1830’lu Yıllarda Osmanlı’da İç Göç: Üsküp Örneği

Yıl 2020, Sayı: 71, 255 - 280, 28.08.2020

Nedim İpek

Öz

Yurtiçi göç, aynı ülke sınırları içinde bir yerden başka bir yere seyahat eden insanların geçici veya kalıcı sürecini ifade eder. Üsküp ve iç bölgelerinde yaşayanlar geçimlerini tarımsal faaliyetlerle sağlamaktaydılar. Mali zorluklardan muzdarip aileler, çözümü iç göçte buldular. Memleketine en yakın kasaba ve şehirlere giden gurbetçiler, kamu görevlisi, amele, çırak, kalfa gibi çeşitli görevlerde çalıştılar. Gurbetçiler gelecekte kendi işlerini bile kurabildiler. İç göçün bir diğer nedeni ise eğitimdi. Memleketinden ayrılanlar, yakındaki bir kasabaya, şehre veya İstanbul’daki medreseye gittiler. Bu makalede, iç göç hareketleri yabancı nüfus defterlerine göre tespit edilip, değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İç göç, Üsküp, Nüfus

Internal Migration in The Ottoman Empire in the 1830s: The Example of Skopje

Öz

Domestic migration refers to the temporary or permanent process of people travelling from one place to another within the borders of the same country. People living in Skopje and its hinterland provided for their livelihood by means of agricultural activities. Families suffering from financial difficulties found that one solution to this problem was domestic migration. Migrants who went to the towns and cities closest to their hometown worked in various positions such as public servants, laborers, apprentices, or journeymen. Some of these people were even able to open their own businesses at a later date. The another reason for domestic migration was education. Those who left their hometown went to a nearby town and city or madrasah in Istanbul. In this article, the movements of domestic migration are described and evaluated based on foreign population notebooks.

Anahtar Kelimeler

Domestic migration, Skopje, Population

Kaynakça

• Bâb-ı âli Evrak Odası (BEO)
• Sadaret
• Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM.)
• Nezaret ve Devair Evrakı (A.MKT.NZD.)
• Maliye Nezareti Varidat Kalemi Temettüat Defterleri (ML.VRD.TMT.d.), nr. 15471.
• Nr. 5574, Kalkandelen Yabancı Reaya Defteri.
• Nr. 5576, Kalkandelen Yabancı Reaya Defteri.
• Nr. 5580, Kırçova Yabancı Müslim Tüccar Defteri.
• Nr. 5583, Kırçova Yabancı Reaya Defteri.
• Nr. 5605, Köprülü Yabancı Reaya Defteri.
• Nr. 5608, Üsküp Sancağından Diyar-ı Ahara Gidenler.
• Nr. 5612, H. 1254 tarihli Üsküp Yabancı Ehl-i İslam Defteri.
• Nr. 5613, Üsküp, İştip, Radovişte, Kırçova, Köprülü Kazaları Sükkanından Olup Ticaret ve Misafiretle Kaza-yı Ahara Giden Müslim Defteri.
• Nr. 5614, Üsküp, İştip, Radovişte, Kırçova, Köprülü Kazaları Sükkanından Olup Ticaret ve Misafiretle Kaza-yı Ahara Giden Reayanın Defteri.
• Nr. 5619, Üsküp Sancağı Karşıyaka, Çayırova, Karadağ Kolu Yabancı Reaya Defteri.
• Nr. 5623, Kalkandelen Nüfus İcmal Defteri.
• Nr. 5624, Üsküp Nüfus İcmal Defteri.
• Nr. 5636, Köstendil’den Diyar-ı Ahara Gidenler.
• Nr. 5637, Eğriderepalankası Kazası Mahall-i Aharda Bulunan Defteri.
• Nr. 5638, Palanka Kasabasında ve Kurasında Bulunan İslam ve Reaya Kıptilerin Esami Defteri.
• Nr. 5639, Palanka Kasabasındaki Yabancı Zanaatkâr ve Tüccar Defteri.
• Nr. 5663, İvranye Müslim Kıpti Defteri.
• Nr. 5664, İvranye Yabancı Gayrimüslim Defteri.
• Nr. 5669, Koçana Yabancı Müslim Defteri.
• Nr. 5670, Koçana Yabancı Reaya Defteri.
• Nr. 5683, Köstendil Yabancı Müslim Defteri.
• Nr. 5684, Köstendil Yabancı Müslim Defteri.
• Nr. 5685, Köstendil’den Mahall-i Aharda Bulunan Reaya Defteri.
• Nr. 5686, Köstendil’den Mahall-i Aharda Bulunan Reaya Defteri.
• Nr. 5694, Köstendil Yabancı Reaya Defteri
• Nr. 5698, Kratova Yabancı Rum Reaya Esnaf ve Zanaatkârları Defteri.
• Nr. 5702, Kumanova Yabancı Müslim Defteri.
• Nr. 5703, H. 1246 Kumanova Yabancı Reaya Defteri.
• Nr. 5712, Radovişte Kasabasındaki Yabancı Ehl-i İslam Defteri.
• Abazi, Sead, 15377 ve 15463 Numaralı Temettuat Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Kumanova Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2016.
• Aktaş, Necati, 1206 (1792) Tahririne Göre İstanbul Medreseleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1986.
• Aslan, Ali, Temettüat Kayıtlarına Göre 19. Yüzyılın Ortalarında Kumanova Kazasında Nüfus, Yerleşim ve Ekonomi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
• Aydoğdu, İbrahim, 185 Numaralı Deftere Göre İstanbul Medreseleri Nüfusu (1844), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2015.
• Demirel, Derya, Siroz Sancağı’nın Sosyo-Ekonomik Yapısı (1876- 1912), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun 2016.
• Dinç, Güven, “Osmanlıdan Cumhuriyete Antalya’ya Olan Göçler ve Sonuçları (1800- 1923)”, Geçmişten Günümüze Göç, 1, Samsun 2017, s. 763-780.
• Furat, Ahmet Hamdi, Temettuat Defterlerine Göre Üsküp’ün Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2001.
• Gül, Emine, 19. Yüzyılda Makedonya ve Üsküp Kazası, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1999.
• İpek, Nedim, “2. Abdülhamid Döneminde Trabzon’da Amele Göçü”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, sayı 25, Trabzon 2018, s. 103-132.
• Karaduman, Gökay, Temettuat Defterleri Çerçevesinde Koçana / Üsküp Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
• Karakaya, Yahya, 437 Numaralı Nüfus (Medrese Yoklama) Defterinin Transkribi ve Değerlendirmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2016.
• Karpat, Kemal, Osmanlı Nüfusu, İstanbul 2003.
• Kiel, Machiel, “Eğridere Palankası”, DİA, c. Ek 1, İstanbul 2016, s. 393- 395.
• ________, “İştip”, DİA, c. XXIII, İstanbul 2001, s. 440- 442.
• ________, “İvranye”, DİA, c. Ek 1, İstanbul 2016, s. 683- 686.
• ________, “Kumanova”, DİA, c. XXVI, Ankara 2002, s. 363-364.
• Kosova Vilayeti Salnamesi 1318. Osmanlı Belgelerinde Kosova Vilayeti, İstanbul 2007.
• Yağcı, Zübeyde Güneş, “18. Yüzyılda Osmanlı İnşaat Sektöründe Gayri Müslimler ve Kafkasya’ya Gönderilen Ermeni Ameleler”, Ermeni Araştırmaları, II/7 (2002), s. 41- 54.
• Yiğit, İlker, “Anadolu Kırsalında Göçün Dünkü (16-20. Yüzyıllar) Yapısı: Manisa ve Konya Çevresi Üzerinden Bir Göç Okuma Denemesi”, Erdem, sayı 76, Ankara 2019, s. 205-244.
• Zorba, Hatice Akın, “1833 Tarihli Nüfus Defterine Göre Üsküp Kazasının Demografik Yapısı”, Mediterranean Journal of Humanities, VIII/1 (2018), s. 23-40.