URBAN LAND USE IN THE MOATS OF ISTANBUL AND GALATA LAND WALLS

Yıl 2016, Sayı: 64, 27 - 71, 17.05.2016

Ayhan Han

Öz

After the conquests of İstanbul, the moats of İstanbul and Galata Land Walls lost

their military nature and became productive sites. During the Ottoman period, the

use of the moat of İstanbul Land Walls as market gardens, and that of the Galata as

site of rope-spinning manufacturers were a result of deliberate decision. The attempt

to prevent housing at the foot of the walls contributed towards creating production

sites which served as the protection zone for the land walls. This study examines

the land-use in the moats, and the dynamics of urban development at the time of the

demolishing of Galata Land Walls.

Anahtar Kelimeler

moats, market gardens, rope-spinner, kule-i zemin, municipality

İSTANBUL VE GALATA HENDEKLERİNDE KENTSEL TOPRAK KULLANIMI

Öz

İstanbul ve Galata sur yapısının savunma hatlarından birisi olan hendekler,

İstanbul’un fethini müteakip askeri niteliğini yitirmiş ve üretimin icra edildiği alanlar

şeklinde kullanılmıştır. Osmanlı döneminde İstanbul kara surları hendeklerinin

bostan ve Galata surları hendeklerinin halatçı esnafının imalat alanı olarak kullanımı

bilinçli bir tercihin sonucudur. Sur dibinde yapılaşmayı engellemek adına geliştirilen

bu yöntem bir yandan üreten bir kent ortaya çıkarıyor diğer yandan ise sur duvarına

bir koruma bandı yerleştiriyordu. Çalışmada hendeklerde toprak kullanımı konu

edinilmiş, Galata surlarının yıkıldığı dönemde İstanbul’un kentsel gelişim dinamikleri

irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

sur hendekleri, bostan, halatçı, kule-i zemin, belediye

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Defterler Bab-ı Asafî Divan-ı Hümayun Kalemi (A.DVN.d), 831. Mühimme Defterleri (A.{DVNSMHM.d), 3, 7, 51, 58, 112. Mühimme Zeyli Defterleri (A.{DVNSMHM.ZYL.d), 3. Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Arpa Eminliği Defterleri (D.BŞM. APE.d), 14503 Evkaf-ı Hümayun Defterleri (EV.d), 18103, 17974 Haremeyn Muhasebesi Defterleri (EV.HMH.d), 242, 7665. Maliyeden Müdevver Defterler (MAD), 8947, 9982 Evrak Sadaret Mektubi Kalemi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM) Nezaret ve Devâir Evrakı (A.MKT.NZD) Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL) Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) Cevdet Tasnifi Belediye (C.BLD) Zaptiye (C.ZB) Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi (D.BŞM) Başmuhasebe Kalemi Bina Eminliği (D.BŞM.BNE) 7/53 Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HAT) Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT) Tercüme Odası Kalemi (HR.TO) İrade Dahiliye (İ.DH) Meclis-i Vâlâ (İ.MVL) Hariciye (İ.HR) Meclis-i Vâlâ (MVL) Yıldız Tasnifi Mütenevvi Maruzat (Y.MTV) 59 İSTANBUL VE GALATA HENDEKLERİNDE KENTSEL TOPRAK KULLANIMI Atatürk Kitaplığı Pertevniyal Valide Sultan Evrakı. Yayınlanmış Eserler Ağır, Aygül, İstanbul’un Eski Venedik Yerleşimi ve Dönüşümü, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul 2009. Ahmed Lûtfî Efendi, Vak’a-Nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, yay. Münir Aktepe, Türk Tarih Kurumu (TTK), X-XI, Ankara 1988, 1989. Ahunbay, Metin, “İstanbul Karasurları: Tarih, Yapım Tekniği ve Koruma”, Uluslar arası Karasurlarının Korunması İçin Uygun Yaklaşım ve Yöntemler Sempozyumu: İstanbul, 20-22 Ocak 2007, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 2007, s. 28-31. Ahunbay, Zeynep, “Kuram ve Uygulama”, Uluslar arası Karasurlarının Korunması İçin Uygun Yaklaşım ve Yöntemler Sempozyumu: İstanbul, 20-22 Ocak 2007, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 2007, s. 67-70. _____________, İstanbul’da Kentsel Mimari, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011. Akın, Nur, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, Literatür Yayınları, İstanbul 2011. Arseven, Celal Esad, Eski Galata ve Binâları, Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 1989. Bulunur, Kerim İlker, Osmanlı Galatası (1453-1600), Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2014. Çelik, Zeynep, 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti-Değişen İstanbul, çev. Selim Deringil, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010. Eldem, Edhem, “Istanbul: From Imperial to Peripheralized Capital”, The Ottoman City Between East and West: Aleppo, Izmir, and Istanbul, ed. E. Eldem-D. Goffman-B. Masters, Cambridge University Press, New York 1999, s. 135-206. Erdoğan, Batuhan Burhan, Galata Kent Surları ve Koruma Önerileri, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ekim 2011. Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zilli, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu- Dizini, I, ed. Robert Dankoff-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006. Eyice, Semavi, Galata ve Kulesi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul 1969.