Studies on Medieval Turkish and Islamic Naval History in Türkiye on the 100th Anniversary of The Turkish Republic

Yıl 2023, Sayı: 81, 367 - 412, 10.11.2023

Murat Öztürk

https://doi.org/10.26650/iutd.20238111

Öz

The study of Turkish maritime history in the Middle Ages, which is thought by some historians to have begun in 395 when the Roman Empire was divided into East and West and ended with the conquest of Constantinople on May 29, 1453, began in the republican era and the number of studies on both Turkish and Islamic maritime history has continued to increase gradually over time. However, unfortunately, due to the difficulties of conducting academic research in this field, there is a paucity of scientific studies on medieval maritime history. In this article, the maritime activities of the Turkish and Islamic states in the Middle Ages, which are important in political, military, and economic contexts, and the events that took place at sea are discussed and evaluated, and the studies and translations that contributed to the field in Türkiye in the 100 years, namely from 1923 to 2023, are included.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, maritime, Middle Ages, Turks, Muslim states

Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye’de Ortaçağ Türk ve İslâm Denizcilik Tarihi Çalışmaları

Öz

Kimi tarihçiler tarafından Roma İmparatorluğu’nun Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldığı 395 yılında başlayıp İstanbul’un 29 Mayıs 1453 tarihinde fethiyle nihayete erdiği düşünülen Ortaçağ’daki Türk denizciliğine dair tetkikler Cumhuriyet dönemiyle başlamış ve zaman içerisinde peyderpey hem Türk hem de İslâm denizciliği hususundaki çalışmalar artarak devam etmiştir. Ancak bu alanda akademik araştırma yapmanın arz ettiği zorluklar sebebiyle Ortaçağ denizcilik tarihi hakkındaki bilimsel incelemeler maalesef henüz istenilen düzeye ulaşamamıştır. Bu makalede Ortaçağ’daki Türk ve İslâm devletlerinin siyasî, askerî ve ekonomik bağlamda ehemmiyet arz eden denizcilik faaliyetleri ve denizlerde meydana gelen hadiseler ele alınıp değerlendirildikten sonra Cumhuriyet’in ilân edildiği 1923’ten 2023’e kadar olan 100 yıllık dönemde Türkiye’de söz konusu alana katkı sağlayan çalışmalar ile tercümelere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, denizcilik, Ortaçağ, Türkler, Müslüman devletler

Kaynakça

• Altuntaş, Murat, XI.-XIV. Yüzyıllarda Anadolu’da Deniz Üsleri ve Tersaneler, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2020. google scholar
• Arslan, Burak, Müslüman Girit Emîrliği (824-5/961), Ankara 2020. google scholar
• Atçeken, İsmail Hakkı, “Septe (Ceuta) Kontu Julianus ve Endülüs’ün Fethinde Müslümanlara Yardımlarıyla İlgili Tartışmalar”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVI/16 (2003), s. 29-51. google scholar
• Bayar, Umut, Türkiye Selçukluları ve Beylikler Dönemi Batı Anadolu’da Türk Denizcilik Faaliyetleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2019. google scholar
• Bilge, Mustafa, “Kızıldeniz”, DİA, XXV, 557-558. google scholar
• Bostan, İdris, “Akdeniz (Tarih)”, DİA, II, 231-234. google scholar
• Bozkurt, Nebi, “Bahriye”, DİA, IV, 496-501. google scholar
• Dadan, Ali, “Tarihte İslâm Dünyasını Hedef Alan Viking Saldırıları”, İSTEM, sayı 25 (2015), s. 111-124. google scholar
• Demir, Doğan Mert, Salâhaddîn’in Gemileri Salâhaddîn Devride Akdeniz’de Eyyûbî Deniz Kuvvetleri, İstanbul 2019. google scholar
• Demirkent, Işın, “Haçlı Seferleri Döneminde Doğu-Akdeniz"de Deniz Hakimiyeti”, Tarih Boyunca Dünyada ve Türklerde Denizcilik Semineri 17-18 Mayıs 2004, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul 2005, s. 49-70. google scholar
• Engin, Nihat, Osmanlılarda İlk Denizcilik Faaliyetleri ve Tuna Donanmasının Kurulması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1984. google scholar
• Erol, Burak Gani, Memlük Deniz Kuvvetleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2012. google scholar
• ________, Türkiye Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Döneminde Türk Denizcilik Faaliyetleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2004. google scholar
• Fahmy, ‘Aly Mohamed, Muslim Sea-Power in the Eastern Mediterranean from the Seventh to the Tenth Century A.D. (Studies in Naval Organisation), London 1950. google scholar
• Gencer, Ali İhsan, “Bahriye (Selçuklular ve Anadolu Beylikleri Dönemi)”, DİA, IV, 501-502. google scholar
• Hırçın, Zeki Can, Sicilya Normanları’nın Kuzey Afrika’ya Düzenlediği Deniz Aşırı Seferler ve Deniz Gücü google scholar
• (483-548/1091-1154), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019. google scholar
• “Karadeniz (Tarih)”, (heyet), DİA, XXIV, 386-388. google scholar
• Kesik, Muharrem, Anadolu Türk Beylikleri, İstanbul 2018. google scholar
• Lewis, Archibald Rose, Naval Power and Trade in the Mediterranean A. D. 500-1100, Princeton-New Jersey 1951. google scholar
• Nadvî, Syed Sulaimân, TheArab Navigation, İngilizce trc. Syed Şabâhuddîn 'Abdur Rahman, Lahore 1966. google scholar
• Öztürk, Murat, Fâtımîler’in Deniz Gücü ve Akdeniz Hâkimiyeti, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012. google scholar
• ________, “Yeni Verilerin Işığında Sultan I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Rükneddin Süleymanşah Dönemlerinde Türkiye Selçuklu Devleti Denizciliği”, Türkiye Selçuklu Sultanları Külliyatı, [Baskıda] google scholar
• ________, “Yeni Verilerin Işığında 1211’den II. Gıyâseddin Mesud Devri’nin (1302-1308) Sonuna Kadar Türkiye Selçuklu Devleti’nde Denizcilik Faaliyetleri”, Türkiye Selçuklu Sultanları Külliyatı, [Baskıda] google scholar
• Planbol, Xavier de, “Hazar (Tarih)”, DİA, XVII, 109-111. google scholar
• Poyraz, Mevlüt, Sicilya Adası ve Güney İtalya’nın Müslümanlar Tarafından Fethi (31-296/652-909), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 2015. google scholar
• Pryor, John H., Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş, Araplar-Bizanslılar, Batılılar ve Türkler, Türkçe trc. Füsun Tayanç-Tunç Tayanç, İstanbul 2004. google scholar
• -Elizabeth M. Jeffreys, The Age of APOMQN, The Byzantine Navy ca 500-1204, Brill-Leiden/ Boston 2006. google scholar
• Vardarlı, Uğur, Türkiye Selçuklularının Deniz Gücü, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021. google scholar
• Tuncel, Metin, “Akdeniz (Coğrafya)”, DİA, II, 229-231. google scholar
• ________, “Karadeniz”, DİA, XXIV, 385-386. google scholar