Tayyib Gökbilgin’in Özel Arşivinden Mektuplar: László Rásonyi

Yıl 2023, Sayı: 80, 215 - 236, 10.07.2023

Kutse Altın

Öz

Osmanlı tarihçiliğinin önde gelen isimlerinden M. Tayyib Gökbilgin (1907- 1981), Dârülmuallimîn mezunu bir öğretmen iken 1936 yılında Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hungaroloji Bölümü’nün ilk öğrencisi olarak ünlü Türkolog László Rásonyi ile çalışmalarına başladı. László Rásonyi (1899-1984), 1934 yılında Türk Dil Kurumu tarafından düzenlenen İkinci Dil Kurultayı’nda bir bildiri sunmuş ve Atatürk’ün arzusu doğrultusunda Hungaroloji Bölümü’nü kurmak üzere Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne öğretim görevlisi olarak davet edilmiştir. Bu makalenin ana odağı, Hungaroloji bölümünün kurucusu László Rásonyi’nin ilk talebesi ve daha sonra meslektaşı olan Gökbilgin’e gönderdiği mektuplardan bazı örnekler sunmaktır. Tayyib Gökbilgin’in özel arşivi, onun uluslararası entelektüel-bilimsel ağını yakından incelemek için mükemmel bir koleksiyondur. Bu mektuplar onun sadece kişisel ve profesyonel bağlantıları hakkında bir fikir vermekle kalmaz, aynı zamanda mektupları özenle korumasının ardındaki motivasyonunu da açıklar. Bu koleksiyon, siyasetin neden olduğu zorluklara rağmen, akademisyenler arasındaki uluslararası entelektüel-bilimsel ağların, onların çabaları, adanmışlıkları ve mücadeleleri sayesinde neredeyse kesintisiz olarak devam ettiğine dair güçlü tanıklıklar sunması açısından da değerlidir.

Anahtar Kelimeler

Türkoloji, Hungaroloji, Özel Arşiv, Tayyib Gökbilgin, László Rásonyi

Letters from Tayyib Gökbilgin’s Private Collection: László Rásonyi

Öz

As one of the most prominent figures in Ottoman historiography, Tayyib Gökbilgin (1907-1981) started his studies as a former teacher who’d graduated from Dârülmuallimîn alongside the famous Turcologist László Rásonyi in 1936 as the first student of the Department of Hungarology at the Ankara University Faculty of Language, History, and Geography. László Rásonyi presented a paper at the Second Language Congress held by the Turkish Language Association in 1934 and was invited to the Faculty of Language, History, and Geography as a lecturer to establish the Department of Hungarian Studies at Atatürk’s request. The main focus of this article is to present some examples of the letters László Rásonyi sent as the founder of the Department of Hungarian Studies to Gökbilgin, his first student and later colleague. Tayyib Gökbilgin’s private archive has an excellent collection for a close study of his transnational intellectual and scientific network. These letters not only provide insight into his personal and professional contacts, but also explain the motivation behind his careful preservation of the letters. The collection is also invaluable as it provides powerful testimony to how transnational intellectual and scholarly networks among academicians survived almost uninterruptedly thanks to their extraordinary efforts, dedication, and struggles despite the difficulties caused by politics.

Anahtar Kelimeler

Turkology, Hungarology, private archives, Tayyib Gökbilgin, László Rásonyi

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları google scholar
• Tayyib Gökbilgin Özel Arşivi google scholar
• Szegedi egyetemi jegyzokönyvek, 1909-1980, Kolozsvari M. Kir. Ferenc Jozsef Tudomanyegyetem Bölcseszet-, Nyelv- es Törtenettudomanyi Kara - ülesek, 1941- 1942/1, II. rendes üles, 28 October 1941, pp. 3-11. google scholar
• Szegedi egyetemi jegyzokönyvek, 1909-1980, Kolozsvari M. Kir. Ferenc Jozsef Tudomanyegyetem Bölcseszet-, Nyelv- es Törtenettudomanyi Kara - ülesek, 1941- 1942/1, II. rendes üles, 26 February 1942, pp. 1-33. google scholar
• Szegedi egyetemi jegyzokönyvek, 1909-1980, Kolozsvari M. Kir. Ferenc Jozsef Tudomanyegyetem Bölcseszet-, Nyelv- es Törtenettudomanyi Kara - ülesek, 1943-1944, IX. rendes üles, 25 May 1944, pp. 1-13. google scholar
• ÖNB Sammlung von Handschriften und alten Drucken Teilnachlass Andreas Tietze: Autogr. 1554/8 (15-16). google scholar İnceleme ve Araştırma Eserleri google scholar
• Âgoston, Gabor, “Siyaset ve Historiografi: Macaristan’da Türk ve Balkan Çalışmalarının Gelişimi ve İstanbul’daki Macar Araştırma Enstitüsü”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Selim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 92-98. google scholar
• Altın, Kutse, Tayyib Gökbilgin: Historian and Mediator Between the Turkish and Hungarian Academies, Szeged Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Szeged 2021. google scholar
• Apor Eva - Kelecsenyi Âgnes, Magyar Tudomânyos Akademia Könyvtâra Keleti Gyüjtemenyl Oriental Collection Library of the Hungarian Academy of Sciences, Magyar Tudomanyos Akademia Könyvtara, Budapeşte 1997. google scholar
• Arıkan, Zeki, “Cumhuriyet Dönemi Tarihçileri ve Prof. Dr. M. Tayyib Gökbilgin ”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, III/5 (2012), s. 41-70. google scholar
• Bencsik, Peter, “Passport and Visa Policy of the Kadar regime”, Chronica 3 Annual Of The Institute of History, University Of Szeged Hungary, 2003, s. 132-149. google scholar
• Çoban, Erdal, “Rasonyi Lâszlö”, DİA, c. XXXIV, İstanbul 2007, s. 459-460. google scholar
• Çolak, Melek, “İstanbul Macar Bilim Enstitüsü (1916-1918)”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, sayı 3 (2009), s. 91-105. google scholar
• David Geza - Pal Fodor, “Macaristan Bilimler Akademisinde Atatürk’ün 100. Doğum Yılını Anma Töreni”, Belleten, XLVII/187-188 (1984), s. 1229-1232. google scholar
• Dear, I. C. B., - M. R. D. Foot., “Vienna awards”, The Oxford Companion to World War II, Oxford University Press, 2001. https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780198604464.001.0001/acref-9780198604464-e-1729. google scholar
• Duran, Alev, Türk-Macar ilişkilerinde Tayyip Gökbilgin Lâszlö Râsonyi ve Tayyip Gökbilgin Mektuplaşmaları, Hiperlink, İstanbul 2020. google scholar
• Fodor, Gabor, “A Konstantinapolyi Magyar Tudomanyos Intezet Megalapıtasa: Titkos Targyalasok, Tervek Es Kulturdiplomacia”, Keletkutatas, 2019, s. 97-106. google scholar _________, “Harp İstanbulu’nda Macar Arkeolojisi: Konstantinopolis Macar Bilim Enstitüsü (1916-1918)”, Yıllık: Annual of Istanbul Studies, 2, 2020, s. 103-117 google scholar
• Güngör, Ahmet, 20. Yüzyıl Türk Tarihçilerinden Prof. Dr Mustafa Tayyip Gökbilgin’in İlmi Faaliyetleri ve Tarih Anlayişi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019. google scholar
• Güngörmüş, Naciye, “Hungarologia Törökorszagban”, Congressus Oktavus Internationalis Fenno-Ugristaum Jyaskyla, 10 (1995), 23-34. google scholar İnan, Afet, “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Kuruluş Hazırlıkları Üzerine”, Cumhuriyetin 50. Yildönümünü Anma Kitabi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 1974, s. 1-16. google scholar
• Kakuk, Zsuzsa, “Az Ankarai Egyetem Hungarolögiai Intezete”, Keletkutatas, 1990, s. 116-126. google scholar
• , “Lâszlö Rasonyi (1899-1984)”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, XXXVIII/1-2, 1984, s. 216-218. google scholar
• Kaye, Joseph, Vertesi Janet, Avery Shari, Dafoe Allan, David Shay, Onaga Lisa, Rosero Ivan, ve Pinch Trevor, “To Have and to Hold: Exploring the Personal Archive”, Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 2006, s. 275-284. google scholar
• Kelly, Luke, “Humanitarian Sentiment and Forced Repatriation: The Administration of Hungarians in a Post-War Displaced Persons Camp”, Journal of Refugee Studies, XXX/3, 2017, s. 387-406. google scholar
• Kovacs, Nandor Erik, “75 eves az Ankarai Egyetem Hungarolögiai Tanszeke. Az evfordulo kapcsan emlekezünk az alapltöra, Rasonyi Lâszlöra”, Magyar TudomÂny, 172. evf, 10, 2011, 1213-1215. google scholar
• Kütükoğlu, Mübahat S., “Prof. M. Tayyib Gökbilgin’in Ardından”, Tarih Enstitüsü Dergisi, 12, 1982, s. 1-24. google scholar
• Ligeti, Lajos, “Le Professeur L. Rasonyı”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 28/1, 1974, s. 47-150. google scholar
• Nandor, Erik Kovacs - Istvan Vasary, “Rasonyi Lâszlö”, Macar Türkologlar: Küçük Biyografik Ansiklopedi, ed. Gabor Fodor, Türksoy, Ankara 2022, s.190-194. google scholar
• Orhun, Fatma Çalik, “Hungaroloji Enstitüsü”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ hungaroloji-enstitusu/?pdf=3602, son erişim tarihi: 20.04.2023. google scholar
• Şakiroğlu, Mahmut H., “Büyük Bir Kaybımız Prof. M. Tayyib Gökbilgin 1907-1981”, Belleten, XLV/180, 1981, s. 551-572. google scholar
• Saral, Emre, “Macaristan’da Çağdaş Osmanlı Tarihçiliğinin Gelişimi ve Günümüzdeki Durumu”, Dünyada Osmanlı Tarih Yazımı - I, ed. Ahmet Özcan, Özhan Kapıcı, Yalçın Murgul, Doğu Batı Yayınları Ankara 2020, s. 306-326. google scholar
• Prof. M. Tayyib Gökbilgin ve Edirne Sempozyumu, 15 Nisan 2015, Bildiriler, ed. İbrahim Sezgin - Veysi Akın, Trakya Üniversitesi, Edirne 2016. google scholar
• “Prof. Dr. Lâszlö Râsonyi’nin (Söylenişi Laslo Râşonyi) Hal Tercümesi”, Türk Kültürü, IX/105, 1971, s. 763-770. google scholar
• Tuğ, Salih, “Profesör M. Tayyib Gökbilgin (1907/1323 H.-1981/1401 H.)”, İslam Tetkikleri Dergisi, VIII/1-4, 1984, s. 249-51. google scholar
• Vâsâry, Istvan, “Meszaros Gyula”, Macar Türkologlar: Küçük Biyografik Ansiklopedi, ed. Gâbor Fodor, Türksoy, Ankara 2022, s. 158-160. google scholar
• Williams, Caroline, “Personal Papers: Perceptions and Practices”, What Are Archives? Cultural and Theoretical Perspectives: A Reader, ed. Louise Craven, Ashgate Publishing Company, Guildford 2008, s. 53-68. google scholar