BULGARİSTAN TARİH ALGISINDA VE TARİH DERS KİTAPLARINDA DEVŞİRME SİSTEMİ VE YENİÇERİLER

Yıl 2017, Sayı: 66, 129 - 154, 07.11.2017

Neriman ERSOY HACISALİHOĞLU

Öz

Balkan ulus devletlerinin Osmanlı tarihi algısı genellikle olumsuz olmuştur. Bu

olumsuzlukta Osmanlı’daki devşirme sisteminin anlatımı özel bir yer tutmaktadır.

Çalışmamızda Bulgaristan’da ilk ve ortaöğretimde kullanılan güncel tarih ders kitaplarında

devşirme sistemi ve yeniçerilerin 1980’lerden günümüze nasıl anlatıldığı

ele alınacaktır. Bulgaristan’da kullanılan tarih ders kitapları 1990’da yaşanan rejim

değişikliği nedeniyle değişime uğramıştır. Bu değişimden Osmanlı döneminin anlatımı

da etkilenmiştir. Bununla birlikte Osmanlı ile ilgili klişeler varlığını günümüzde de

sürdürmektedir. Çalışmamızda Devşirme sisteminin ve yeniçeri algısının Avrupa ve

Balkanlardaki genel anlatımına da yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

devşirme, “kan vergisi”, Yeniçeriler, Osmanlı imajı, Bulgar tarih ders kitapları

DEVSHIRME SYSTEM AND JANISSARIES IN THE BULGARIAN PERCEPTIONS AND HISTORY TEXTBOOKS

Öz

The nation-states of the Balkans generally have a negative perception of the

Ottoman history. The depiction of the Devshirme System (Christian boys recruited

by the Ottomans to serve the Ottoman government) in history textbooks greatly

contributes to this negative perception. This study deals with the depiction of the

Devshirme System and Janissaries from the 1980s to till date in the Bulgarian history

textbooks of primary and secondary schools. However, the Bulgarian history textbooks

underwent a transformation because of the change in regime, which occurred

in 1990. This transformation also affected how the Ottoman period was presented in

these textbooks. I will also discuss the general image of the child recruitment system

and the Janissaries in Europe and the Balkans.

Anahtar Kelimeler

Devshirme, blood tax, Janissaries, Ottoman image, Bulgarian history textbooks, krăven danăk

Kaynakça

• Andriç, İvo, Drina Köprüsü, çev. Hasan Ali Ediz, Nuriye Müstakimoğlu, 1. Baskı 2000, 10. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
• Angelov, Petır, Tsvetana Georgieva, Mariya Radeva, Istoriya i Tsvilizatsiya, 5. Klas, Prozorets, Sofya 2006.
• Ayanoğlu, Betül, Türk-Yunan Tarih Ders Kitaplarında Karşılaştırmalı Öteki, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011.
• Babinger, Franz, Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, çev. Dost Körpe, Oğlak Bilimsel Kitaplar, İstanbul 2003, s. 122.
• “Balkan ve Karadeniz Ülkelerinde Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı” başlıklı TÜBİTAK 1001 projesi (Proje no. 110K571, Proje yürütücüsü Mehmet Hacısalihoğlu), İstanbul 2014: Neriman Ersoy-Hacısalihoğlu (Bulgaristan), Betül Ayanoğlu (Yunanistan), Gencer Özcan (Sırbistan ve Karadağ), Jahja Muhasiloviç (Bosna-Hersek), Fatih Fuat Tuncer (Kosova), Bülent Bilmez (Arnavutluk), Ozan Erözden (Hırvatistan), Mehmet Hacısalihoğlu (Makedonya), Evren Balta (Rusya), Yıldız Deveci Bozkuş (Ermenistan), Keisuke Wakizaka (Gürcistan). Beydilli, Kemal, “Yeniçeri”, DİA, XLIII, s. 450-462.
• Bilmez, Bülent, “Arnavutluk Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı Türk İmgesi”, Osmanlı Araştırmaları, sayı 49 (2017), s. 343-380.
• Bojkov, Veselin, Petvekovniyat Genotsid, İzdadelstvo Propeler, Sofya 2013.
• Çamuroğlu, Reha, Yeniçerilerin Bektaşiliği ve Vaka-i Şerriye, Ant Yayınları, İstanbul 1991.
• Gavrilov, Borislav, Andrey Pantev, Aleksantır Kertin, İstoriya i Tsivilizatsiya za 9. Klas, Prosveta, Sofya 2001.
• Gyuzelev, Vasil, Konstantin Kosev, Milço Lalkov, Lyubomir Ognyanov, Mariya Radeva, İstoriya 11. Klas na COU, Prosveta, Sofya 1996.
• Gyuzelev, Vasil, Rayna Gavrilova, Ivan Stoyanov, Milço Lalkov, Lyubomir Ognyanov, Mariya Radeva, İstoriya i Tsvilizatsiya z. 11. Klas, İlk baskı 2001, Prosveta, Sofya 2008.
• Hacısalihoğlu, Mehmet, “Das Bild vom Janitscharen. Die Streitkraefte des Osmanischen Reiches zwischen Tradition und Modernisierung”, Am Rande Europas?
• Der Balkan – Raum und Bevölkerung als Wirkungsfelder militaerischer Gewalt, ed. Gerhard P. Gross, München, R. Oldenbourg, 2009, s. 233-240.
• Halembakov, Ognyan, Pod Syankata na Yatagana Probujdane 1700g.- 1850g., İK Zlatnoto Pate, Sofya 1996.
• Hechelhammer, Bodo, “Das Korps der Janitscharen. Eine militaerische Elite im Spannungsfeld von Gesellschaft, Militaer und Obrigkeit im Osmanischen Reich”, Militaer und Gesellschaft in der Frühen Neuzeit, Themenheft Militaerische Eliten in der Frühen Neuzeit, No. 14, Heft 1, Eds. Gundula Gahlen, Carmen Winkel, Universitaetsverlag Potsdam, Potsdam 2010, s. 33-58.
• İsov, Myumin, Nay razliçniyat Sısed. Obrazıt na osmantsite (turtsite) i Osmanskata imperiya (Turtsiya) v bılgarskite uçebnitsi po istoriya prez vtorata polovina na XX vek, IMIR, Sofya 2005.
• İvanova Svetlana, Antonov Aleksandır, Mireçeva Kema, Davidova Evgeniya, İstoriya na Bılgariya za 5. Klas na Obştoobrazovatelnite Uçilişta, Bulvest 2000, Sofya 1996.
• Karaslavova, Radostina İvanova, Detska İlyustrovana İstoriya na Bılgariya, İzdatelska Kışta “Zemya Pres”, Sofya 1996. Koca, Şevki, Öndeng Songung Gürgele Bektaşi Kültür Argümanlarına Göre Yeniçeri Ocağı ve Devşirmeler, Nazenin, İstanbul 2000.
• Küçükyalçın, Erdal, Turna’nın Kalbi Yeniçeri Yoldaşlığı ve Bektaşilik, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009. Mehmed Dâniş Bey ve Eserleri: Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılışı ve II. Mahmud’un Edirne Seyahati, yay. Şamil Mutlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1994.
• Mihailoviç, Konstantin, Bir Yeniçerinin Hatıraları, çev. Nuri Fudayl Kıcıroğlu-Behiç Anıl Ekin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2013.
• Muhasiloviç, Jahja, “Bosna Hersek Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2015.
• Öz, Gülağ, Yeniçeriler ve Bektaşilik, Barış Kitap, Ankara 2013.
• Özcan, Abdülkadir, “Devşirme”, DİA, IX, s. 254-257.
• Petrov, Petır, Sıdbonosni Vekove za Bılgarskata Narodnost, Izdadelstvo Nauka i İzkustvo, Sofya 1975.
• Şirvanlı Fatih Efendi, Gülzar-ı Fütuhat (Bir Görgü Tanığının Kalemiyle Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı), haz. Mehmet Ali Beyhan, Kitapevi, İstanbul 2001.
• Time of Violance, Sinema Filmi, Yönetmen Lyudmil Staykov, 1988, bu film Andon Donçev’in Vreme Razdelno isimli romanına dayanmaktadır, https://www.youtube.com/watch?v=PJMIB4kE998
• Tuncer, Fatih Fuat, “Kosova’da Tarih Yazımı Tartışmaları: Osmanlı ve Türk İmajı”, Balkan Araştırmaları Dergisi, III/2 (2012), s. 69-96.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapukulu Ocakları, I-II, 1. Baskı 1943, 1944, TTK, Ankara 1988.
• Vagalinski, Lyudmil, Pod syankata na yatağana Nasilie 1400g.-1700 g., İK Zlatnoto Pate, Sofya 1996.
• Žunić, Mirna, “Hırvatistan’da Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı İmajı”, Yıldız Teknik Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008.
• Yeniçeriler ve Bir Yeniçerinin Hatıratı, çev. ve yay. haz. Kemal Beydilli, Yitik Hazine, İstanbul 2013.
• Yılmaz, Gülay, “Change in manpower in the Early Modern Janissary Army and its Impact on the Devshirme System”, Rivista di Studi Militari, 6 (2017), s.181-188.
• Yılmaz, Gülay, “The Devshirme System and the Levied Children of Bursa in 1603-4”, Belleten, LXXIX/286 (Aralık 2015), s. 901-931.