War as World“View”: Travels to and from Turkey in the Years of World War I

Yıl 2021, Sayı: 73, 215 - 247, 15.02.2021

Mustafa Göleç

https://doi.org/10.26650/iutd.758901

Öz

World War I is one of the most critical thresholds in the formation of the modern world. Unfortunately, the period between 1914 and 1918 has not been viewed from a cultural perspective as viewed from the perspectives of military, political and economic history. This enormous quake in the world history has literally formatted the world culturally and mentally. Military fronts were actually a relatively small side of this great war. The realities behind the front were much more intense and complex. The transforming power of war is not merely caused by fire, gunpowder or steel. War is a transformative force because of increased observations about the world, recognition of unknown people and exotic geographies. The war years have been a period in which the travel ended with its old form, but re-emerged in line with new forms and purposes, and became massive. Since war observations, memories, logs are full of references to physical and human geography, they can be seen as an World War I is one of the most critical thresholds in the formation of the modern world. Unfortunately, the period between 1914 and 1918 has not been viewed from a cultural perspective as viewed from the perspectives of military, political and economic history. This enormous quake in the world history has literally formatted the world culturally and mentally. Military fronts were actually a relatively small side of this great war. The realities behind the front were much more intense and complex. The transforming power of war is not merely caused by fire, gunpowder or steel. War is a transformative force because of increased observations about the world, recognition of unknown people and exotic geographies. The war years have been a period in which the travel ended with its old form, but re-emerged in line with new forms and purposes, and became massive. Since war observations, memories, logs are full of references to physical and human geography, they can be seen as an

Anahtar Kelimeler

War, Travel, World War I, Travel Literature

Dünya “Görüş”ü Olarak Savaş: Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’ye ve Türkiye’den “Seyahat”ler

Öz

Seyahat notları, hatıratlar ve günlükler resmi tarih yazımındaki boşlukları dolduracak nitelikte birçok içeriğe sahiptir ve bundan dolayı tarihçiler için kıymetli kaynaklardır. Bu çalışmanın amacı, 93 Harbi’nde Kars Muharebesi’ndeki tarihsel bağlamı Vladimir Petrovich Meşçerski'nin 1877'de savaş sırasında Moskova'dan Kars'a yaptığı yolculuğunu konu alan "Kafkasya Seyahat Günlüğü"nden yola çıkarak irdelemektir. 93 Harbi’ne dair geniş bir literatür bulunmasına rağmen, Kars taarruzu esnasındaki ve sonrasındaki gelişmelere ilişkin bilgimizdeki eksiklikleri tamamlayacak cepheye dair ilk elden bilgiye pek sahip değiliz. Meşçerski'nin seyahat günlüğü 93 Harbi’nde doğu cephesine yakından bir bakış sağlamanın ötesinde Rus işgali altındaki yerel halkın tavırlarına ışık da tutmaktadır. Bu günlük gazeteci ve yazar Meşçerski'nin bakış açısından aktarılan önemli bir bilgi kaynağı sunmasına rağmen daha önce 93 Harbini konu alan akademik literatürde kullanılmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Savaş, Seyahat, Birinci Dünya Savaşı

Kaynakça

• AKSOLEY, İhsan, Teşklat-ı Mahsusa’dan Kuva-yı Milliye’ye, Timaş Yay., İstanbul, 2009.
• ALP, Ruhat, Osmanlı Devleti’nde Veliahtlık Kurumu (1908-1922), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2018.
• ARIKAN, İbrahim, Osmanlı Ordusunda Bir Nefer / Bir Mehmetçiğin Çanakkale – Galiçya - Filistin Cephesi Anıları, Timaş Yay., İstanbul, 2010.
• ATAMAN, Halil, Harp ve Esaret / Doğu Cephesinden Sibirya’ya, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2014.
• AYVAZOĞLU, Beşir, Edebiyatın Çanakkale’yle İmtihanı / Arıburnu ve Seddülbahir’de On Gün, Kapı Yay., İstanbul, 2015.
• BABACAN, Hasan, Mehmet Talât Paşa 1874-1921, TTK Yay., Ankara, 2005.
• BAYTAR, Ilona, “Kaiser II. Wilhelm’in İstanbul’a Üç Ziyareti ve Hediyeler”, İki Dost Hükümdar / Sultan II. Abdülhamid Kaiser II. Wilhelm, TBMM Milli Saraylar Daire başkanlığı Yay., İstanbul, t.y.
• CHMIELOWSKA, Danuta, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Galiçya’da Mücadele Eden Osmanlı Askerleri 1916-1917”, 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2015.
• ÇALIŞLAR, İzzeddin, On Yıllık Savaş, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2010.
• ERDEN, Ali Fuad, Birinci Dünya Savaşı’nda Suriye Hatıraları, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2006.
• ERSOY, Mehmet Akif, Safahat, TDV Yay., Ankara, 2008.
• FİLMER, Cemil, Hatıralar / Türk Sinemasında 65 Yıl, Emek Matbaası, İstanbul, 1984.
• GENİŞOL, Hüseyin Fehmi, Çanakkale’den Bağdat’a Esaretten Kurtuluş Savaşı’na Cephede Sekiz Yıl Sekiz Ay (1914-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2014.
• GILBERT, Martin, Churchill, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2013.
• GUHR, Hans, Anadolu’dan Filistin’e Türklerle Omuz Omuza, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2016.
• HEMINGWAY, Ernest, İşgal İstanbulu ve İki Dünya Savaşından Mektuplar, Milliyet Yay., İstanbul, 1970.
• KEEGAN, John, The First World War, Vintage Canada, Toronto, 2000.
• KORKMAZ, Mehmet, “Sultan Mehmed Reşad’ın Oğlu Şehzade Ziyaeddin Efendi (1873-1938)”, Sultan V. Mehmed Reşad ve Dönemi, TBMM Milli Saraylar Yay., İstanbul, 2008.
• KUNERALP, Sinan, “Osmanlı İmparatorluğu ve Müttefikleri: Yumuşak Güç Diplomasisi Örneği”, I. Dünya Savaşı’nda İttifak Cephesinde Savaş ve Propaganda, Vehbi Koç Vakfı, İstanbul, 2014.
• KÜRT Muhammed Ali, Enver Paşa’nın Ortadoğu Seyahati, Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2007.
• LÖSCHBURG, Winfried, Seyahatin Kültür Tarihi, Dost Yay., Ankara, 1998.
• MITCHELL, Allan, The Great Train Race: Railways and the Franco-German Rivalry 1815-1914, Berghan Books, New York, 2000.
• MÜHLMAN, Carl, Çanakkale Savaşı Bir Alman Subayının Anıları, Timaş Yay., İstanbul, 2009.
• NYKIEL Beata ve Piotr, “Türkler Galiçya’da” http://www.ankara.msz.gov.pl/tr/ikili_isbirligi/polonya_kulturu_ve_bilimi/polonyaturkiye/turkler_galcyada/
• ÖZTUNCAY, Bahattin, “Wilhelm Viktor Krausz (1878-1959) – Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Savaş Ressamı”, I. Dünya Savaşı’nda İttifak Cephesinde Savaş ve Propaganda, Vehbi Koç Vakfı, İstanbul, 2014.
• POMIANKOWISKI, Joseph, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü, Kayıhan Yay., İstanbul, 1990.
• SCHREINER, George Abel, From Berlin to Bagdad, Harpers&Brothers Publishers, New York, 1918.
• SCHWEDER, Paul, Çanakkale Cephesinde / Türklerin Genel Karargahında, Yeditepe Yay., İstanbul, 2012.
• SEMİZ, Yaşar, “I. Dünya Savaşı’nda Mehmet Akif”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, 1999.
• SİMAVİ, Lütfi, Son Osmanlı Sarayında Gördüklerim, Örgün Yay., İstanbul, 2004.
• SMITH, Leonard V., France and the Great War 1914-1918, Cambridge University Press, Cambridge, New York, 2003.
• SPACKMAN, William Collis, Esir Bir İngiliz Doktorun Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2018.
• SUNATA, İ. Hakkı, Gelibolu’dan Kafkaslara / Birinci Dünya Savaşı Anılarım, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2003.
• SWING, Raymond, "Good Evening!": A Professional Memoir, Harcourt, Brace & World, New York, 1964.
• SWINTON, E. D., A Year Ago / Eye-Witness’s Narrative of the War, Edward Arnold, London, 1916.
• TEMEL, Mehmet, “Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Yıllarında Türkiye'deki Bulaşıcı ve Zührevi Hastalıklara Karşı Alınan Önlemler”, İlmi Araştırmalar, Sayı 6, İstanbul, 1998.
• TOKER, Hülya, Birinci Dünya Savaşı’nda Galiçya Cephesi (15’inci Kolordunun Harekâtı), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2016.
• TUĞAÇ, Hüsamettin, Bir Neslin Dramı, Çağdaş Yay., İstanbul, 1975.
• ÜRYANİZADE Ali Vahid, Çanakkale Cephesi’nde Duyup Düşündüklerim, Türkiye Yazarlar Birliği Yay., Ankara, 2015.
• YALÇIN, Hüseyin Cahit, Siyasal Anılar, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 1976.
• YAZMAN, M. Şevki, Kumandanım Galiçya Ne Yana Düşer?, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2008.
• YEATS-BROWN, Francis, Caught By The Turks, Edward Arnold, London, 1919.