İşgalden İstiklale Cezayir

Yıl 2012, Sayı: 55, 155 - 187, 28.11.2013

Mehmet Nam

Öz

1519'da Barbaros'un fethiyle Osmanlı hakimiyetine giren Cezayir, 1830'da Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Zor bir dönemden geçen Osmanlı Devleti, işgali diplomatik yollarla önlemeye çalışmış; fakat başarılı olamamıştır. Ancak Doğu'da Hacı Ahmed Bey'in, Batı'da da Emir Abdülkadir'in direnişlerini desteklemiştir. İlk defa 1847'de yayınlanan devlet salnamesinde Cezayir'e yer vermemiştir. Fransa yaklaşık bir milyon Avrupalı kolonu Cezayir'e yerleştirerek nüfus ve güç dengesini değiştirmiştir. Elinden toprakları alınan yerli halk, 1881'deki “Yerli Kanunu” (Code de l'indigénat) ile ikinci sınıf konumuna düşürülmüştür. 1954'de başlayan milli mücadele sonucu Cezayir 1962'de bağımsızlığına kavuşmuştur. Cezayir'in bağımsızlık oylamalarında Fransa'nın yanında yer alan Türkiye çekimser oy kullanmıştır. İkili ilişkileri olumsuz etkileyen bu durum daha sonraki dönemde onarılmaya çalışılmıştır.

ALGERIA; FROM THE INVASION TOWARDS THE LIBERTY

In 1519, by the conquest of Barbaros, Algeria was subjected to the Ottoman Empire and occupied by the French in 1830. As the Ottoman Empire lived a very difficult period of duration, he could not made anything against the occupation, but wanted to use diplomatic means. However could not get a successful result. Nevertheless, in the west and the east, the Ottoman gave support to the resistances of Haji Ahmed Bey and Emir Abdulkadir respectively. In 1847 the Ottoman Empire officially excluded Algeria from his principality list. France changed the population and balance of power by placing approximately one million European in Algeria. The indigenous people whose lands were invaded were reduced to second class by “Indian Regulation” (Code de l'indigénat) issued in 1881. The movement of national struggle that had began in 1954, finalized successfully by gaining independence in 1962. In independence voting Turkey stood by France's side and gave abstained vote for Algeria. The negative effect on bilateral relations occurred by this reason was tried to be fixed afteryears.

Anahtar Kelimeler

Cezayir, Fransa, İşgal, Sömürü, Bağımsızlık, Barbaros

Kaynakça

• Ageron, Charles R., Tarihu’l-Cezayir el-Muasır, çev. Aicha Asfour, Manchourat Awidet, Paris 1982.
• Ahmida, Umeyravi, Min Tarihi’l-Cezairi’l-Hadis, Daru’l-Huda Ayn Mliyya, Cezayir 2004. ______________,
• Mine’l-Mültekayati’t-Tarihiyyeti’l-Cezairiyye,
• Matbaatu’l-Ba’s, Kostantiniyye 2000.
• ______________, Muhadarat fi Tarihi’l-Cezairi’l-Hadis, Daru’l-Huda Ayn Mliyya, Cezayir 2004.
• Ali Rıza Paşa, Mir’atü’l-Cezayir, 1293.
• Ataöv, Türkkaya, Afrika Ulusal Kurtuluş Mücadeleleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1975.
• Bellemare, Alex, Abd-el-Kader Sa Vie Politique et Militaire, Librairie de la Hachette, Paris 1863.
• Benamou, Georges-Marc, Bir Fransız Yalanı, çev. Sonat Ece Kaya, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul 2006.
• Bouazza, Boudersaya, el-Hac Ahmed Bey fi’ş-Şarki’l-Cezair (1830- 1848), Daru’l-Hikme 2012.
• Bouteflika, Abdulaziz, “Nous Ne Devons Pas Oublier”, el-Moudjahid, Algerie, 07 Mai 2006, http://www.aidh.org/txtref/2006/alg-02.htm.
• Churchill, Charles H., Hayatu’l-Emir Abdülkādir, çev. Ebu’l-Kasım Sadallah, Daru’t-Tunusiyye Li’n-Neşr, Tunus 1974.
• Çaycı, Abdurrahman, Büyük Sahrada Türk Fransız Rekabeti (1858- 1911), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.
• Çeviker, Avni, Hür Cezayir, Kültür Matbaası, Ankara 1958.
• Danziger, Raphael, Bir Başkaldırının Anatomisi, Akabe Yayınları, İstanbul 1988.
• Daybelge, Esat, Eski Cezayir ve Dünkü Avrupa Zihniyeti, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul 1961.
• Deniz, Ferhat, Cezayir Nereye? Geliyorum Diyen İslam Devrimi, Denge Yayınları, 1992.
• Derradj, Mohamed, ed-Duhulu’l-Osmani ile’l-Cezair ve Devru’l-İhva bi Barbaros (1512-1543), el-Asale li’n-Neşri ve Tevzi, Cezayir 2012.
• ______________, Osmanlıların Cezayir’e Girişi (1512-1543), Akademi Titiz Yayınları, İstanbul 2011.
• Dursun, Davut, “Cezayir (Sömürge Dönemi)”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, VII (1993), 489-494.
• Esquer, Gabriel, Histoire de l’Algérie (1830-1960), Presses Universitaires de France, Paris 1960.
• Etienne, Bruno, el-Emir Abdülkâdir el-Cezairi, çev. Mişel Huri, Daru Atiyye Li’n-Neşr, Beyrut 1997.
• Eyrice, Elem, Cezayir’in Fransız Sömürgeciliğine Karşı Yürüttüğü Bağımsızlık Mücadelesi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2008.
• Fedai, Aysel, Fransa Hâkimiyetinde Cezayir (1914-1954), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2008.
• Filliale, Achille, Dictionnaire des communes, ville, villages de l’Algérie, Imprimerie Typographique J. Lavagne, Alger 1878.
• ______________, Histoire de la conquête et de la colonisation de L’Algérie (1830-1860), Arnaud de Vresse, Libraire-Editeur, Paris 1860.
• Julien, Charles A., Histoire de L’Algérie Contemporaine La Conquête et les Débuts de la Colonisation (1827-1871), Casbah Edition 2005.
• Kahraman, Kemal, “Cezayir (Osmanlı Dönemi)”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, VII (1993), 487-489.
• Kuran, Ercüment, “Fransa’nın Cezayir’e Tecavüzü (1827)”, Tarih Dergisi, III/5-6, (İstanbul 1953), s. 53-62.
• ______________, Cezayir’in Fransızlar Tarafından İşgali Karşısında Osmanlı Siyaseti (1827-1847), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1957.
• Muslu, Ramazan, Emir Abdülkādir el-Cezairi, İnsan Yayınları, İstanbul 2011. Önal, Gençosman,
• Cezayir’in Bağımsızlık Sürecinde Fransa’nın
• Yürüttüğü Siyaset ve Uygulamalar, T.C. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri
• Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008.
• Sadallah, Ebu’l-Kasım, Ebhas ve Ârâ fi Tarihi’l-Cezair, Daru’l-Garbi’l İslami, Lübnan 1996.
• Saiduni, Nasiruddin, Asru’l-Emir Abdülkādir, Müessesetü Caizetü Abdilaziz Suudu’l-Babtin Li’l-İbdai’ş-Şura 2000.
• Selim, Hasan, Cezayir Bağımsızlık Savaşı, Beyan Yayınları, İstanbul 1985.
• Sönmez, Şinasi, Cezayir Bağımsızlık Hareketi ve Türk Kamuoyu (1954- 1962), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.
• Stora, Benjamin, Histoire de l’Algérie Coloniale (1830-1954), Hibre Editione, Paris 2004.
• Yahiaoui-Merabet, Messaouda, Société Musulmane et Communautés Européennes dans L’Algérie du XXe siècle, Edition Houma, Algér 2005.
• Yver, George, “Cezayir”, İslam Ansiklopedisi, III (1988), 132-151.
• Zağidi, Muhammed el-Hasan ve Hasan Bumali, et-Tahdiratu’l-Ameliyye Lis’Sevreti’t-Tahririyeti’l-Cezairiyye 1954, Daru’l-Huda Ayn Mliyya, Cezayir 2012.
• Zağidi, Muhammed el-Hasan ve Mirac Ecdidi, Neşetü Ceyşi’t-Tahriri’l- Vatani 1947-1954, Daru’l-Huda Ayn Mliyya, Cezayir 2012.
• Zağidi, Muhammed el-Hasen, Neşetü Ceyşi’t-Tahriri’l-Vatani (1947- 1954), Daru’l-Hüda, Cezayir 2012.
• “51 yıl sonra sızlayan vicdan” http://www.haberturk.com/dunya/haber/786297-51-yil-sonra-sizlayan-vicdan, (Erişim: 18.10.2012).
• “Fransa 51 yıl sonra kanlı baskını tanıdı” http://www.ntvmsnbc.com/id/25390995/, (Erişim: 18.10.2012).
• “Fransa, ‘17 Ekim 1961 dramı’nı resmen tanıdı” http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=372294, (Erişim: 18.08.2012).
• “Fransa, 1961 yılında Cezayirli göstericilerin Paris’te öldürüldüğü dramı tanıdı” http://www.eurovizyon.co.uk/dunya/fransadan-tarihi-adim-h14738.html, (Erişim: 18.10.2012).
• “Fransa’dan Tarihi Adım” http://www.trthaber.com/haber/dunya/fransadan-tarihi-adim-59920.html, (Erişim: 18.10.2012).
• “Tarihi karar ” http://haber.gazetevatan.com/fransadan-tarihi- karar/487834/30/D%C3%BCnya#.UIDAx2f_mq1, (Erişim: 18.10.2012).
• “Türkiye - Cezayir Siyasi İlişkileri” http://www.mfa.gov.tr/turkiye- cezayir_siyasi-iliskileri.tr.mfa, (Erişim: 18.10.2012).
• Arzu Çakır Morin, “Hollande Cezayir olaylarını ‘tanıdı’” http://www.hurriyet.com.tr/planet/21721680.asp, (Erişim: 18.10.2012).
• Harbi, Muhammed: “La Guerre d’Algerie a Commencé à Setif” Le Monde Diplomatique, Mai 2005, http://www.monde- diplomatique.fr/2005/05/HARBI/12191, (Erişim: 18.10.2012).
• Le Cour Grandmaison, Olivier: “Torture in Algeria: Past Acts that Haunt France-Liberty, Equality and Colony” Le Monde Diplomatique, June 2001, http://mondediplo.com/2001/06/11TORTURE2 (Erişim: 15.08.12).