The Provincial Officer of the Central Army: Kethüdâyeri and Its Role in the Ottoman Military Organization

Yıl 2025, Sayı: 85, 85 - 124, 13.03.2025

Coşkun Ünsal

https://doi.org/10.26650/iutd.1578836

Öz

Until the mid-16th century, the Kapıkulu cavalry, as a core component of the regular Ottoman army, resided primarily in the capital or nearby areas. However, in the latter half of the century, they began to establish a presence in various parts of the empire. Their desire to maintain military privileges even in distant administrative units and their tendency to reject interference from anyone other than their own commanders, led to significant challenges in the Ottoman provinces. To maintain discipline among the Kapıkulu cavalry, who had begun residing in the provinces and gradually integrating into the local population, and to ensure effective mobilization while the Ottoman state initiated the appointment of officers after the 1570s. The appointments of these officials known as Kethüdâyeri became systematic from the early 17th century onwards. Existing information on the kethüdâyeris, who were to become one of the most important actors in the provincial administration, is quite limited. Therefore, it is necessary to prepare a ground for analytical studies. The main purpose of this study is to examine various aspects of the kethudâyeris in a descriptive manner. In the introductory part of the study, the developments that led to the emergence of the kethudāyeris within the context of military transformation will be analyzed. Then, the appointment procedure, who were selected and what qualifications they possessed will be explained with examples. The study argues that the appointment of kethüdâyeri emerged in response to legal, military, and social needs, and over time, these officers became instrumental in maintaining public order in the provinces. Also, it will contend that they were influential figures within their regions prior to their appointment or gained such influence following their appointment. All these explanations will be made by pointing out the transformations and exceptions in the process as much as possible. The primary sources for this research are Ottoman archival records and other contemporary documents.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Military Organization, Kapıkulu Cavalry, Officer, Kethüdâyerilik

Merkezî Ordunun Taşra Zâbiti: Kethüdâyerilik ve Osmanlı Askerî Teşkilatındaki Yeri

Öz

Osmanlı daimî ordusunun bir parçası olan kapıkulu süvarileri, 16. yüzyılın ortalarına kadar merkezde veya merkeze yakın yerlerde yaşamışlardı. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren ise imparatorluğun pek çok yerinde boy göstermeye başladılar. Askerî ayrıcalıklarını merkezden uzak idarî birimlerde de devam ettirmek istemeleri ve ağalarından başka kimsenin müdahalesini kabul etmemeleri, taşrada büyük bir probleme dönüşmelerine sebep oldu. Taşrada ikamet etmeye başlayan ve zamanla oranın yerlilerine dönüşen kapıkulu süvarilerinin disiplin altında tutulması ve seferber edilebilmeleri için 1570’lerden itibaren zâbitler tayin edilmeye başlandı. Kethüdâyeri olarak anılan bu zâbitlerin tayinleri, 17. yüzyıl başlarından itibaren daha sistematik hale geldi. Süreç içerisinde taşra idaresinde önemli aktörlerden birine dönüşecek olan kethüdâyerilerle ilgili mevcut bilgiler oldukça sınırlıdır. Dolayısıyla analitik çalışmaların yapılmasına imkan verecek bir zemin hazırlanması gerekmektedir. Bu çalışmanın temel amacı da kethüdâyeriliği betimleyici bir üslupla çeşitli yönleriyle ele almaktır. Çalışmanın giriş kısmında askerî dönüşüm kapsamında kethüdâyeriliğin ortaya çıkmasına sebep olan gelişmeler incelenecektir. Bilahare tayin prosedürü, kimlerden seçildikleri, hangi vasıflara sahip oldukları örnekleriyle birlikte izah edilecektir. Kethüdâyeri tayinlerinin hukukî, askerî ve içtimaî bazı zorunluluklara dayandığı, bunların süreç içerisinde taşrada âsayişin sağlanmasında önemli bir figüre dönüştükleri, bulundukları bölgede nüfuz sahibi kişiler oldukları veya kethüdâyeri tayin edildikten sonra nüfuz kazandıkları iddia edilecektir. Bütün bu izahlar süreç içerisinde konuyla ilgili yaşanan dönüşümlere ve istisnalara mümkün mertebe işaret edilerek yapılacaktır. Çalışmanın temel kaynağını Osmanlı arşiv kayıtları ve diğer çağdaş kaynaklar teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Askerî Teşkilatı, Kapıkulu Süvarileri, Zâbit, Kethüdâyerilik

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
• Ali Emiri-III. Mustafa (=AE.SMST.III.), 144/11371, 179/14073. google scholar
• Bâb-ı Âsafî, Ruus Kalemi Defterleri (=A.RSK.d.), 1474. google scholar
• Bâb-ı Defterî, Süvari Mukabelesi Kalemi (=D.SVM), Dosya Kısmı, 35/143, 129/29, 196/162, 208/83, 364/89. google scholar
• Cevdet-Askeriye (=C.AS.), 250/10469. google scholar
• Cevdet-Maliye (=C.ML.), 220/9144. google scholar
• Kamil Kepeci (=KK). nr. 256. google scholar
• Maliyeden Müdevver Defterler (=MAD), 3275, 18249. google scholar
• Mühimme Defterleri (=A.DVNS.MHM.d), 14, 24, 33, 36, 44, 65, 72, 77, 78, 92, 95, 98, 99, 102, 104, 106, 110, 112, 114, 115, 120, 121, 133, 137, 145. google scholar
• Sadaret Defterleri (=A.d.), 2939. google scholar
• Topkapı Sarayı Arşivi, Evrak (=TSMA.E), 1048/18. google scholar
• İstanbul Müftülüğü Şer’iye Sicilleri Arşivi google scholar
• Kastamonu Kadı Sicilleri (=KAKS), 1, 4, 6, 7. google scholar
• Kayseri Kadı Sicilleri (=KYKS), 11. google scholar
• Üsküdar Kadı Sicilleri (=ÜKS), 252, 261, 272, 292, 294, 296, 298, 300, 330, 332, 334, 337, 342, 347, 351, 382, 384, 386, 388, 392, 394, 396, 400, 405, 528. google scholar
• 3 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1087-1088 / 1676-1677) Değerlendirme ve Transkripsiyon, haz. Emrah Akbaş, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2018. google scholar
• 5 Numaralı Kütahya Şer’iyye Sicili Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, haz. Muhammet Sarıkaya, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2022. google scholar
• 5 Numaralı Bor Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi (H.1083-1085) (M. 1672-1675) (319413. Sayfalar Arası), haz. Aycan Ertürk, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde 2023. google scholar
• 7 No’lu Kütahya Şer‘iyye Sicili Defterinin (2. Bölüm) Transkripsiyonu ve Edisyon Kritiği, haz. Ersin Üçdemir, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2010. google scholar
• 12 Numaralı Konya Şer‘iye Sicili (1074-1075/1663-1664), haz. Ayşe Güngören, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2020. google scholar
• 14 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1080-1081/1669-1670) (Değerlendirme ve Transkripsiyon), haz. Fatih Küçük, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2013. google scholar
• 16 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1083 / 1672-1673) Değerlendirme ve Transkripsiyon, haz. Ayşe Yürekli Tutar, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2018. google scholar
• 18 Numaralı Mühimme Zeyli Defteri (H.1013-1015/M.1604-1607) (vr. 131-260), haz. Derya Elvan, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017. google scholar
• 20 No’lu Amasya Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, haz. Semra Kanat, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2022. google scholar
• 24 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (H. 1113-1115/M.1702-1703), Uğur Yeter, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2023. google scholar
• 27 Numaralı Mühimme Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (s. 280-408), haz. Yasemin Aydın, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2014. google scholar
• 29 Numaralı Mühimme Defteri (984/1576) (Tahlil-Özet-Transkripsiyon), haz. Gülay Kahveci, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1998. google scholar
• 37 Numaralı Ayıntâb Şer‘iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (H. 1098-1100/M. 1686-1689, s. 98-190), haz. İbrahim Baran Berşe, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2023. google scholar
• 43 Numaralı Kastamonu Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Belge Özetleri (s. 132-271), haz. Mücahit Güzelsöz, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis 2021. google scholar
• 48 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (S. 254-380), haz. Sümeyra Tatar, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2019. google scholar
• 55 Numaralı Mühimme Defteri, haz. Musa Günay, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1996. google scholar
• 65 Numaralı (H. 1200-1203/M.1785-1789) Konya Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, haz. Hasan Sarı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar 2023. google scholar
• 66 Numaralı (H.997-998 / M.1589-1590) Mühimme Defteri (İnceleme-Metin), haz. Reyhan Aytaç, Marmara google scholar
• Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014. google scholar
• 73 Numaralı Mühimme Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (277-433), haz. Ömer Bayramoğlu, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bitlis 2018. google scholar
• 75 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s. 1-171), haz. Selçuk Demir, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2011. google scholar
• 75 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s. 172-331), haz. Adem Keleş, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2011. google scholar
• 78/3 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1078-1079/M. 1668) Transkripsiyon ve Değerlendirme, haz. Leyla Alidağı, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2009. google scholar
• 85 Numaralı Mühimme Defteri (1040-1041 (1042)/1630-1631 (1632)) <Özet-Transkripsiyon-İndeks>, haz. Hacı Osman Yıldırım vd., Devlet Arşivleri Müdürlüğü Yay., Ankara 2002. google scholar
• 88 No’lu Mühimme Defteri (Transkripsiyon ve Özet), haz. Fatma Kaytaz, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006. google scholar
• 91 Numaralı Mühimme Defteri (H. 1056/M.1646-1647) <Özet-Çeviri yazı-Tıpkıbasım>, haz. Murat Cebecioğlu vd., Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., İstanbul 2015. google scholar
• 94 Numaralı Mühimme Defteri’nin Özetli Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, haz. Müjde Karaca, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2008. google scholar
• 96 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s. 1-99), haz. Yunus Mercimek, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2013. google scholar
• 103 Numaralı Mühimme Defteri, haz. İlhan Gök-Ersin Kırca, Çamlıca Yay., İstanbul 2017. google scholar
• 507 Numaralı Karahisâr-ı Sâhib Şer‘iyye Sicili: Transkripsiyon ve Değerlendirme, haz. Büşra Kayar, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar 2019. google scholar
• Antakya’nın 1 Numaralı Şer’iyye Sicili (H. 1120-1122/M. 1708-1711), haz. Halil Mirci, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2000. google scholar
• Bab-ı Asafi Divân-ı Hümâyun Sicilleri 1 Numaralı Sivas Ahkâm Defteri (H.1155-1157/M.1742-1744) Transkripsiyon ve Değerlendirme (s. 1-86), haz. Nuriye Kılıçkaya, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2019. google scholar
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yay., II, İstanbul 1999. google scholar
• Gazavât-ı Sultân Murâd b. Mehemmed Hân, haz. Halil İnalcık-Mevlûd Oğuz, TTK Yay., Ankara 1978. google scholar
• H. 1122-1124/M.1710-1712 Tarihli ve 388 Numaralı Harput Şer’iyye Sicili (s. 1-90) (Transkripsiyon ve Değerlendirme), haz. Burak Akdemir, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2023. google scholar
• Hicri 1147-1148 Miladî 1734-1735 Tarihli R52 Numaralı Rusçuk Şer’iyye Sicili Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, haz. Seçkin Şentürk, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2022. google scholar
• Hicri 1166-1167 Miladi 1752-1754 Tarihli R37 Numaralı Rusçuk Şer’iyye Sicili Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, haz. Akın Onur Bazkara, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2024. google scholar
• Hicri 1170-1171 Tarihli 141 Numaralı Ankara Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, haz. İsmail Oğuz, Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman 2023. google scholar
• Koçi Bey Risalesi, haz. Ali Kemalî Aksüt, Vakit Gazetesi Yay., İstanbul 1939. google scholar
• Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukûkî Tahliller, haz. Ahmet Akgündüz, OSAV Yay., VIII, İstanbul 1994. google scholar
• R-5 Numaralı Rusçuk Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Tahlili (H. 1120-1125/M.1709-1715), haz. İrem Eriç, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2016. google scholar
• Üsküdar Mahkemesi 396 Numaralı Sicil (H. 1150-1151 / M. 1737-1738), haz. Abdulkadir Altın vd., ed. Coşkun Yılmaz, İBB Kültür AŞ Yay., İstanbul 2019. google scholar
• XLIV Numaralı Mühimme Defteri (Tahlîl-Metin), haz. Hasan Yıldız, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996. google scholar
• Açık, Turan, “Kara Mehmed Ağa’nın Ardından: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Amasya’da Bir Kapıkulu Sipahisinin Düşündürdükleri”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, XI/1 (Yaz 2016), 1-46. google scholar
• ________, “Medine-i Amasya Sâkinlerinden Kapıkulu Sipahileri: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Amasya’da Sosyo-Politik Hayata Bir Bakış”, Turkish Studies, X/1 (2015), 1-46. google scholar
• Akdağ, Mustafa, “Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi, V/3 (Ankara), 291-309. google scholar
• ________, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celâlî İsyanları”, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2009. google scholar
• ________, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, TTK Yay., Ankara 1971. google scholar
• Arıkan, Zeki, “Osmanlı İmparatorluğu’nda İhracı Yasak Mallar (Memnu Meta)”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul Üniversitesi Yay. (İstanbul 1992), s. 279-306. google scholar
• Aydın, Bilgin, “Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Mukayeseli İstatistik Faaliyetleri ve Kanuni Dönemine Ait Bir Mevâcib Defteri”, Yücel Dağlı Anısına, haz. Evangelia Balta vd., Turkuaz Yay., İstanbul 2011, s. 53-78. google scholar
• Aydın, Muhammed, “XVIII. Yüzyılda Sivas’ta Bir Ağa: Hatib-Zade Es-Seyyid Ali Ağa ve Serveti”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, XI/1 (2014), 65-88. google scholar
• Baş, Yaşar, “Merkez ve Taşrada Yerleşik Yeniçeri-Halk Çekişmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, XLIX/13 (2014), s. 324-365. google scholar
• Bilgin, Arif-Fatih Bozkurt, “Bir Malî Gelir Kaynağı Olarak Vârissiz Ölenlerin Terekeleri ve Beytülmâl Mukataaları”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XX (2010), 1-31. google scholar
• Bilgin, Arif-Ümit Ekin, “Bir Kimliğin Dönüşümü: ‘Asker’likten ‘Asker-Esnaf’lığa”, Akademik İncelemeler, II/1, (2007), 215-229. google scholar
• Bostan, M. Hanefi, “Osmanlı Devleti’nde Yol ve Haberleşme Sistemi”, Türk Dünyası Araştırma Dergisi, LXXXII (1993), 63-67. google scholar
• Çetin, Sadık-Ayhan Doğan, “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye Ordusunun Kurulması ve Amasya’ya Yansımaları”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, XVII/3 (2018), 1174-1185. google scholar
• Çiftçi, Cafer, “Osmanlı Taşrasında Yeniçerilerin Varlığı ve Askerlik Dışı Faaliyetleri”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM) Dergisi, Sayı 27 (Bahar 2010), 29-59. google scholar
• Darling, Linda T., Gelir Artışı ve Kanuna Uygunluk, Osmanlı İmparatorluğunda Vergi Toplanması ve Maliye Yönetimi (1560-1660), çev. Adnan Tonguç, Alfa Yay., İstanbul 2019. google scholar
• ________, The Janissaries of Damascus in the Sixteenth Century, Or, How Conquering a Province Changed the Ottoman Empire, EB-Verlag Yay. Berlin 2019. google scholar
• Dayar, Evren, ““Ayanlar Çağı”nda Antalyalı Bir Hânedân: Tekelioğulları (1770-1814)”, Osmanlı Araştırmaları, LIX (2022), 117-156. google scholar
• Doğan, Mehmet, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Esnaf Yeniçeriler”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, XXXI/1 (2014), 137-152. google scholar
• Duman, Ali, Şer’iyye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılda Kastamonu’da Günlük Hayat (1115 Tarihli Kastamonu Şer’iyye Sicili’nin Kataloğu), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1994. google scholar
• Elibol, Ahmet, XIX. Yüzyıl Başlarında Çankırı, Çankırı Belediyesi Yay., Çankırı 2008. google scholar
• Ergenç, Özer, Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğe Katkı, XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara Enstitüsü Vakfı Yay., Ankara 1995. google scholar
• Ertaş, Mehmet Yaşar, “Osmanlı Savaş Organizasyonunda Zorlu Bir Süreç Ordunun Toparlanması”, Türklük Araştırmaları Dergisi, XIX (2008), 211-233. google scholar
• Fodor, Pal, Kızıl Elma, çev. Özgür Kolçak, Yeditepe Yay., İstanbul 2020. google scholar
• ________, “Osmanlılar ve Savaş, 1300-1453”, Türkiye Tarihi, 1071-1453: Bizans’tan Türkiye’ye, ed. Kate Fleet, çev. Ali Özdamar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2012, s. 242-282. google scholar
• Gül, Abdulkasim, Yeniçeriliğin Tarihi 1, Yeniçeri Ocağı’nın Teşkilat Yapısı ve Nefer Kaynakları, Küre Yay., İstanbul 2022. google scholar
• İnalcık, Halil, “Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire, 1600-1700”, Archivum Ottomanicum, VI (1980), 283-337. google scholar
• ________, “Osmanlı Bürokrasisinde Aklâm ve Muâmelât”, Osmanlı Araştırmaları, İSAM Yay., İstanbul 1980 (Ayrı Basım) google scholar
• ________, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2003. google scholar
• İnalcık, Halil-Bülent Arı, “Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, VI/3 (2005), 27-56. google scholar
• Kaldy-Nagy, Gyula, “The First Centuries of the Ottoman Military Organization”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, XXXI/2 (1977), s. 147-183. google scholar
• Karakulak, Merve, XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Amasya’nın Gündelik Hayatı (Şer’iyye Sicillerine Göre), Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ordu 2022. google scholar
• Kaya, Mustafa, “18. Yüzyılda Yabanabad Kazasında Görülen Kanunsuzluk Hareketleri”, AnkaraAraştırmaları Dergisi, I/1 (Haziran 2013), 51-65. google scholar
• Körkek, Mehmet, Osmanlı Defter ve Mezar Taşı Araştırmalarında Kapıkulu Piyadelerinin Tespit Kriterlerinin İncelenmesi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2022. google scholar
• Mears, Johan A., “The Emergence of the Standing Professional Army in Seventeenth-Century Europe”, Social Science Quarterly, L/1 (1969), s. 106-115. google scholar
• Murphey, Rhoads, Osmanlı’da Ordu ve Savaş, 1500-1700, çev. M. Tanju Akad, Homer Yay., İstanbul 2007 google scholar
• Mutlu, Burcunur, “1645 Numaralı Şer‘iyye Sicili’ne Göre Balıkesir’de Eşkıyalık Hareketleri”, Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, VIII/1 (Yaz 2021), 114-138. google scholar
• Osmanlıoğlu, Serkan, Osmanlı Devleti’nde Gönüllü Askerlerden Garip Yiğitler (XVI. yüzyıl), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2023. google scholar
• Özcan, Abdülkadir, “Kul Kethüdâsı”, DİA, Ek-2, 89-90. google scholar
• ________, “Serdar”, DİA, XXXVI, 551-552. google scholar
• Özharat, Semiha Zehra, “XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Ayntab Şehri’nin Yönetimi”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, XIV/1 (2015), 89-125. google scholar
• Özkaya, Yücel, Osmanlı İmparatorluğu’nda Âyânlık, TTK Yay., Ankara 2014. google scholar
• Özvar, Erol, “Osmanlı Devleti’nde Bütçe Harcamaları (1509-1788)”, Osmanlı Maliyesi, Kurumlar ve Bütçeler, haz. Mehmet Genç-Erol Özvar, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yay., I, İstanbul 2006, 197-238. google scholar
• Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, İş Bankası Yay., İstanbul 2012. google scholar
• Yasar, Abdizâde Hüseyin Hüsâmeddîn, Amasya Tarihi, ed. Songül Keçeci Kurt vd., Amasya Belediyesi Yay., Samsun 2022. google scholar
• Sikora, Michael, “Paralı Ordularda Değişim ve Süreklilik”, Askerlik “İşi”: Askerî İşgücünün Karşılaştırmalı Tarihi (1500-2000), der. Erik Jan Zürcher, İletişim Yay., İstanbul 2017, s. 195-231 google scholar
• Sunar, Mehmet Mert, “İstanbul’un Yeniçeri Mekânları: Eski ve Yeni Odalar”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, ed. Coşkun Yılmaz, İBB Kültür AŞ Yay., II, İstanbul 2015, 191-197. google scholar
• ________, “Oda”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (=DİA), EK-2, 369-371. google scholar
• Süleyman Polat, “Osmanlı Devleti’nde Nüzul Vergisinin Teşkili ve Gelişimi: XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Ekonomisini Nüzul Vergisi Üzerinden Değerlendirmek”, Belleten, LXXXII/295 (2018), s. 829-862. google scholar
• Uygunuçarlar, Etem Erhan, Sivas Ayanından Kenanzadeler, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2018. google scholar
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtında Kapıkulu Ocakları, TTK Yay., Ankara 1988, I-II. google scholar
• Ünal, Mehmet Ali, “Osmanlı Devleti’nde Askerî Sınıfın Yargılanması”, XVI. Türk Tarih Kongresi (20-24 Eylül 2010) Bildirileri, 4/2, Ankara 2015, s. 669-697. google scholar
• Ünsal, Coşkun, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Askerî Değişim ve Kapıkulu Süvarileri (16-17. Yüzyıl)”, Harp Tarihi Dergisi, 7 (2023), 1-38. google scholar
• ________, Osmanlı Askerî Teşkilatında Kapıkulu Süvarileri (XVI-XVII. Yüzyıllar), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2023. google scholar