Istanbul University’s Role and Significance Regarding Byzantine History Studies in Türkiye During the First 100 Years of the Republic (1923-2023)

Yıl 2023, Sayı: 81, 287 - 307, 10.11.2023

Ebru Altan

https://doi.org/10.26650/iutd.20238108

Öz

Byzantine history studies in Türkiye began in the late 19th century but only became systematic many years later during the Republic period and Istanbul University played a pioneering role in this field. The Byzantine Empire is an important part of modern Türkiye’s cultural heritage. When considering the significance of the Byzantine legacy the Republic of Türkiye inherited and its historical connection to Turkish history, the delayed start and subsequent acceleration of research in this field were notable shortcomings. The prejudices and challenges associated with conducting academic work in this field had caused Byzantine history studies to lag in Türkiye for many years. The tradition of teaching Byzantine history within medieval studies continued for the first 20 years of the Republic, with independent courses being offered at Istanbul University starting in 1943. During this period, a certain tradition and expertise in Byzantine history had been established at the institution and has since been carried on by subsequent generations. Until the 1990s, these studies were primarily conducted at Istanbul and Ankara Universities in Türkiye. While Byzantine history studies were mainly pursued within the Department of Medieval History, the study of Byzantine art history became institutionalized and established as a separate department at Istanbul University. This article focuses on the role and importance of Istanbul University in the development of Byzantine history studies in Türkiye from 1923 to 2023.

Anahtar Kelimeler

Istanbul University, Byzantine, Republic, Istanbul

Cumhuriyetin İlk 100 Yılında Türkiye’de Bizans Tarihi Çalışmalarında İstanbul Üniversitesi’nin Yeri ve Önemi (1923-2023)

Öz

Türkiye’de XIX. yüzyıl sonlarında başlayan Bizans tarihi çalışmalarının Cumhuriyet döneminde sistematik bir hâle gelmesi uzun yıllar alsa da söz konusu alanda İstanbul Üniversitesi öncü vazifesi görmüştür. Bizans İmparatorluğu, modern Türkiye’nin kültürel mirasının önemli parçalarından birisidir. Devraldığımız Bizans mirasının Türkiye Cumhuriyeti için taşıdığı önem ve bu devletin tarihinin Türk tarihiyle alâkası göz önüne alındığında ülkemizde söz konusu alandaki tetkiklerin geç başlaması ve uzun yıllar sonra bir ivme kazanması önemli bir eksikliktir. Gerek ön yargılar gerekse bu alanda akademik çalışma yapmanın arz ettiği zorluklar, Türkiye’de uzun yıllar Bizans tarihi alanındaki çalışmaların geri planda kalmasına sebep olmuştur. Bizans tarihini Ortaçağ dersleri içinde ele alma geleneği Cumhuriyet’in ilk 20 yılında da devam etmiş, İstanbul Üniversitesi’nde 1943 senesinden itibaren müstakil olan dersler günümüze kadar sürdürülmüştür. Adı geçen kurumda Bizans tarihçiliği konusunda 1955 yılına kadar olan süreçte belli bir gelenek ve birikim oluşmuş ve sonraki kuşaklar tarafından devam ettirilmiştir. Türkiye’de 1990’lara kadar bu çalışmalar yalnızca İstanbul ile Ankara Üniversitelerinde yürütülmüştür. Bizans tarihi tetkikleri ağırlıklı olarak Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı’nda devam ederken Bizans sanatı tarihi çalışmaları İstanbul Üniversitesi’nde kurumsallaşmış ve ayrı bir kürsü hâline gelmiştir. Bu makalede ülkemizde 1923’ten 2023’e Bizans tarihi alanındaki çalışmalarının gelişiminde İstanbul Üniversitesi’nin oynadığı rol ve önemi üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Üniversitesi, Bizans, Cumhuriyet, İstanbul

Kaynakça

• Akçaoğlu, Yasemin-Sema Doğan, Semavi Eyice Kaynakçası 86 Yıla Armağan, İstanbul 2009. google scholar
• Akün, Ömer Faruk, “Mehmed Fuad Köprülü”, DİA, XXVIII, 471-486. google scholar
• Akyürek, Engin, “1950’lerden Günümüze Türkiye’de Bizans Sanatı Tarihi”, Yitik İmparatorluğu Resmetmek: İtalyan Merceğinden Anadolu’daki Bizans Sanatı, 1960-2000, İstanbul 2018, s. 49-65. google scholar
• Başar, Fahameddin, “İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı Tarihçesi”, Cumhuriyetin 80. Yılında Üniversitelerde Tarih Öğrenimi, Araştırmaları ve Yayınları Semineri Bildiriler, İstanbul 2004, s. 253-284. google scholar
• Başar, Fahameddin, “Prof. Dr. Işın Demirkent’in Hayatı ve Eserleri”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, İstanbul 2008, s. 3-24. google scholar
• ________, “Hocalarımız: Ord. Prof. Dr. Mehmed Fuad Köprülü”, İstanbul Üniversitesi Bilim Kültür ve Sanat Dergisi, sayı 7 (2011), s. 84-93. google scholar
• ________, “Mükrimin Halil Yinanç”, DİA, XLIII, 550. google scholar
• Bingöl, Verda-Zeynep Kuban, “Sir Steven Runciman at Istanbul University: How British Wartime Politics Led to the Establishment of the Byzantine Art History Chair”, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Yıllığı, sayı 31 (2022), s. 109-128. google scholar
• Browning, Robert, The Byzantine Empire, Washington D.C. 1992. google scholar
• Delilbaşı, Melek “The Present and Future of Byzantine Studies in Turkey”, Kknröpıov in Memory of Nikos Oikonomides, ed. F. Evangelatou-Notara - T. Maniati-Kokkini, Atina 2005, s. 63-72. google scholar
• Demiriş, Bedia, “İstanbul Üniversitesi’nde Klasik Filoloji”, Sosyoloji Dergisi, sayı 19 (2009/2), s. 273-283. google scholar
• Demirkent, Işın, Mikhail Psellos’un Khronographia’sı, Ankara 1992. google scholar
• ________, Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), Ankara 2001. google scholar
• ________, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206): İstanbul’un Haçlılar Tarafından Zaptı ve Yağmalanması, İstanbul 2004. google scholar
• ________, Bizans Tarihi Yazıları: Makaleler-Bildiriler-İncelemeler, İstanbul 2005. google scholar
• ________, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1190): Komnenes Hanedanı’nın Sonu ve II. Isaakios Angelos Devri, haz. Fahameddin Başar-Bedia Demiriş, İstanbul 2006. google scholar
• ________, Haçlı Seferleri Tarihi. Makaleler-Bildiriler-İncelemeler, ed. Ebru Altan, İstanbul 2007. google scholar
• ________, “Prof. Dr. Fikret Işıltan’ın Hayatı ve Eserleri”, Prof. Dr. Fikret Işıltan’a 80. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul 1995, s. 11-16. google scholar
• ________, “Komnenos Hanedanı’nın Büyük Başkumandanı: Türk Asıllı Ioannes Aksukhos”, Belleten, LX/227 (1996), s. 59-72. google scholar
• ________, “Haçlı Seferleri Döneminde Yakındoğu Kültürünün Batı’ya Taşınması ve Bunun Avrupa Toplumuna Etkileri Üzerine”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Coşkun Alptekin’e Armağan, sayı 12 (2002), s. 209-218. google scholar
• ________, “Tatikios (Türk Asıllı Bir Bizans Kumandanı)”, Belleten, LXVII/248 (2003), s. 93-110. google scholar
• ________, “İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde Bizans Devleti Tarihi Dersleri”, Cumhuriyetin 80. Yılında Üniversitelerde Tarih Öğrenimi, Araştırmaları ve Yayınları Semineri (16-17 Aralık 2003), Bildiriler, İstanbul 2004, s. 46-63. google scholar
• Dölen, Emre, Türkiye Üniversite Tarihi, I-IV, İstanbul 2009-2010. google scholar
• Durak, Koray, Türkiye’de Bizans Çalışmalarının Serüveni, ed. Koray Durak-Merve Özkılıç, İstanbul 2023. google scholar
• Emecen, Feridun M., İstanbul’un Fethi Olayı ve Meseleleri, İstanbul 2003. google scholar
• ________, Fetih ve Kıyamet: 1453, İstanbul 2017. google scholar Eyice, Semavi, “Prof. Dr. Philipp Schweinfurth (1887-1954)”, Belleten, XVIII/70 (1954), s. 231-252. google scholar
• ________, “Philipp Schweinfurth ve Fethin 500. Yılı Nedeniyle İstanbul Üniversitesi’nde Verdiği Konferans”, Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, sayı 14 (2003), s. 185-193. google scholar
• ________, “Vefatı Münasebetiyle Prof. Dr. Işın Demirkent”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, sayı 20 (2006), s. 327-331. google scholar
• ________, Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan, Türkiye’de Bizans Sanatı Araştırmaları ve İstanbul Üniversitesi’nde Bizans Sanatı, İstanbul 1973. google scholar
• Işıltan, Fikret (çev.), “İstanbul Suru ve Yaldızlı Kapı”, Belleten, XVI/62 (1952), s. 261-267. google scholar
• Işıltan, Fikret, “Bizans Tarihini Nasıl Algılamalıyız?”, Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995, s. 277-284. google scholar
• İstanbul Üniversitesi 550. Yıl Uluslararası Bizans ve Osmanlı Sempozyumu (XV. Yüzyıl), 30-31 Mayıs 2003, ed. Sümer Atasoy, İstanbul 2004. google scholar
• Kitapçı Bayrı, Buket ,“The 10th International Congress of Byzantine Studies, Istanbul, September 15-21, 1955”, YILLIK: Annual of Istanbul Studies, 1 (2019), s. 123-144. google scholar
• Mango, Cyril, Byzantium, The Empire of New Rome, New York 1980. google scholar
• Merçil, Erdoğan, “Fikret Işıltan (1915-1997)”, DİA, Ek-1, 578-579. google scholar
• Necipoğlu, Nevra, “Türkiye’de Bizans Tarihçiliğinin Dünü, Bugünü ve Sorunları” Toplumsal Tarih, sayı 112 (2003), s. 72-77. google scholar
• Oruç, Hatice, “Prof. Dr. Melek Delilbaşı (1947-2022)”, OTAM, sayı 53 (2023), s. 251-259. google scholar
• Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara 1981. google scholar
• Özaydın, Abdülkerim, “Hocamızın Ardından”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, İstanbul 2008, s. 1-2. google scholar
• Özcan, Abdülkadir, “Ahmet Refik Altınay”, DİA, II, 120-121. google scholar
• Semavi Eyice Armağanı: İstanbul Yazıları, İstanbul 1992. google scholar
• Şakiroğlu, Mahmut, Prof. Dr. Semavi Eyice Bibliyografyası, Ankara 1991. google scholar
• Taşlıklıoğlu, Zafer, Trakya’da Epigrafi Araştırmaları, I-II, İstanbul 1961-1971. google scholar
• Tekin, Oğuz, Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, İstanbul 1999. google scholar
• Türk, İbrahim Caner, “Osmanlı Son Dönem Tarihçi-Eğitimcisi Ahmed Refik (Altınay) ve Tarih Eğitimi”, History Studies, sayı 3 (2011), s. 351-362. google scholar
• Türkiye’de Bizans Çalışmaları: Bir Bibliyografya (19. yüzyıl-2020), ed. Şahin Kılıç-Buket Kitapçı Bayrı, I-II, İstanbul 2021. google scholar
• X. Milletlerarası Bizans Tetkikleri Kongresi Tebliğleri İstanbul 15-21 Eylül 1955, İstanbul 1957. google scholar