Sultan Abdülaziz’in İngiltere’de Karşılanması, Ağırlanması ve Uğurlanması

Yıl 2024, Sayı: 83, 111 - 144, 02.08.2024

Emel Demir Görür

https://doi.org/10.26650/iutd.1446043

Öz

Osmanlı tarihinde seferler istisna tutulmak koşuluyla yabancı memleketlere seyahate çıkmış yegâne Sultan, Hıristiyan memleketlere dost olarak gitmiş tek halife, Sultan Abdülaziz’dir. Sultan Abdülaziz’in 1867 tarihinde gerçekleştirdiği seyahatin en önemli duraklarından biri İngiltere’dir. 10 günü aşkın bir süre kaldığı bu topraklarda pek çok kurum gezmiş, şerefine verilen ziyafet ve balolara iştirak etmiştir. Verdiği resepsiyonda birçok etkin kişi ve kurum temsilcisini ağırlamıştır. Sultan’ın Avrupa seyahati, özelde ise seyahatin İngiltere ayağı İngiliz basınında mühim alaka uyandırmış; liberal, muhafazakâr ve hiciv gazeteleri Sultan’ı yakından takip etmişlerdir. Sultan adına verilen balolar, tertip edilen eğlenceler, Sultan ve maiyetinin giyim-kuşamları, tutumları, yedikleri-içtikleriyle ilgili sayfa sayfa haberler neşredilmiştir. Bu çalışmada, seyahatin İngiliz liberal, muhafazakâr ve de hiciv gazetelerine yansımaları aktarılacak, seyahate yönelik muhalif ve yanlıların tutumu, İngiliz cephesindeki izlenimleri ve yansımaları sergilenmeye çalışılacak, İngiltere’de var olan ve seyahatle birlikte değişen Sultan ve Müslüman algısı gözler önüne serilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdülaziz, Osmanlı Devleti, İngiltere, seyahat, gazeteler

Reception, Accommodation, and Farewell of the Sultan Abdülaziz in Britain

Öz

With the exception of military campaigns in Ottoman history, the only Sultan who traveled to foreign countries and the only caliph who went to Christian countries as an ally was Sultan Abdülaziz. One of the most important stops during Sultan’s journey to Europe in 1867 was Britain. He visited many institutions here and stayed for more than ten days, participated in banquets and balls, was given in his honour and hosted many influential people and institutions at the reception he gave. Sultan’s journey to Europe, the British leg of his travel in particular, aroused great interest in the British press, and liberal, conservative, and satirical newspapers kept a close eye on Sultan. There were page-by-page news about the balls given in the name of the Sultan, the entertainments organised, the apparel and attitudes of the Sultan and his entourage, and what they ate and drank. Accordingly, this study aims to convey the reflections of this journey in British liberal, conservative, and satirical newspapers and to exhibit the attitudes of dissidents and supporters towards the journey together with their impressions and reflections on the British front. The perception of Sultan and Islam that existed in Britain and changed during the journey will also be revealed.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdülaziz, Ottoman Empire, Britain, journey, newspapers

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.). google scholar
• Hariciye Nezâreti Londra Sefareti Belgeleri (HR.SFR.3). google scholar
• İrade Dahiliye (İ.DH.) google scholar
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS.MA.d.). google scholar
• Banner of Ulster. google scholar
• Blackburn Standard. google scholar
• British Mercury or Wednesday Evening Post. google scholar
• Cardiff Times. google scholar
• Carlisle Examiner and North Western Advertiser. google scholar
• Carlow Sentinel. google scholar
• Cork Constitution. google scholar
• Daily News. google scholar
• Dublin Weekly Nation. google scholar
• Essex Standard. google scholar
• Evening Mail. google scholar
• Glasgow. google scholar
• Greenock Advertiser. google scholar
• Home News for India, China and the Colonies. google scholar
• Huddersfield. google scholar
• Illustrated Sporting Theatrical News. google scholar
• Leeds Mercury. google scholar
• Liverpool Daily Post. google scholar
• London City Press. google scholar
• London Society. google scholar
• Midland Counties Advertiser. google scholar
• Morning Herald. google scholar
• Morning Post. google scholar
• Nonconformist. google scholar
• Otley News. google scholar
• Oxford Journal. google scholar
• Pall Mall Gazette. google scholar
• Punch or the London Charivari. google scholar
• Reynold’s Newspaper. google scholar
• Ruznamçe-i Ceride-i Havadis. google scholar
• Stourbridge Observer. google scholar
• Stourbridge. google scholar
• The Bee-Hive Newspaper. google scholar
• The Burry and Norwitch Post and Suffolk Herald. google scholar
• The Christian Times. google scholar
• The Essex Standard, And Eastern Counties Advertiser. google scholar
• The Express. google scholar
• The Friend of India. google scholar
• The Glasgow Daily Herald. google scholar
• The Graphic. google scholar
• The Huddersfield Chronicle. google scholar
• The Illustrated London News. google scholar
• The Illustrated Weekly News. google scholar
• The Levant Herald (Daily Bulletin). google scholar
• The Manchester Weekly Times. google scholar
• The Otley News and West Riding Advertiser. google scholar
• The Saturday Review. google scholar
• The Skibbereen and West Carbery Eagle or South Western Advertiser. google scholar
• The Sun. google scholar
• The Times. google scholar
• Ahmed Saib, Vaka-ı Sultan Abdülaziz, 1320 Mısır. google scholar
• Ahmed Saib, Vaka-ı Sultan Abdülaziz, yay. haz. Mehmet Köseoğlu, Cem Ofset Matbaacılık, Samsun 2014. google scholar
• Aksüt, Ali Kemâlî, Sultan Azizin Mısır ve Avrupa Seyahati, Ahmet Sait Oğlu Kitabevi, İstanbul 1944. google scholar
• And, Metin, “Sultan Aziz’in Londra Seyahati”, Hayat Tarih Mecmuası, issue 10 (1967), pp.15-19. google scholar
• Aracı, Emre, “Londra Crystal Palace’ta Abdülaziz Şerefine Verilen Konser”, Toplumsal Tarih, issue 49 (1988), pp. 29-33. google scholar
• ________, “Londra Belediyesi’nde Türk Kasidesi”, Andante, issue 65 (Jan 2012), pp. 50-52. google scholar
• Beşirli, Mehmet, “Sultan Abdülaziz’den Birinci Dünya Savaşı’na Osmanlı Donanması”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, XI/25 (2004), pp. 243-274. google scholar
• Bourne, Kenneth, “Great Britain and the Cretan Revolt, 1866-1869”, The Slavonic and East European Review, XXXV/84 (1956), pp. 74-94. google scholar
• Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınevi, 4, İstanbul 1955. google scholar
• Davison, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876, çev. Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul 2005. google scholar
• Demir Görür, Emel, “Zirai Teşvik: Osmanlı Devleti’nde Pamuk Üretimini Arttırma Teşebbüsleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXVIII/2 (2023), pp. 497-522. google scholar
• Gök, Nejdet, “Mütercim Halîmî Efendi’nin Notları Çerçevesinde Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati ve Sonuçları (21 Haziran 1867-7 Ağustos 1867)”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, issue 7 (2012), pp. 165-188. google scholar
• Halîmi Efendi, Sultan Abdülaziz Han Hazretlerinin Avrupa Seyahatnamesi, available at: Açıkerişim@TBMM file:///C:/Users/ASUS/Downloads/3800.pdf (accessed April 5, 2023). google scholar
• İrtem, Süleyman Kani, Sultan Abdülaziz ve Bir Seraskerin İhtilâli, haz. Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul 2004. google scholar
• Karaer, Nihat, “Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati ile Osmanlı ve Batı Kamuoyundaki Yankıları”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2003. google scholar
• Karaer, Nihat, Paris, Londra, Viyana; Abdülaziz’in Avrupa Seyahati, Phoenix Yayınları, Ankara 2012. google scholar
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri (1861-1876), Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3, Ankara 1988. google scholar
• Köksal, Osman, “Sultan Aziz’in Avrupa Seyahati Dönüşü Münasebetiyle Yapılan Kutlamalar ve Bir Manzum Tarihçe”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, IV/1, pp. 117-134. google scholar
• Kuneralp, Sinan, “Bir Osmanlı Diplomatı Kostaki Musurus Paşa 1807-1891”, Belleten, XXXIV/135 (1970), pp. 421-435. google scholar
• Kutay, Cemal, Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1991. google scholar
• Küçük, Cevdet, “Abdülaziz”, DİA, I, pp. 179-185. google scholar
• Mahmud Celaleddin Paşa, Mir’ât-i Hakîkat Tarihî Hakîkatların Aynası, haz. İsmet Miroğlu, Berekât Yayınevi, İstanbul 1983. google scholar
• Scott, Benjamin, Corporation of London (England), London’s Roll of Fame: Being Complimentary Notes and Addresses from the City of London, On Presentation of the Honorary Freedom of That City, and on Other Occasions, Cassell & Company, Limited, London 1884. google scholar
• Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, Güven Yayınevi, VI, İstanbul 1963. google scholar
• Soy, Bayram, “Lord Palmerston’un Osmanlı Toprak Bütünlüğünü Koruma Siyâseti”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, issue 7 (2007), pp. 141-167. google scholar
• Şehsuvaroğlu, Bediî, “Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, issue 1 (1967), pp. 41-51. google scholar
• The Journal of John Wodehouse, First Earl of Kimberley for 1862-1902, ed. Angus Hawkins and John Powell, Camden Fifth Series, The Royal Historical Society, 9, London 1997. google scholar
• Upton-Ward, Judy, “Abdülaziz’in Avrupa Seyahati”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, II, Ankara 1999, pp. 119-129. google scholar
• Royal Collection Trust, available at: https://www.rct.uk/collection/450804/the-investiture-of-sultan-abdulaziz-i-with-the-order-of-the-garter-17-july-1867 (accessed March 28, 2023). google scholar
• St. George’s Chapel Archives & Chapter Library, available at: https://www.stgeorges-windsor.org/wp-content/uploads/2018/12/ResearchGuide1-The-Order-of-the-Garter.pdf (accessed April 20, 2024). google scholar
• The British Museum, available at: https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_EPH-ME-332 (accessed December 12, 2022). google scholar
• The Royal Family, available at: https://www.royal.uk/the-order-of-the-garter (accessed April 20, 2024). google scholar