Âşıkpaşazâde Derviş Ahmed Âşıkî’ya Dair Biyografik Katkılar

Yıl 2020, Sayı: 71, 161 - 180, 28.08.2020

Kemal Beydilli

Öz

Osmanlı kuruluş dönemleri kaynakları arasında ilk sıralarda yer tutan Âşıkpaşazâde Tarihi, yazarı Derviş Ahmed Âşıkî ile beraber hâlâ güncelliğini koruyan bir konudur. Son senelerde yapılan iki büyük yayın, master ve doktora seviyesindeki sair çalışmalar bunun göstergesidir. Bu çalışma özellikle yazarın biyografisini tekrar ele almakta, yerleşmiş ve maalesef sorgulamadan hep tekrarlana gelen biyografik bilgisini gözden geçirmekte, bu konuda önemli düzeltmeler yapmakta ve yeni katkılarda bulunmaktadır. Âşıkpaşazâde’nin kendisiyle ilgili olarak tarihinden çıkartılan bilgilerin denetlenmesi, doğum tarihi ve ölüm senesiyle ilgili farkı yaklaşımların sorgulanması, bir derviş olarak mensup olduğu tarikat, isimleri zikredilen damadı Seyyid Velâyet ve kızı Râbia dışında kalan sair aile fertleri bu çalışmanın ağırlıklı konularındandır. Çalışmanın en önemli belgesi muhakkak ki Âşıkpaşazâde’nin bizzat kendi eliyle kaleme aldığı ve imzasını taşıyan ve II. Bayezid’e sunmuş olduğu bir belgedir. Bu belge ilk defa olmak üzere burada ilim dünyasının nazarlarına arz edilmekte, ayrıca burada bu fevkalade özgün belgenin görüntüsüne de yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Âşıkpaşa, Âşıkpaşazâde, Derviş Ahmed Âşıkî, Seyyid Velâyet, Râbia, Konya, Sadreddin Konevî Dergâhı, Şeyh Cüneyd, Abdüllâtif Makdisi, II. Mehmed, İstanbul, II. Bayezid

Contributions for the Biography of Âşikpaşazâde Derviş Ahmed Âşikî

Öz

One of the most prominent sources for the Early Ottoman History, History of Âşıkpaşazâde and its author Derviş Ahmed Âşıkî remain current in contemporary history research. Two different publications of this History in recent years and some other works written as graduate and dissertation works demonstrate the actuality of this historical source. This paper reevaluates the biography of the author, reviews and criticizes the engrained information which has been unfortunately repeated without further examination and make some important corrections and contributions. Investigating the biographical information derived from the work of Âşıkpaşazâde, questioning the various claims about his dates of birth and death, detecting his Sufi lodge as a dervish and identifying his family members (except the known daughter Rabia and his groom Seyyid Velâyet) are the main topics of this paper. The most important historical document presented in this paper is certainly the one which has been written and signed personally by Âşıkpaşazâde and presented to Beyazid II. This document is being published for the first time in this paper for researchers, additionally the original image of the document is added.

Anahtar Kelimeler

Âşıkpaşa, Âşıkpaşazâde, Derviş Ahmed Âşıkî, Seyyid Velâyet, Râbia, Konya, Sadreddin Konevî Dergâhı, Şeyh Cüneyd, Abdüllâtif Makdisi, II. Mehmed, İstanbul, II. Bayezid

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan, “Osmanlı Siyasi Tarihinin Ana Kaynakları: Kronikler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt 1, sayı 2, 2002, s. 101-172
• Âşık Paşa, Garib-nâme, I (1-2)-II (1-2), haz. Kemal Yavuz, İstanbul 2000.
• Âşık Paşazade, Âşıkpaşaoğlu Tarihi, sad. N. Atsız, Milli Eğitim Yayınevi, İstanbul 1970.
• Âşık Paşazade, Âşıkpaşazâde Tarihi [Osmanlı Tarihi (1285-1502)], haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2013.
• Âşık Paşazade, Âşıkpaşazâde Tarihi (Tevârih-i Âl-i Osman), nşr. Âlî Bey İstanbul 1332, Matbaa-i Âmire.
• Âşık Paşazade, Die Altosmanische Chronikdes Asyqpasazâde, nşr. F. Giese, Leipzig 1929.
• Âşık Paşazade, Osmanoğulları’nın Tarihi, nşr. Kemal Yavuz - M. A. Yekta Saraç, İstanbul 2003.
• Âşık Paşazade, Tarih, (Osmanlı Tarihleri içinde) nşr. N. Atsız, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1949.
• Âşık Paşazade, Vom Hirtenzelt zur Hohen Pforte. Frühzeit und Aufstieg des osmanischen Reiches nach der Chronik “Denkwürdigkeiten und Zeitläufte des Hauses Osman” vom Derwisch Ahmed, genannt Aşık- Paşa Sohn. Übersetzt, eingeleitet und erklärt von Richard F. Kreutel, Graz/Wien/Köln 1959.
• Atatürk Kitaplığı, MC.O.071 numaralı 909-933/1503-1527 tarihli İn‘amât Defteri. Transkripsiyon- Değerlendirme. Haz. İlhan Gök, İstanbul 2014. Marmara Üni. Türkiyât Araştırmaları Enstitüsü. Ayvansarayî, Hadikatü’l-Cevâmî, İstanbul, Matbaa-i Âmire 1281.
• Babinger, Franz, “Wann starb Āšyqpašazāde”, MOG (Mitteilungen zur Osmanischen Geschichte), II (Wien 1926), s. 315-318.
• Babinger, Franz, Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke, Leipzig 1927. (Türkçe çeviri Coşkun Üçok. Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Ankara 1982). Beliğ, İsmail, Güldeste-i Riyâz-ı İrfan, Bursa 1302.
• Elvan Çelebi, Menâkıbü’l-kudsiyye fî menâsıbi’l-ünsiyye, (nşr. İsmail Erünsal - Ahmet Yaşar Ocak), İstanbul 1984.
• Hammer, Joseph von, Geschichte des OsmanischenReiches, I, Pest 1827.
• Hilmi, A. Hocazâde, Ziyâret-i Evliyâ, Dar-ül Hilâfet-i Aliye 1325.
• Hinz, Walter, Irans Aufstieg zum Nationalstaat im XV. Jahrhundert, Berlin-Leipzig 1936.
• İnalcık, Halil, “How to Read Ashik Pasha-zade’s History”, Studies in Ottoman History in Honour of Professor V. L. Menage, Istanbul 1994, s. 139-156. Türkçe çeviri Fahri Unan, “Âşıkpaşazâde Tarihi Nasıl Okunmalı”, Söğütten İstanbul’a. Haz. Mehmet Öz – Oktay Özel, Ankara 2000, 2005, s. 119-145.
• Kissling, Hans Joachim, “Einiges über den Zejnijje-Orden im Osmanischen Reiche”, Der Islam, 39, 1964. S. 134-79.
• Kissling, Hans Joachim, “Schejch Sejjid Vilâyet (1451-1522) und sein angeblicche Menâqibnâme”, Zeitschrift der Deustchen Morgenlandischen Gesellschaft. (ZDMG), CXIII, Wiesbaden 1963. S. 62-68
• Koçu, Reşat Ekrem, “Âşıkpaşa Camii”, İstanbul Ansiklopedisi, III, 1148.
• Köprülü Fuat, “Âşıkpaşazâde”, İA, (1940), 1, s. 706-709. Köprülü, Fuat, “Âşık Paşa”, İA, (1940), I, 701-706.
• Kut, Günay, Diyânet İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1991, IV, 1-3.
• Lale Özdemir, Ottoman History Through the Eyes of Aşıkpaşazade. Istanbul 2013. (İngiltereʼde yapılmış doktora tezi, 2011).
• Majer, Hans Georg, “Tevârîh-i Âl-i Osmân”, Kindler’s Neues Literatur-Lexikon. Hrsg. Walter Jens, Band 19, München 1992, s. 643-644.
• Mecdî, Mehmed, Hadaikü’ş-Şakaik, İstanbul 1269.
• Özcan, Abdülkadir, Âşıkpaşazâde”, DİA, cilt 4 (1991), s. 6-7
• Rescher, O, Eş-Şeḳāʾiḳu’n-nuʿmâniyye, İstanbul 1927.
• Şahin, İbrahim Kaya, Âşıkpaşa-zâde as historian: A study on the Tevarih-i Al-i Osman: Tarihçi olarak Aşıkpaşazade Tevarih-i Al-i Osman üzerine bir inceleme”, Yüksek Lisans Tezi, Sabancı Üniversitesi 2000.