SULTAN SENCER DEVRİNDE (1118-1157) BÂTINÎLER İLE YAPILAN MÜCADELELER

Yıl 2013, Sayı: 58, 43 - 64, 02.01.2014

Pınar Kaya

Öz

Hasan Sabbah'ın “ed-da'vetü'l-cedide, yeni davet, yeni propaganda” adını vererek geliştirdiği dinî ve siyasî metoduyla birlikte Batınîler, uzun yıllar boyunca İslam coğrafyasında yıkıcı faaliyetlerde bulunmuşlardır. Büyük Selçuklu Devleti'ne onarılamayacak derecede zararlar vererek pek çok değerli devlet adamını öldürmüşlerdir. Bu çalışma, Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Sencer zamanında İran ve Suriye coğrafyasında Büyük Selçuklular ile Batınîler arasında yaşanan mücadeleyi ana hatlarıyla ortaya koymayı amaçlamaktadır.

THE STRUGGLES WITH BÂTINIS IN THE PERIOD OF SULTAN SANJAR (1118-1157)

With the development of Hasan-i Sabbah's religious and political method called as “ new preaching, new propaganda”, BâtinÄ«s engaged in disruptive activities on Islamic geography over many years. They gave irreparable damages to the Great Seljuks and also killed many talented statesmen. This study aims to state broadly the conflicts between Great Seljuks and BâtinÄ«s on the Iran and Syria regions in the period of Sanjar, the Sultan of Great Seljuks.

Anahtar Kelimeler

Bâtınîler, Büyük Selçuklular, Hasan Sabbâh, Sultan Sencer, Suriye

Kaynakça

• Agacanov, S. G., Selçuklular, çev. Ekber N. Necef-Ahmet R. Annaberdiyev, Ötüken Yay., İstanbul 2006. Ahmed b. Mahmûd, Selçuk-Nâme , haz. Erdoğan Merçil, II, Tercüman
• Yay., İstanbul 1977. Alptekin, Coşkun, Dımaşk Atabegliği: Tog Teginliler, Marmara
• Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1985. _____________, “Aksungur el-Porsukî”, DİA, II (1989), 297. Ateş, Ahmed, “Bâtıniye”, İA, II (1961), 339-342. Azîmî, Târîhu’l-Azîmî, yay. ve çev. Ali Sevim, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988. Barthold, V. V, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, haz. Hakkı Dursun
• Yıldız, TTK, Ankara 1990. Beyhakî, Târîh-i Beyhak, yay. A. Behmenyâr, Tahran 1982. Bündârî, Zübdetü’n-Nusra ve nuhbetü’l-‘usra, çev. Kıvameddin Burslan, Irak ve Horasan Selçuklu ları Tarihi, TTK, Ankara 1999. Cüveynî, Tarihi Cihan Güşa, çev. Mürsel Öztürk, T.C. Kültür Bakanlığı
• Yay., Ankara 1998. Çağatay, N.- İ. A. Çubukçu, İslâm Mezhepleri Tarihi, I, Ankara
• Üniversitesi İlahiyat Fak. Yay., Ankara 1965. Daftary, Farhad, The Ismailis: Their History and Doctrines, çev. Erdal Toprak, İsmaililer: Tarihleri ve Öğretileri, Doruk Yay., İstanbul 2005. _____________, “Râşidüddin Sinân el-İsmâilî”, DİA, XXXIV (2007), 467-4 Dozy, Târîhi İslâmiyyet, haz. Vedat Atilla, İslâm Tarihi, Gri Yay., İstanbul 2006. Ebüzziyâ Mehmed Tevfik, Hasan bin Sabbâh, Matbaa-i Ebüzziyâ, İstanbul 1300. Hasan İ. Hasan, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, çev. İsmail
• Yiğit, V, Kayıhan Yay., İstanbul 1992.
• Hitti, P. K., Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi, çev. Salih Tuğ, II, Boğaziçi Yay., İstanbul 1980. Hodgson, M., The Order of Assassins, Mouton & Co Publishers, Netherlands 1955. Hüseynî, Ahbârü’d-Devleti’s-Selcukiyye, çev. Necati Lugal, TTK, Ankara 19 Ivanow, W.,“Râşidüddin Sinan”, İA, IX (1964), 635-636. İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, çev. Mehmet Keskin, Büyük İslâm
• Tarihi, XII, Çağrı Yay., İstanbul 1995. İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-Zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kahire, V, Dârü’l-Kütübi’lMısriyye, Kahire 1935. İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-taleb fî târîhi Haleb: Selçuklularla İlgili Hal
• Tercümeleri, çev. Ali Sevim, TTK, Ankara 1976. İbnü’l-Adîm, Zübdetü’l-Haleb min târihi Haleb, çev. Ali Sevim, “İbnü’lAdîm’in Zübdetü’lHaleb min târihi Haleb Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili
• Bilgiler”, Makaleler, II, Berikan Yay., Ankara 2005, s. 607-776. İbnü’l Cevzî, el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, IX-X, Haydarabad 1359. İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-târih, çev. Abdülkerim Özaydın, Bahar Yay., X, İstanbul 1987. İbnü’l-İbrî, Abû’l-Farac Tarihi, çev. Ömer Rıza Doğrul, II, TTK, Ankara 19 İbnü’l-Kalânisî, Zeylü Târîhi Dımaşk, yay. H. F. Amedroz, Beyrut 1908. İkbal, Abbas, Vezâret der ahd-i Selâtîn-i Buzurg-i Selcukî, Tahran 1338 ş. İlhan, Avni, “Bâtıniyye”, DİA, V, 190-194. Kafesoğlu, İbrahim, Harezmşahlar Devleti Tarihi (485-618/1092-1221), TTK, Ankara 2000. Kazvînî, Hamdullah, Târîh-i Güzîde, yay. Abdülhüseyin Nevaî, Tahran 13 Köymen, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu: İkinci İmparatorluk Devri, V, TTK, Ankara 1991.
• Kurpalidis, G. M., Büyük Selçuklu Dev leti’nin İdari, Sosyal ve Ekonomik Tarihi , çev. İlyas Kamalov, Ötüken Yay., İstanbul 2007. Lewis, Bernard, The Assassins: A Radical Sect in Islam, çev. Kemal Sarısözen, Haşîşîler: İslâm’da Radikal Bir Tarikat, Kapı Yay., İstanbul 2004. Müneccimbaşı, Ahmed b. Lütfullah, Câmiu’d-Düvel: Selçuklular Tarihi: Horasan, Irak, Kirman ve Suriye Selçukluları, yay. Ali Öngül, I, Akademi
• Kitabevi, İzmir 2000. Müntecebüddin Bedî, Kitabı Atebetü’l-ketebe: Mecmûa-i Mürâselât-ı
• Dîvânı Sultan Sencer, yay. Muhammed Kazvinî-Abbas İkbal, Tahran 1329
• ş. Ocak, Ahmet, Selçukluların Dinî Siyaseti, Tarih ve Tabiat Vakfı Yay., İstanbul 2002. Özaydın, Abdülkerim, “Selçuklular Zamanında Suriye’deki Bâtınî
• Faaliyetleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, sayı 12 (İstanbul 2002), s. 19520 _____________, “Ahmedîlîler”, DİA, II (1989), 168-169. _____________, “Hârizm”, DİA, XVI (1997), 217-220. _____________, “Hasan Sabbâh”, DİA, XVI (1997), 347-349. Özgüdenli, Osman G, “Selçuklu-Hilâfet Münasebetlerinde Bir Dönüm Noktası: Halife el-Müsterşid’in Katli Meselesi”, Tarih Dergisi, sayı 39 (2004), s. 1Ravendî, Râhatü’s-Sudûr ve Ayetü’sSürûr: Gönüllerin Rahatı ve Sevinç
• Alâmeti, çev. Ahmed Ateş, I, TTK, Ankara 1999. Reşîdü'd-Dîn Fazlullah, Câmiu‘t-tevârîh, İng. çev. Kenneth Allin Luther, Curzon 2001. _____________, Cami’ü’t-Tevârih, Selçuklu Devleti, çev. Erkan GöksuH. Hüseyin Güneş, Selenge Yay., İstanbul 2010. Runciman, S., Haçlı Seferleri Tarihi: Kudüs Krallığı ve Frank Doğu
• (1100-11187) , çev. Fikret Işıltan, II, TTK, Ankara 1992. Sümer, Faruk, “Aksungur el-Ahmedîlî”, DİA, II (1989), 296-297.
• Süryanî Mihael, Süryani Patrik Mihail’in Vakayinamesi (1042-1195), çev. Hrant. D. Andreasyan, TTK’da bulunan yayımlanmamış nüsha, II, 19 Şerefeddin, M., “Fâtımîler ve Hasan Sabbâh”, DİFM, I/2 (İstanbul 1926) 1- _____________, “Karâmita ve Sinân Râşide’d-Dîn”, DİFM, II/7 (İstanbul 1928), 26-80. Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Ötüken Yay., İstanbul 2005. Urfalı Mateos (Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz
• Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Andreasyan, TTK, Ankara 1987. Usta, Aydın, Müslüman-Haçlı Siyasî İttifakları: Çıkarların Gölgesinde
• Haçlı Seferleri, Yeditepe Yay., İstanbul 2008. _____________, “MüslümanHaçlı Mücadelelerinde Haşîşîler”, Tarih
• Dergisi, say ı 44 (2008), s. 1-23. Willey, P., Eagle’s Nest: Ismaili Castles in Iran and Syria, The Institute of Ismaili Studies Series, I. B. Tauris Publishers, London 2005. Zehebî, Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ , yay. Şuayb el-Arnaût-M.Nuaym elArkasûsî, XIX, Beyrut 1985. Zehîbullâh-i Safâ, İran Edebiyatı Tarihi (Târîh-i Edebiyât der Îrân’ın III. Cilt özeti), çev. Hasan Almaz, I, Nüsha Yay., Ankara 2002.