Osmanlı Kroniklerinde “Sebeb-i Telif”ler Üzerine

Yıl 2020, Sayı: 71, 145 - 159, 28.08.2020

Abdülkadir Özcan

Öz

Osmanlı kronikleri genelde Allah’a hamd ü sena, Peygamber’e salât selâm ile başlar. Daha sonra müellif kendini tanıtır ve eserinin adını verir. Ardından telif sebebini açıklar. Biz bu makalemizde XV. yüzyıldan itibaren yazılmış genel ve özel tarihler ile bazı monografik eserlerin telif sebepleri üzerinde duracağız. Yaptığımız araştırmalarda müelliflerin büyük çoğunluğu eserinin telif sebebini toplumu bilgilendirme, diğerleri önce yazılmış olanları hatalı bulup yeniden kaleme alma, bir kısmı da verilen emir ve tavsiyeye uyarak yazma şeklinde açıklamıştır. Önemli bir kısmı ise Kur’an’daki kıssalardan hareketle tarihi itibarlı bir ilim olarak gördüğü için eserini yazmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, müellif, kronik, sebeb-i telif

“Sebeb-i Telif”s in The Ottoman Chronicles

Öz

Ottoman chronicles generally begin with praise and glory to Allah and prayers and peace upon the Prophet. Then the author introduces himself and gives the name of his work, after which he explains the reason for compiling it. In this article, we will focus on the reasons why certain general and special histories from the fifteenth century onwards, and also some monographic works, were compiled. In our research, we discovered that the vast majority of authors gave the following reasons for compiling their works: to enlighten the public, to rewrite what had been written before and had been found to be wrong, and to comply with the orders and recommendations given to them. A significant part of them compiled their works because they saw history as a respected science due to the parables in the Qur’an.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, author, chronic, sebeb-i telif (reason for compiling)

Kaynakça

• Ahmed Vâsıf Efendi, Târîh-i Vâsıf, Bulak 1243.
• Akün, Ömer Faruk, “Hayrullah Efendi Tarihi”, DİA, XVII, İstanbul 1998, 76-79.
• Âşıkpaşazâde/Âşıkpaşaoğlu Tevârîh-i Âl-i Osman (Osmanlı Tarihleri I içinde nşr. Atsız), İstanbul 1949.
• Çetin, Atilla, “Kıbrıslı Kâmil Paşa”, DİA, XXV, Ankara 2002, 392-394.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, haz. Abdülkadir Özcan, Ankara 1995.
• Emecen, Feridun M., “Osmanlı Tarihçiliğinin Başlangıcı: İlk Manzum Tarihler”, Osmanlı Klasik Çağında Hilafet ve Saltanat, İstanbul 2020, s. 375-392.
• Emil, Birol, Mizancı Murad Bey, Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1979.
• Genç, Vural, Acem’den Rum’a Bir Bürokrat ve Tarihçi İdris-i Bidlisî (1454-1520), Ankara 2019.
• Hadîdî, Tevârîh-i Âl-i Osman, haz. Necdet Öztürk, İstanbul 1991.
• Hâfız Hızır İlyas Ağa, Osmanlı Sarayında Gündelik Hayat – Letâif-i Vekayi-i Enderûniyye, haz. Ali Şükrü Çoruk, İstanbul 2011.
• Hasanbeyzâde Ahmed Paşa, Hasanbeyzâde Tarihi, haz. Şevki Nezihi Aykut, Ankara 2004.
• Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osman, haz. Sevim İlgürel, Ankara 1998.
• Hoca Sadeddin Efendi, Tâcü’t-tevârîh, İstanbul 1279, I.
• İbn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman, haz. Şerafettin Turan, VII, Ankara 1957.
• İpşirli, Mehmet, “Atâ Bey, Tayyarzâde”, DİA, IV, İstanbul 1991, 34-35.
• ________, “Tâcü’t-tevârîh”, DİA, XXXIX, İstanbul 2010, 357-358.
• Kâtib Çelebi, Düstûrü’l-amel li-Islahi’l-halel, İstanbul 1280.
• ________, Fezleke, haz. Zeynep Aycibin, İstanbul 2016, I.
• Lutfi Paşa, Tevârih-i Âl-i Osman, haz. Âlî Bey, İstanbul 1341.
• Lütfi Paşa Âsafnâmesi (Yeni Bir Metin Tesisi Denemesi), haz. Mübahat S. Kütükoğlu, İstanbul 1991.
• Mevlânâ Mehmed Neşrî, Cihânnümâ, haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2008.
• Mustafa Nuri Paşa, Netâyicü’l-vukuât, İstanbul 1327, I.
• Müverrih Cenabi Mustafa Efendi ve Cenabi Tarihi, haz. Mehmet Canatar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1993.
• Oruç Beğ Tarihi, haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2007.
• Özcan, Abdülkadir, “Ferâizîzâde Mehmed Said”, DİA, XII, İstanbul 1995, 366-367.
• ________, “Solakzâde Mehmed Hemdemî”, DİA, XXXVII, İstanbul 2009, 370.
• ________, “Tabakatü’l-Memâlik”, DİA, XXXIX, İstanbul 2010, 301.
• Özcan, Tahsin, “Mustaf
• a Nuri Paşa”, DİA, XXXI, İstanbul 2006, 342-343.
• Peçevî İbrahim Efendi, Târîh-i Peçevî, İstanbul 1281, I.
• Râşid Mehmed Efendi - Çelebizâde İsmail Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, haz. Abdülkadir Özcan ve dğr., İstanbul 2013, I.
• Sarı Abdullah Efendi, Gazânâme-i Halil Paşa, haz. Meltem Aydın, Ankara 2017.
• Schmidt, Jan, “Künhü’l-ahbâr”, DİA, XXVI, Ankara 2002, 556.
• Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi, Solak-zâde Tarihi, haz. Vâhid Çabuk, Ankara 1989, I.
• Şânî-zâde Târîhi, haz. Ziya Yılmazer, İstanbul 2008.
• “Şem’dânîzâde Süleyman Efendi”, DİA, XXXVIII, İstanbul 2010, 502.
• Tursun Bey, Târîh-i Ebü’l-Feth, nşr. Mertol Tulum, İstanbul 1977.
• Vak’anüvîs Es’ad Efendi Târîhi, haz. Ziya Yılmazer, İstanbul 2000.
• Yıldırım, Muhammed İbrahim, Heşt Behişt VII. Ketîbe Fatih Sultan Mehmed Devri, Ankara 2013.