19. Yüzyıl Fransız Araştımacıların Eserlerinde Müridizm ve İmam Şamil: Depping And Dulaurier

Yıl 2024, Sayı: 83, 67 - 109, 02.08.2024

Ayşegül Kuş , Hasan Atmaca

https://doi.org/10.26650/iutd.1456492

Öz

Kafkasya’nın sahip olduğu jeo-stratejik önem tarih boyunca birçok devletin bölgede siyasi hâkimiyet kurmasına sebep olmuştur. Ancak Kuzey Kafkasya, 19 yüzyılda Rus yayılmacılığına karşı verdiği bağımsızlık mücadelesiyle tüm dünyanın dikkatini çekmiştir. Nakşibendi tarikatının bölgede kök salmasıyla Müridizm adı verilen bir hareket oluşmuştur. Haraketin başına geçen liderler (İmamlar), Ruslara karşı savaş ilan etmiş ve uzun yıllar Rusların bölgeyi ele geçirmesinin önünde engel teşkil etmiştir. Bu haraket, Rusların bölgedeki siyasi faaliyetleriyle yakından ilgilenen Batı’da merak uyandırmış ve bu konuda birçok incelemeler yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı, Müridizm hareketinin son İmamı olan ve Ruslara karşı 25 yıl mücadele yürüten İmam Şamil’in Depping ve Dularier özelinde Fransız yazınına nasıl yansıdığını ele alarak değerlendirmek ve böylece alanyazına katkılar sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Fransız Yazını, Rusya, Kafkasya, Müridizm, İmam Şamil

The Muridism and Prophet Schamyl in the Works of the 19th Century French Researchers: Depping and Dulaurier

Öz

The geostrategic significance of the Caucasus has led to numerous states to establish the political domination in the region by throughout history. However, Northern Caucasus attracted global attention in the 19th century due to its struggle for independence against Russian expansionism. With the establishment of the Naqshbandi Sufi order in the region, a movement known as Muridism emerged. Leaders of this movement, known as Imams, declared war against the Russians and for many years served as a barrier to Russia’s territorial expansion. This movement aroused curiosity in the West, which closely monitored Russian political activities in the region, leading to various studies on the subject. The aim of this study is to examine and evaluate how Muridism, under the leadership of Imam Shamil, the movement’s final leader who had fought against the Russians for 25 years, has been portrayed in French literature, specifically based on Depping and Dularier. Through this analysis, the study aims to contribute to the existing literature on the subject.

Anahtar Kelimeler

French Literature, Russia, Caucasia, Muridizm, Imam Schamyl

Kaynakça

• Arangül, Muammer, İslam Hukuku Açısından Gayrimüslim Ülke Kanunlarının Bağlayıcılığı, Mamara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2015. google scholar
• Bozkurt, Gülnihal, “İslam Hukukunda Zimmilerin Hukuki Statüsü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, III/1-4, Ankara 1988, pp. 115-155. google scholar
• Aslan, Zübeyir, “İslâm Hukukunda Müellefe-i Kulûb Kapsamındaki Gayri Müslimlere Zekât Fonundan Pay/ google scholar
• Hisse Tahsisi”, Batman Akademi Dergisi, 7/2, 2023, pp. 198-215. google scholar
• Baddeley, John Frederick, The Russian Conquest of Caucasia, Longman, Greens and Co., London 1908. google scholar
• Barlas, Cafer, Dünü ve Bugünü ile Kafkasya Özgürlük Mücadelesi, II. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul 2014. google scholar
• Barrett, Thomas M., “The Remaking of the Lion of Dagestan: Shamil in Captivity”, Russian Review, Vol. 53, No. 3, 1994, pp. 353-366. google scholar
• Baye de Le Baron, Au Nord de la Chaine du Caucase, souvenirs d’une mission, Libraire Nilsson, Paris 1899. google scholar
• Benningsen, Alexandre, Un Temoignage sur Chamil et les guerres du Caucase, Cahiers du Monde Russe et Sovietique, 7/3, 1966, pp. 311-322. google scholar
• Blanch, Lesley, The Sabres of Paradise, BookBlast ePublishing, London 2015. google scholar
• Bozkurt, Gülnihal, “İslam Hukukunda Müs’temen’ler,” Prof. Dr. Fadıl Hakkı Sur’un Anısına Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1983, pp. 361-379. google scholar
• Budak, Mustafa, “Rusya’nın Kafkasya’da Yayılma Siyaseti”, Yeni Türkiye Kafkaslar Özel Moshe Gammer, The Muslim Resistace to the Tzar, Frank Cass, Great Britain 1994, pp. 204-217 google scholar
• Dalgın, Nihat, “İslam Hukukuna Göre Satım Sözleşmesi Açısından Mal Kavramı”, OMUİFD, issue X, 1999, pp. 97-128. google scholar
• Dalgın, Nihat, “Zekât Hükümleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16/16, 2004, pp. 43-72. google scholar
• Depping, Guillaume, Schamyl, Le Prophete du Caucase, ParLeMajor Warner, Paris 1854. google scholar
• Doğan, Şahin, “Şeyh Şamil ve Aile Fertlerinin Knez A. İ. Baryatinskiy’e Yazdıkları Bazı Mektuplar”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, IV/1, 2015, pp. 121-145. google scholar
• Duman, Ali, “Sadaka”, DİA, issue 35, İstanbul 2008, pp. 383-384. google scholar
• Dumas, Alexandre, Impressions de Vovage (Tomes 3) Le Caucase, F. Bourin, Paris, 1854. google scholar
• Dunlop, John B., Russia Confronts Chechnya, Cambridge University Press, 1998. google scholar
• Efe, Fikret, “Şeyh Şamil’in Mektuplarının İçerik Analizi”, İslamî Araştırmalar Dergisi, XVI/2, 2003, pp. 263-280. google scholar
• Efe, Fikret, Şeyh Şamil’in 100 Mektubu, Şule Yayınları, İstanbul 2002. google scholar
• Ekşi, Ahmet, “İslam Hukuku Bkımından Gayrimüslim Ülkelere Hicret”, AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/13, 2019, pp. 220-241. google scholar
• El-Karaki, Muhammed Tahir, Dağıstan Kılıçlarının Parlaması, İnsan Yayınları, İstanbul 1999. google scholar
• Erel, Şeraftettin, Dağıstan ve Dağıstanlılar, İstanbul Matbaası Yayınları, İstanbul 1961. google scholar
• Erkal, Mehmet, “Zekât”, DİA, issue 44, İstanbul 2013, pp. 207-209. google scholar
• Erketil, Alev, Ele Geçirilimeyen Toprak Kuzey Kafkasya, 3. Baskı, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2019, p. 183. google scholar
• Frond, Victor, Le Pantheon des illustrations françaises au xixe siecle: comprenant un portrait, une biographie et un autographe de chacun des hommes les plus marquants, t. 5, Abel Pilon, Paris 1866, https://archive. org/details/bub_gb_9mFOy0BTwIIC/page/n21/mode/2up 15.04.2024. google scholar
• Gould, Rebecca, “Imam Shamil (1797-1871)”, S.M. Norris and W. Sunderland (eds.), RussiaS people of empire-Life Stories From Eurasia, 1500 to the Present in (pp. 117-128), Indiana University Press, 2012. google scholar
• Griogirantz, Alexandre, Kafkasya Halkları (Tarihi ve Etnografik Bir Sentez), çev. Doğan Yurdakul, Sabah Yayınları, İstanbul 1999. google scholar
• Güler, Ali, “Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Din-İbadet, Eğiitm, Öğretim Hürriyetleri ve Bu Bakımdan Kilise Defterlerinin Kaynak Olarak Önemi: 4 Numaralı Kilise Defterinden Örnek Fermanı”, OTAM, issue 9, 1998, pp. 155-176. google scholar
• Güngör, Fethi, “Kafkasya İmamı Şamil ile Naiplerinin Destansı Mücadelesi”, Şeyh Şamil ve Kafkasya, 1. Baskı, Mehmet Ali Bozkuş ve Hakan Yazar (eds.), Kitabevi, İstanbul 2017, pp. 154-164. google scholar
• Güsar, Vasfi, “Uşurman-Şeyh Mansur 1722-1749”, Kafkas Dergisi, issue 1, 1957, pp. 171-200. google scholar
• Hobsbawm, Eric, Haydutlar, çev. Fatma, Taşkent, Logos Yayıncılık, İstanbul 1990. google scholar
• https://alexandredumas.org/eJ/journal/Le_Mousquetaire/1854-07-02. 02.02.2024 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30561376.r=le%20charivari%20schamyl?rk=557942 01.02.2024 google scholar
• https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5682690r?rk=21459;2 01.02.2024 google scholar
• Kaflı, Kadircan, Şimali Kafkasya, Vakit Matbaası, İstanbul 1942. google scholar
• Kallek, Cengiz, “Müellefe-i kulûb”, DİA, issue 31. Ankara 2020, pp. 473-475. google scholar
• Khadduri, Majid, İslam’da Savaş ve Barış, Fener Yayınları, İstanbul 1998. google scholar
• Kimya, Osman “Kafkaslarda Çarlık Rusya’ya Karşı Müridizm Hareketi”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6/3, 2019, pp. 1673-1699. google scholar
• King, Charles, The Ghost of Freedom: The History of Caucasus, Oxford University Press, New York 2008. google scholar
• Kundukh, Aytek, Kafkasya Müridizmi (Gazavat Tarihi), Gözde Kitapları Yayınevi, İstanbul 1887. google scholar
• Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi: Başlangıcından 1917’ye Kadar, 4. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1999. google scholar
• Kuş, Ayşegül, Avrupalı Seyyahların Gözüyle Kafkasya, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2021. google scholar
• Kutlu, Tarık Cemal, Çeçen Direniş Tarihi, Anka Yayınları, İstanbul 2005. google scholar
• Mackie, John M., Life of Schamyl and Narrative of the Circassian War of Independence Against Russia, John P. Jewett and Company, Boston, 1854. google scholar
• Nevruz, Yılmaz, “İmam Şeyh Mansur ve Kafkasya’da Millî Birlik Hareketi”, Yeni Türkiye, issue 74, 2015, pp. 359-369. google scholar
• Öz, Veysel “İslam Tarihinin İlk Dönemlerinde Zekât Müessesesi”, Ortaçağ Araştırmaları Dergisi, 5/2, 2022, pp. 241-253. google scholar
• Özel, Ahmed, İslam Hukukunda Milletlerarası Münasebetler ve Ülke Kavramı, Marifet Yayınları İstanbul 1982. google scholar
• Özel, Ahmet, “Gayri Müslim”, DİA, issue 13. İstanbul 1996, pp. 418-427. google scholar
• Özsoy, İsmail, Dağıstan’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi, Kaynak Yayınları, İzmir 1997. google scholar
• Patez, Maurice, Schamyl, le cant de guerrre, 1854. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5459367b. texteImage 15.04.2024 google scholar
• Reynolds, Michael A., “Myths and Mysticism: Islam and Conflict in the North Caucasus: A Longitudinal Perspective”, Middle Eastern Studies, 41/1, 2004, pp. 31-54. google scholar
• Said, Edward, Şarkiyatçılık, çev. Berna Ülner, Metis Yayınları, İstanbul 2003. google scholar
• Sidorko, Clement P., “Nineteenth Century German Travelogues As Sources On the History of Daghestan and Chechnya”, Central Asian Survey, 21/3, 2002, pp. 283-299. google scholar
• Temizkan, Abdullah, “Kuzey Kafkasya Müridizmi, Müridizmin Yayılma Stratejisi ve FeodalBeylerle İlişkileri”, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri, IX/2, 2009, pp. 165 - 190. google scholar
• Temizkan, Abdullah, “Osmanlı Devleti İle Rus Çarlığı Arasında İmam Mansur”, Sufi Araştırmaları, 4/8, 2013, pp. 1-35. google scholar
• Wagner, Friedrich, Schamyl als Feldherr, Sultan und Prophet des Kaukasus, Leipzig 1854. (Sultan, the Warrior and the Prophet of Caucasus, trans. by. Lascelles Wraxall, Longman, Brown, Green, and Longmans, London, 1854). google scholar
• Yeşil, Murat, “Batılı Kaynakların Penceresinden 19. Yüzyılda Kuzey Kafkasyalıların Ruslara Karşı Verdiği Bağımsızlık ve Özgürlük Mücadelesi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6/5, 2017, pp. 2670-2690. google scholar
• Yurdaydın, Hüseyin, “İslam Devletlerinde Müslüman Olmayanların Durumu”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, issue XXVII, 1985, pp. 97-109. google scholar
• Yüksel, Ahmet, “Osmanlı İstihbarat Ağı ve İmam Mansur”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, issue 32, Ankara 2012, pp. 171-200. google scholar
• Zelkina, Anna, In quest for God and freedom: Sufi responses to the Russian advance in the North Caucasus. C. Hurst & Co., London 2000. google scholar
• Zutiç, Muhammed, Kuran’da Zekât Kavramı, Yayımlanmamış Yüsek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2015. google scholar