel sergisi”, Akşam, 28 Aralık 1950. google scholar
• Anonim, “Yunan fotoğraf sergisinde altı esere mükâfat verildi”, Akşam, 20 Aralık 1951. google scholar
• Anonim, Agop Arad & Fethi Karakaş sergi açılışı haberi, Yeditepe, Sayı: 60, 1 Mayıs 1954. google scholar
• Anonim, Fethi Karakaş ve Azra İnal Sergi Haberi, Yeditepe, Sayı: 5, 1 Haziran 1950. google scholar
• Anonim, Le Papillon d'lstanbul İstanbul'un Papillon'u, İstanbul: Lycee français Pierre Loti d'lstanbul, 2023. google scholar
• Anonim, Marta Tözge sergi haberi, Yeditepe, Sayı: 72, 1 Kasım 1954. google scholar
• Anonim, Vava Serkis sergi haberi, Akşam, 10 Nisan 1952. google scholar
• Aras, Oktay, “Camille Bergeaud.” Erişim: 18 Haziran 2024. OKTAY ARAŞ - Camille Bergeaud google scholar
• Balcıoğlu, Şahap, “Fotoğrafçılar Kulübü”, Akşam, 1 Mart 1951. google scholar
• Cûda, Mahmut, “Batak Bir Sanat Davâsı”, Beş Sanat Yenitürk Fikir ve Sanat Dergisi, Sayı: 10, Ocak 1951. google scholar
• Çelik, Sibel, “Türk Resminde Toplumsal Gerçekçilik: Yeniler Grubu”, Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2009. google scholar
• Demir, Hayrettin, “Adnan Varınca Resim Sergisi”, Yeditepe, Sayı: 40, 1 Temmuz 1953. google scholar
• Devrim, Şirin, Şakir Paşa Ailesi Harika Çılgınlar, İstanbul: Milliyet Kitapları, Ocak 1997. google scholar
• Erkılıç, Özay “Selim Turan ile Birkaç Saat”, Sanat Çevresi, Sayı: 162, Nisan 1992, 6-14. google scholar
• Fikret Adil, “1949’da Resim ve Heykel.” 1950 Sanat Yıllığı, derleyen Refik Ahmed Sevengil, 20-22. İstanbul: Osmanbey Matbaası, 1950. google scholar
• Fikret Adil, “Haftanın Tanini”, Tanin, 25 Kasım 1945. google scholar
• Fikret Adil, “Leopold Levy’nin Yeni Bir Resim Sergisi ve Resmimiz” Cumhuriyet, 10 Haziran 1947. google scholar
• Fikret Adil, “Resim Kronikleri - 3 genç ressamın sergisi”, Yeni İstanbul, 11 Eylül 1950. google scholar
• Gezgin, Ahmet Öner, Akademi’ye Tanıklık 1 Güzel Sanatlar Akademisi’ne Bakışlar Resim ve Heykel, İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2003. google scholar
• Gökçepınar, Sadeddin, “Günün Röportajı - Şiirli Resimler Sergisi”, Akşam, 22 Nisan 1952. google scholar Güçer, Behçet, Camille Bergeaud ve İzzet Hamit Ün, Fransızca Ders Kitabı V, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1945. google scholar
• Güven Bayar, “Tabela Ressamları Mardiros-Haygaz Haytayan Kardeşler”, Agos, 30 Mart 2022, Erişim: 18 Haziran 2024, Tabela ressamları Mardiros-Haygaz Haytayan Kardeşler I Agos google scholar
• H. Tepedelenli, “Resim”, Beş Sanat Yenitürk Fikir ve Sanat Dergisi, Sayı: 12, Mart 1951, 14-15. google scholar
• H. Tepedelenli, “Resim”, Beş Sanat Yenitürk Fikir ve Sanat Dergisi, Sayı: 14, Mayıs 1951, 15-16. google scholar
• H. Tepedelenli, “Resim”, Beş Sanat Yenitürk Fikir ve Sanat Dergisi, Sayı: 17, Ağustos 1951, 15. google scholar
• Hekimoğlu, “Balabanın Sergisi”, Resimli Hayat, Sayı: 20, Aralık 1953, 26-27, 49. google scholar
• K. Erol, “Resim Sergileri”, Yaşayan Sanat, Yıl:1, Sayı:1, Ocak 1949, 13. google scholar
• Lycee français Pierre Loti d’lstanbul. “Memoires du Papillon.” Erişim tarihi: 18.04.2024. Memoires du Papillon. Pierre Bergeaud, ancien eleve et fils de Camille Bergeaud, le fondateur (youtube.com) google scholar
• Maide & Şemsi Arel Resim Sergisi Broşürü, 27 Ekim - 9 Aralık 1951, Erkmen Matbaası, 1951. google scholar
• Okkalı, İlkay Canan & Elif Dastarlı, “Kanonik Sanat Tarihini Sorgulamak: Müreccel Küçükaksoy ve Mukaddes Saran’ı Tarihe Kaydetmek”, Sanat Tarihi Dergisi, 33(2), (2024): 721-759. Erişim: 21 Nisan 2025 https://doi.org/l0.29135/std.1495206 google scholar
• Otyam, Fikret, “Son Günlerin Resim Hareketleri - Paris Ekolü”, Yeditepe, Sayı: 84, 1 Mayıs 1955. google scholar
• Öndin, Nilüfer, Cumhuriyet’in Kültür Politikası ve Sanat 1923-1950, İstanbul: İnsancıl Yayınları, 2003. google scholar
• Özemre, Ahmed Yüksel, Galatasarayı Mekteb-i Sultânî’sinde sekiz yılım, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2006. google scholar
• R, “Cemiyet Hayatı”, Ulus, 13 Mayıs 1942. google scholar
• Rado, Şevket, “Sözün Gelişi - Bedri Rahmi'nin resim sergisi”, Ahşam, 23 Nisan 1950. google scholar
• Rado, Şevket, “Sözün Gelişi - İzer'in Sergisi”, Ahşam, 9 Mayıs 1948. google scholar
• Rado, Şevket, “Sözün Gelişi - Nurullah Berk'in serbes resim akademisi dolayısile”, Akşam, 4 Mayıs 1949. google scholar
• Rado, Şevket, “Sözün Gelişi - Sevim Madranın Sergisi”, Ahşam, 14 Mayıs 1950. google scholar
• Rado, Şevket, “Üç Resim Sergisi - Kocamemi, Elif Naci ve Gençlerin Sergileri”, Ahşam, 28 Aralık 1947. google scholar
• Republique Française Archives Nationales. Erişim: 17 Haziran 2024. BERGEAUD Camille Adrien - Legion d'honneur - Base de donnees Leonore (culture.gouv.fr) google scholar
• Resmî Gazete, Sayı: 7882, 11 Ağustos 1951. google scholar
• Robin, Charles ve Camille Bergeaud, Le Français Par La Methode Directe, Paris: Librairie Hachette, 1951. google scholar
• Sayarman, İbrahim ve Camille Bergeaud, Fransızca Ders Kitabı (Ticaret Liseleri Birinci Sınıf), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1946. google scholar
• Sönmez, Necmi, “Çağdaş Türk Resmine Yön Veren Bir Usta: Leopold Levy'nin Gravürleri”, İstanbul, Sayı: 12, İstanbul: Tarih Vakfı, Ocak 1995, 35-39. google scholar
• Tanaltay, Erdoğan, “Tiraje ile Bir Gün”, Sanat Çevresi, Sayı: 162, Nisan 1992, 52-55. google scholar
• Tanaltay, Erdoğan, Sanat Ustalarıyla...Bir gün, İstanbul: Sanat Çevresi Kültür ve Sanat Yayınları, 1989. google scholar
• Taner, Haldun, Çoh Güzelsin Gitme Dur - Düz Yazıları - 1, İstanbul: Bilgi Yayınevi, İkinci Basım, 1986. google scholar
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, “Bir Dostu Uğurlarken”, Yaşadığım Gibi, Yayına hazırlayan Birol Emil, İstanbul: Dergâh Yayınları, Üçüncü Baskı, Aralık 2000, 278-282. google scholar
• Tomris, Engin, “Yeniler Grubu”, Beş Sanat Yenitürh Fihir ve Sanat Dergisi, Sayı: 13, Nisan 1951, 10. google scholar
• Topuz, Hıfzı, “Arad ve Karakaş'ın son resim sergileri”, Ahşam, 20 Kasım 1950. google scholar
• Topuz, Hıfzı, Ardından Yıllar Geçti, Yayına hazırlayan Öner Ciravoğlu, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2013. google scholar
• Tuncel, Bedrettin, “Bir Kültür Elçisi”, Cumhuriyet, 28 Eylül 1955. google scholar
• Ürgüp, Fikret, “Son Günlerin Resim Hareketleri”, Yeditepe, Sayı: 64, 15 Mayıs 1954. google scholar
• Üstünipek, Mehmet, “1923-1950 Yılları Arasında Açılan Sergiler”, Türhiye'de Sanat, 40 (1999), 40-49. google scholar
• Üstünipek, Mehmet, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Çağdaş Türh Sanatında Sergiler 1850-1950, İstanbul: Artes, 2007. google scholar
• Vâ-Nû, “Akşamdan Akşama - Bedri Rahmi'nin resim sergisi”, Ahşam, 29 Nisan 1950. google scholar
• Vâ-Nû, “Akşamdan Akşama - Köylü ressam İbrahim Balaban”, Ahşam, 6 Kasım 1953. google scholar
• Zeki Faik İzer, Yağlıboya-Suluboya-Karakalem Sergi Davetiyesi, 1948, Erişim: SALT Research. google scholar