İnebahtı’nın Siyasi Hafızadaki Yeri: 16. Yüzyılın Sonları ile 17. Yüzyılın Başlarında Uluslararası Politikada Kutsal İttifak ve İnebahtı Çağrışımları

Yıl 2022, , 181 - 201, 16.03.2022

Evrim Türkçelik

https://doi.org/10.26650/iutd.202210

Öz

Osmanlı’nın 1590-1591 yıllarında Akdeniz politikasını canlandırmaya teşebbüs etmesi ve 1592 yılından itibaren papalığın öncülüğünde başlayan yeni bir Kutsal İttifak kurulması çabaları, İnebahtı sürecinde yaşanan tecrübelerin 16. yüzyıl sonu ve 17. yüzyıl başında tekrar gündeme gelmesine sebep olmuştur. 1590’lardan itibaren İspanyol, İtalyan ve Osmanlı devlet adamlarının yazışmalarında ve diplomatik görüşmelerinde İnebahtı döneminin çeşitli gelişmelerine göndermeler yaptıkları görülmektedir. Bu makale, 1570 ve 1573 yılları arasındaki Kıbrıs Savaşı, Kutsal İttifak, İnebahtı Savaşı ve hemen sonrasındaki gelişmelerin 16. yüzyıl sonu ve 17. yüzyıl başında siyasi, diplomatik ve askeri meselelerin algılanış biçimlerine nasıl etki ettiğini ele almaktadır. Bu amaçla, başta İspanyol donanmasının amirali Gian Andrea Doria, Venedik’in Roma elçisi Paolo Paruta, İspanya’nın Roma elçisi Duque de Sessa ve III. Murad ve III. Mehmed döneminin önemli şahsiyetlerinden Hoca Sadeddin Efendi olmak üzere aynı dönemde yaşamış devlet adamlarının diplomatik ve siyasi pratikleri incelenmiştir. Bu devlet adamlarının 16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyılın başlarında uluslararası siyasette karşılaştıkları bazı meseleleri açıklamak için İnebahtı öncesi ve sonrasındaki gelişmelere sık sık atıfta bulundukları, tarihsel benzerlikler kurdukları ve karşılaştırmalar yaptıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnebahtı, Kutsal İttifak, Tarihsel Hafıza, Akdeniz

The Place of Lepanto in Political Memory: Allusions to the Holy League and Lepanto in International Politics in the Late 16th and Early 17th Centuries

Öz

The Ottoman attempt to reactivate its Mediterranean policy in 1590–1591 and the papal efforts to establish a new Holy League starting in 1592 revived the international memory of the Battle of Lepanto at the end of the 16th century and the beginning of the 17th century. Beginning in the 1590s, Spanish, Italian, and Ottoman statesmen made references to the Battle of Lepanto in their correspondence and diplomatic negotiations. This article discusses how the historical memory of the War of Cyprus, the Holy League, the Battle of Lepanto, and the ensuing developments affected the perceptions of political, diplomatic, and military events in the late 16th and early 17th centuries. For this purpose, I examine the diplomatic and political practices of contemporaneous statesmen, such as Admiral Gian Andrea Doria of the Spanish navy, Venetian ambassador Paolo Paruta, Spanish ambassador Antonio Fernández de Córdoba y Cardona, and the influential Ottoman official Hoca Sadeddin Efendi. I demonstrate that these statesmen referred frequently to the developments of the Lepanto period and established historical similarities and historical comparisons with the events of 1570–1573 to explain the issues they dealt with in international politics during the late 16th and early 17th centuries.

Anahtar Kelimeler

Lepanto, Holy League, Historical Memory, Mediterranean

Kaynakça

• Archivo General de Simancas (AGS), Estado (E)
• AGS, E, 456; 960; 963; 970; 971; 972; 1158; 1345; 1431; 1541; 1675; 1677.
• Archivio di Stato di Venezia (ASVe), SDC (Senato, Dispacci ambasciatori Constantinopoli)
• ASVe, SDC, 37; 38; 39.
• Benzoni, Gino, “Paolo Paruta”, Dizionario Biografico degli Italiani, Roma 2014, LXXXI. https://www. treccani.it/enciclopedia/paolo-paruta_%28Dizionario-Biografico%29/.
• Borromeo, Agostino, “Istruzioni generali e corrispondenza ordinaria dei nunzi: obiettivi prioritari e risultati concreti della politica spagnola di Clemente VIII”, Das Papsttum, die Christenheit und die Staaten Europas (1592-1605), ed. Georg Lutz, Tubingen 1994, s. 119-233.
• ________, “Clemente VIII”, Dizionario Biografico degli Italiani, Roma 1982, XXVI. https://www.treccani. it/enciclopedia/papa-clemente-viii_%28Dizionario-Biografico%29/.
• Bostan, İdris, “Garp Ocaklarının Avrupa Ülkeleri ile Siyasi ve Ekonomik İlişkileri (1580-1624)”, Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 4 (1994), s. 59-86.
• ________, “III. Murad ve Batı Akdeniz’de Osmanlılar”, Sultan III. Murad Dönemi ve Bursa, ed. Ersin Gülsoy, Bursa 2021, s. 31-53.
• Braudel, Fernand, The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, Londra 1995.
• Bunes Ibarra, Miguel Ângel de, Poltticas de Felipe III en elMedıterrâneo 1598-1621, Madrid 2021.
• Calendar of State Papers andManuscripts Relating to English Affairs Existing in the Archives and Collections of Venice, ed. Horatio Brown, VIII, Londra 1894.
• Carpentier, Bastien-Jean-Philippe Priotti, “La forge instable d’une domination. Les Doria, Genes et la monarchie hispanique (1560-1606)”, Identites et territoires dans les mondes hispaniques: (XVIe-XXe siecles), ed. Jean-Philippe Priotti, Rennes 2015, s. 75-96.
• Emecen, Feridun, “16. Asır Sonlarında Batı Akdeniz’de Siyaset Sahnesi: Osmanlılar-Fransızlar-İspanyollar”, Kanunî’den Günümüze Türk Fransız-Münasebetleri, İstanbul 2012, s. 75-93.
• Fodor, Pal , “Between Two Continental Wars: the Ottoman Naval Preparations in 1590-1592”, In Quest of the Golden Apple, Imperial Ideology, Politics, andMilitary Administration in the Ottoman Empire, ed. Pal Fodor, İstanbul 2000, s. 171-190.
• Garda Hernan, David, “Juan Andrea Doria”, Real Academia deHistoria, https://dbe.rah.es/biografias/15371/ juan-andrea-doria.
• Giani, Marco, Paolo Paruta: Il lessico dellapolitica, Universitâ Ca’ Foscari Venezia, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Venedik 2012.
• Gonzalez Cuerva, Ruben, “Cruzada y dinastfa: las mujeres de la Casa de Austria ante la Larga Guerra de Hungria”, Las relaciones discretas emre las monarqmas hispanayportuguesa, ed. Jose Martmez Millan, II, Madrid 2009, s. 1149-1186.
• , “Italia y la Casa de Austria en los prolegomenos de la Guerra de los Treinta Anos”, Centros de poder italianos en la Monarqma Hispanica (siglos XV-XVIII), ed. Jose Martmez Millân ve Manuel Rivero Rodriguez, I, Madrid 2010, s. 415-480.
• Gullino, Giuseppe, “Girolamo Lippomano”, Dizionario Biografico degli Italiani, Roma 2005, LXV. https:// www.treccani.it/enciclopedia/girolamo-lippomano_(Dizionario-Biografico).
• Martmez Millân, Jose, “La quiebra de la Monarqma hispano-castellana de Felipe II y la formacion de la Monarqma catolica de Felipe III”, La monarqwa de Felipe III, ed. Jose Martmez Millân ve Maria Antonietta Visceglia, I, Madrid 2008, s. 25-301.
• Ochoa Brun, Miguel Ângel, “Antonio Fernândez de Cordoba y Folch de Cardona Anglesola y Requesens”, Real Academia de Historia, https://dbe.rah.es/biografias/15371/juan-andrea-doria.
• Paruta, Paolo, La legazione di Roma di Paolo Paruta (1592-1595), ed. Giuseppe de Leva, Venedik 1887.
• Pedani, Maria Pia, I documenti turchi dell’Archivio di Stato di Venezia, Roma 1994.
• Sassi, Ferruccio, “La politica navale veneziana dopo Lepanto”, Archivio Veneto, 38 (1946), s. 99-200.
• Şahin, Zafer, 72 Numaralı Mühimme Defteri (H.1002-1003) (Vr. 231-473) İnceleme-Metin, Marmara Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
• Türkçelik, Evrim, Un noble italiano en la corte otomana: Cigalazade y el Mediterraneo (1591-1606), Valencia 2019.
• Williams, Patrick, “Philip III and the Restoration of Spanish Government, 1598-1603”, English Historical Review, sayı 349 (1973), s. 751-769.
• Zago, Roberto, “Giacamo Foscarini”, Dizionario Biografico degli Italiani, Roma 1997, XLIX. https://www. treccani.it/enciclopedia/giacomo-foscarini_(Dizionario-Biografico).