OSMANLI DEVLETİ HİZMETİNDE BİR AŞİRET VE LİDERİ RİŞVANZÂDE SEYYİD ABDURRAHMAN PAŞA

Yıl 2013, Sayı: 58, 65 - 85, 02.01.2014

Seydi Toprak

Öz

Sosyal, ekonomik ve siyasi yapısı itibariyle Osmanlı Devleti, aşiret türü yapıların rahatça etkinlik gösterebileceği bir ortama sahipti. Osmanlı coğrafyası­nın geniş bir alanında faaliyet gösteren aşiretlerden biri de Rişvan Aşireti'dir. Özellikle Malatya, Adıyaman, Maraş ve Sivas çevrelerinde yarı göçebe bir hayat süren Rişvan Aşireti, bölgenin sosyal, iktisadî ve idarî yapısı içerisinde önemli bir konuma sahipti. Malatya, Maraş, Adana ve Sivas valilikleri uzun süre Rişvan Aşireti'nden paşalar tarafından idare edilmiştir. Bu yöneticilerden biri de Rişvanzade Seyyid Abdurrahman Paşa'dır. Genel olarak devlete sadık olan Seyyid Abdurrahman Paşa ile devletin arası bazı dönemlerde bozulmuştur. Hakkında idam fermanı çıkınca memleketini terk etmek zorunda bile kalmıştır. Neticede Seyyid Abdurrahman Paşa affedilerek görevine iade edildi. 1814 yılında Besni'de ortaya çıkan veba salgınında hayatını kaybetmiştir.

A TRIBE AND ITS LEADER RISHVANZADE SEYYID ABDURRAHMAN PASHA IN THE SERVICE OF OTTOMAN STATE

Rishvan Tribe having a semi-nomadic life particularly around Malatya, Adıyaman, Maraş and Sivas had an important position in the social, economic and administrative structure of the region under the Ottoman control. The province governerships of Malatya, Maraş, Adana and Sivas were ruled by Pashas from  this tribe. Rishvanzade Seyyid Abdurrahman Pasha was one of them who for long years had been local governor of Besni (Behisni) and of Malatya. Abdurrahman Pasha was loyal to the state in general, however the relations between him and the state was not good in some periods. When execution decision was announced for him he had to leave his homeland. Nevertheless, the conditions in the region were not suitable for existence of a non-tribal power. As a result Abdurrahman Pasha was forgiven and he was reinstated. Abdurrahman Pasha died in a plague epidemic emerging in Besni in 1814 and all his assets were seized by the Otoman State.

Anahtar Kelimeler

Rişvan Aşireti, Besni Kaymakamı, Mısır Seferi, eşkıyalık.

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Cevdet Tasnifi (C) Adliye (ADL) Askeriye (AS) Dahiliye (DH) Darbhane (DRB) Maliye (ML) Saray Mesalihi (SM) Hattı Hümayun (HAT) Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS.MA.d.), nr. 5433-0001/0002.
• Araştırma ve Kaynak Eserler Ahmed Refik, Anadolu’da Türk Aşiretleri (996-1200), Enderun Kitabevi Yay., İstanbul 1989. Câbî Ömer Efendi, Câbî Târihi, I-II, haz. Mehmet Ali Beyhan, TTK Yay., Ankara 2003. Canbakal, Hülya, Yüzyılda Ayntâb-Osmanlı Kentinde Toplum ve Siyaset, İletişim Yay., İstanbul 2009. Darendeli İzzet Hasan Efendi, Ziyânâme, haz. M. İ. Erkutun, Kitabevi Yay., İstanbul 2009. Evliya Çelebi Mehmed Zıllî İbni Derviş, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, III, yay. Ahmed Cevdet, İkdam Matbaası, Dersaadet 1314. Gökdeniz, Ömer F., 262 Numaralı Hısn-ı Mansûr (Adıyaman) Kadı Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, KSİÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2006. Halaçoğlu, Yusuf, “Adıyaman”, DİA, I (1988), 377-378. _____________, Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (14531650), I-VI, TTK Yay., Ankara 2009. _____________, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, TTK Yay., Ankara 1997. Kanadıkırık, İbrahim, 260 Numaralı Hısn-ı Mansûr Kadı Sicilinin 1.-122. S ahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, KSİÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2005. Kılıç, Rüya, “Seyyid ve Şeriflerin Osmanlı Yönetimiyle İlişkileri: XIVXVI. Yüzyıllar”, Uluslar Arası Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi (7-9 Nisan 1999), Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 2000, s. 425-436. Hüseyin Temzi, Kitâbı Müntehabât-ı Lugat-ı Osmaniyye, Matbaa-i Amire Litografya Destgahı, İstanbul 1270. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî yahud Tezkirei Meşâhir-i Osmânî, III, Matbaa-i Amir e, İstanbul 1311.
• Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskânı, Eren Yay., İstanbul 1987. Öztürk, Said, “ Osmanlı Döneminde Adıyaman’ın Sosyal ve Ekonomik Özellikleri”, Medeniyetler Kavşağı Adıyaman, Adıyamanlılar Vakfı Yay., İstanbul 2008, s. 117-147. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, IIII , MEB Yay., İstanbul 1971-1983. Sakaoğlu, Necdet, Anadolu Derebeyi Ocaklarından Köse Paşa Hanedanı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998. Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Gen. Müd. Yay., Ankara 2006. Söylemez, Faruk, Osmanlı Devletinde Aşiret Yönetimi-Rişvan Aşireti Örneği, Kitabevi Yay., İstanbul 2011. Şânî-zâde Mehmed Ataullah Efendi, Şânî-zâde Tarihi, I, haz. Ziya Yılmazer, Çamlıca Yay., İstanbul 2008. Taştemir, Mehmet, XVI. Yüzyılda Adıyaman Sosyal ve İktisadi Tarihi, TTK Yay., Ankara 1999. Tekerek, Feyzullah, 260 Numaralı Hısn-ı Mansur (Adıyaman) Kadı Sicilinin 12320 Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, KSİÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2005. Toprak, Seydi Vakkas, Nuri Tarihi (Metinİnceleme), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst., Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2011. Uçarol , Rıfat, Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi Yay., İstanbul 1985. Uluçay , M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, TTK Yay., Ankara 1992. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV/1, TTK Yay., Ankara 19 Yinanç, Refet, “ Dulkadiroğulları”, DİA, IX (1994), 553-557.