DİNİ İNANÇ VE UNSURLARIN MALAZGİRT ZAFERİ'NDEKİ ROLÜ

Yıl 2013, Sayı: 58, 1 - 23, 02.01.2014

Zikrullah Muhammedã®

Öz

İslam tarihi boyunca müslümanlar arasında, özellikle de İranlılar ve Türkler arasında büyük iftihar vesilesi olan önemli olaylardan biri “Malazgirt Meydan Muharebesi”dir. Bu muharebe, 463/1071 yılında Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru IV. Romanos Diogenes arasında gerçekleşmiş ve Alparslan'ın zaferiyle sonuçlanmıştır. Bu olayın önemi ve bu savaşın iki farklı dünya -Hristiyan dünyası ile İslam dünyası- üzerindeki uzun ya da kısa siyasi, toplumsal, ekonomik, kültürel, dini sonuçları ve etkileri; geçmişte ve günümüzde birçok tarihçinin dikkatinin Malazgirt Savaşı'na yönelmesine sebebiyet vermiştir. Romanos'un yenilmesi ve Alparslan'ın zafer elde etmesinde hangi faktör ya da faktörlerin etkili olduğuna dair çeşitli yorumlar yapılmıştır. Gerçekten de birincil kaynakların ve sonraki araştırmacıların belirttiği hiçbir faktör göz ardı edilemez ya da onlara yanlıştır denilemez. Bu makalenin temel varsayımı; dini itikatların ve manevi unsurların, Büyük Selçuklu Devleti'nin savaşı kazanmasında sıradan bir faktör olmadığı, aksine zaferin kazanılmasındaki en esaslı ve en mühim faktörü olduğudur.

THE ROLES OF RELIGOUS BELIEFS AND MOTIFS IN THE MANZIKERT BATTLE

The Battle of Manzikert was fought between Alparslan, Sultan of the Great Seljuq Empire, and Romanos IV Diogenes, Emperor of Byzantine Empire, in 463/1071, and resulted in victory of Alparslan. The importance of this event and short- or long-term political, social, economic, cultural and religious outcomes led many historians to turn their attention to this battle. There have been various interpretations and suggestions as to which many factors caused the defeat of Romanos. The main suggestion of this article is that religious beliefs and spritiual factors are not ordinary factors for the victory of the Great Seljuq Empire, on the contrary, that they are the most essential and important factors for this victory.

Anahtar Kelimeler

Alparslan, Romanos Diogenes, Malazgirt Meydan Muharebesi, dini inançlar ve manevi unsurlar (iman, cihat, şehadet vb.).

Kaynakça

• Aksarâyî, Müsâmeretü’l-ahbâr ve müsâyeretü’l-ahyâr, yay. Osman Turan, TTK, Ankara 1943. Bündârî, Zübdetü’n-nusrâ ve nuhbetü’l-usrâ, çev. Kıvameddin Burslan, TTK, İstanbul 1943. Cahen, Claude, “ İslam Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı”, çev. Zeynep Kerman, Türkiyat M ecmuası, 17 (1972), s. 85-100. Hüseynî, Ahbâru’d-devleti’s-Selcukiyye, çev. Necati Lugal, TTK, Ankara 19 İbni Nehhâs, Ebû Zekeriya Ahmed b. İbrahim, Meşâri‘ü’l-eşvâk ilâ mesâri‘i’luşşâk, thk. İdris Muhammed Ali-Muhammed Halid İstanbuli, Daru’l Beşairi’l-İslamiyye, Beyrut 2002 3 . İbnü’d-Devadarî, Kenzü’d-dürer ve câmiü’l-gurer, yay. Salahüddin elMüneccid, Kahire 1961. İbnü’l-Adîm, Ebü’l-Kâsım Kemâleddin Ömer b. Ahmed, Bugyetü’t-taleb fî târîhi Haleb, yay. Ali Sevim, TTK, Ankara 1976. _____________, Zübdetü’l-Haleb min târîhi Haleb, thk. Halil Mansur, Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 1996. İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali, el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, thk. Süheyl Zekkar, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1995. İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-târîh, çev. Abdülkerim Özaydın, Hikmet Neşriyat, İstanbul 2008. İbnü’l-Ezrak, Târîhu Meyyâfârikîn ve Amid, yay. B. A. Avad, Kahire 19 İbnü’l-İbrî, Ebü’l-Ferec, Tarih-i Muhtasar’üd-Düvel, thk. el-Eb Antuan Salihani Yesui, Dârü’ ş-Şark, Beyrut 1992. İbnü’l-Kalânisî, Ebû Ya’lâ Hamza b. Esed, Târîhu Dımaşk, thk. Süheyl Zekkar, Dâru Hassan, Dımaşk 1403. Kafesoğlu, İbrahim, “Malazgirt Meydan Muharebesi”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, sayı 98-99 (Temmuz-Ağustos 1970), s. 213-215.
• _____________, “Malazgirt”, İA, VII (1955), 242-248.
• Köymen, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Alparslan ve Zamanı, TTK, Ankara 2011. Kur’anı Kerim. Mirhand, Seyyid Hamidüddin Muhammed b. Burhaneddin Havendşah b. Kemaleddin, Ravzatü’s-safâ fî sîreti’l-enbiyâ ve’l-mülûk ve’l-hulefâ, Müessese-i Hayyam ve İntişarat-ı Piruz, Tahran 1339hş. Râvendî, Muhammed b. Ali b. Süleyman, Râhatü’s-sudûr ve âyetü’ssürûr, III, nşr. Muhammad İkbal, Londra 1921, Türkçe çev. Ahmed Ateş, TTK, Ankara 1957-60. Reşîdüddîn, Câmiü’t-tevârîh, yay. Ahmet Ateş, II, TTK, Ankara 1960. Savvidis, Aleksis G. K., “ Selçuklu Sultanı Alp Arslan ve Bizans”, çev. Esin Ozansoy, Tarih Dergisi, s ayı 35 (1994), s. 303-314. Sevim, Ali, Malazgirt Meydan Savaşı, Ankara 1971. Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-zemân fi târîhi’l-a‘yân, Selçuklularla ilgili kısımları yay. Ali Sevim, DTCF Fakültesi Yayınları, Ankara 1968. Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türkİslam Medeniyeti, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2012. Yınanç, Mükrimin Halil, “Malazgird’e Doğru”, Ülkü Mecmuası, yeni seri sayı 24 (Ankara 1942), s. 3-6.