Kanglı (Kao-Ch’e) Boyları Hakkında Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: 71, 51 - 66, 28.08.2020

Ahmet Taşağıl

Öz

Orta Asya tarih sahnesinde boylar halinde yaşamak ve boy grupları oluşturmak önemli bir özelliktir. 7. yüzyılın 2. çeyreğine kadar üç önemli boy grubu sırasıyla Ting-ling’ler, Kanglılar ve Tölesler olarak gösterilebilir. 627 yılından sonra söz konusu küçük boy grupları daha fazla ön plana çıkarak kendi adlarıyla tanınacaklardır. Hunlar zamanında ana boy grubunun adı kaynaklarda Ting-ling’dir. M.S. 4. yüzyılda bu ana boy grubu adı kaybolarak yerini Kanglı adı almıştır. Tabgaç, Akhun ve Juan-juan gibi üç büyük siyasi gücün arasında sıkışan dolayısıyla bir devlet kuramayan Kanglılar, kaynaklarda anlatılan kültürel özellikleri sebebiyle ilginç bir yere sahiptir. Kanglılar yaklaşık 200 yıl varlıklarını koruduktan sonra Töles adıyla yollarına devam edecekler; Gök Türk Kağanlığının ana halk kitlesini meydana getireceklerdir. Daha sonra kendi özel boy adlarıyla anılarak siyasi olaylara katılan boylar aradan geçen asırlardan sonra günümüz Türk Dünyasının etnik yapısının oluşumuna katkı sağlamışlardır. Büyük hanedanlarının yanında ana boy gruplarını incelemek bir anlamda Türk tarihinin kökenlerine ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kanglılar, Tölesler, Türk boyları, Orta Asya, Çin kaynakları, Tabgaç Devleti, Juan-juan Kağanlığı

An Evaluation on The Kangli Tribes

Öz

Living in tribe formation and forming tribes are important features in the field of Middle Asian History. The Ting-lings, Kanglıs and Töleses were three important tribes up until the second quarter of the 7th century. After 627 these little tribal groups would be more prominent and they would be mentioned with their respective names. In the time of the Huns, the main tribal group recorded in the sources was that of the Ting Lings. In 4th century AD, this main tribe vanished and was replaced with the Kanglıs who were stuck between three great political powers, the Tabgaçs, Akhuns and Juan Juans, and were thus unable to form a state, although they have an interesting place in history due to their cultural features. After maintaining their existence for 200 years the Kanglis would became Töles and they would be the nucleus of the Gök Türk Khanate’s population. Then they would be mentioned by name among the other tribes that had participated in political events, and they contributed to the formation of the ethnic structure of the modern Turkish world. Investigating the main tribe formations along with the great dynasties will shed light upon the origins of Turkish history.

Anahtar Kelimeler

Kanglı Tribes, Central Asia, Ancient Turkic, Chinese Sources, Wei Dynasty

Kaynakça

• Wei Shu魏書 (Wei Shou/636) (Ting-wen shu-chü yayınevi baskısı, Tai-pei 1987)
• Chou Shu周書 (Ling-hu Te-feng/629) (Ting-wen shu-chü yayınevi baskısı, Tai-pei 1987)
• Pei Shih 99 北史 (Li Te-lin/636) (Ting-wen shu-chü yayınevi baskısı, Tai-pei 1987) Suei Shu隋書 (Wei Cheng/636), (Ting-wen shu-chü yayınevi baskısı, Tai-pei 1987)
• Chiou T’ang Shu舊唐書 (Liou Hsü/945) (Ting-wen shu-chü yayınevi baskısı, Tai-pei 1985)
• Hsin T’ang Shu新唐書 (Ou Yang-hsiou/ 1060) (Ting-wen shu-chü yayınevi baskısı, Tai-pei 1985)
• T’ung Tien通典 (Tu Yu/805) (Shang-wu baskısı, Shang-hai 1935)
• Ts’u-fu Yüan-kuei册府元亀 (Wang Ch’in-jo ve Yang İ/ 1005-1013) (Chung-hua Shu-chü yayınevi baskısı, T’ai-pei 1981)
• Wen-hsien T’ung-k’ao文獻通考 (Ma Tuan-lin/ 1254), (Shang-wu baskısı, Shang-hai 1935)
• Enoki, K., “On the Nationality of the Ephtalites”, Studia Asiatica, Tokyo 1998, s. 140-143.
• Esin, Emel, İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, İstanbul 1978.
• Kuo-chien, Fan, Pei Wei Yü Juan-juan Yen-chiou, Tai-pei 1988.
• Ögel, Bahaeddin, “İlk Töles Boyları”, Belleten, XII/48 (1948), 795-833.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, Ankara 1993.
• Salgarulı, K., Dunhu-Kaoçı, Almatı 1999.
• Taşağıl, Ahmet, Çin Kaynaklarına Göre Türk Boyları, Ankara 2004.
• Türkeli, Cevat, Çin Kaynaklarına Göre Hunların Ataları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1991.