YAKINÇAĞ TÜRK DENİZCİLİK TARİHİNDE YAKLAŞIMLAR, ZORLUKLAR VE TEMEL ÇALIŞMA ALANLARI ÜZERİNE BİR DENEME

Yıl 2014, Sayı: 60, 95 - 119, 02.12.2014

LEVENT Düzcü

Öz

Bu makale Türk denizcilik tarihinin “buharlılar çağı” diyebileceğimiz bir zaman dilimini incelemeyi esas kabul etmiştir. Bu zaman dilimi 1820 sonlarından başlamaktadır. Dünya denizciliğinde olduğu gibi Osmanlı denizciliğinin de benzer bir buharlı gemi çağı yaşadığı varsayımı ile hareket edilerek, bu dönemin belli başlı denizcilik konuları tespit edilmiştir. Bu konuların Endüstri çağı öncesi denizcilik konularından ne gibi farklılık arz ettiği üzerinde durulmuş, sözü edilen konular bazı başlıklar etrafında ele alınmıştır. Yakınçağ Türk denizcilik tarihi konularına farklı yaklaşım ve öneriler getirilerek bu alanda hali hazırdaki temel zorluklar üzerinde durulmuştur. Burada şunu net ifade edebiliriz ki ele aldığımız denizcilik tarihi çalışmaları araştırma açısından henüz emekleme aşamasındadır.

Anahtar Kelimeler

Yakınçağ, Osmanlı Denizciliği, Teknoloji, Arşiv, Gemi

YAKINÇAĞ TÜRK DENİZCİLİK TARİHİNDE YAKLAŞIMLAR, ZORLUKLAR VE TEMEL ÇALIŞMA ALANLARI ÜZERİNE BİR DENEME

Öz

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Başmuhasebe defterleri (D.BŞM.d).
• Başmuhasebe-Tersane defterleri (D.BŞM.TRE.d.).
• Dahiliye Emniyet-i Umumiye-2.Şube (DH.EUM.2.Şb).
• Dahiliye İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM.EK).
• Hatt-ı Hümayun (HAT).
• Hazine-i Hassa Defterleri (HH.d).
• Hariciye-Londra Sefareti (HR.SFR.3).
• Hariciye-Tercüme Odası (HR.TO).
• İrade- Dahiliye (LDH).
• İrade-Dosya Usulü (İ.DUİT).
• İrade-Hariciye (İ.HR).
• İrade-Meclis-i Vâlâ (İ.MVL).
• İrade-Meclis-i Mahsus (İ.MMS).
• Maliyeden Müdevver Defterler (MAD).
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV).
• Şura-yı Devlet (ŞD).
• Yıldız-Mütenevvi (Y.MTV).
• Deniz Tarihi Arşivi (DTA)
• Muhasebe Defteri (MUH).
• Şurâ-yı Bahrî (Ş.EH). Mektubi (MKT). Gemiler Bölümü. Yayınlanmış Eserler
• Akyıldız, Ali, Haliçte Seyrüsefer: Haliç Vapurları Şirketi ve Faaliyetleri,
• Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007. Aydın, Yusuf Alperen, Sultanın Kalyonları, Küre Yayınlan, İstanbul 2011. Bal, Nurcan, XIX. Yüzyılda Osmanlı Bahriyesinde Gemi İnşa Teknolojisinde
• Değişim: Buharlı Gemiler Dönemi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi,
• Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010. Batmaz, Şakir, II. Abdülhamit Devri Osmanlı Donanması, Erciyes Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 2002. Bostan, İdris, Osmanlılar ve Deniz, Küre Yayınları, İstanbul 2010.
• , Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire,
• Türk Tarih Kurumu, Ankara 1992. Bulgurluoğlu, Hacer, T ürkDeniz Harp Tarihinde İz Bırakan Gemileıç Olaylar
• ve Şahıslar: Efsane Gemi Mahmudiye Kalyonu, Deniz Müzesi Komutanlığı Piri
• Reis Araştırma Merkezi, İstanbul 2009. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Tarihi Deniz Arşivi Şura-i Bahri Bölümü
• Katalogu, Genelkurmay Başkanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, Ankara 1980. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Tarihi Deniz Arşivi Muhasebe Bölümü,
• Genelkurmay Başkanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara 1989. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Tarihi Deniz Arşivi Şura—i Bahri Bölümü,
• Genelkurmay Başkanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara 1980. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Tarihi Deniz Arşivi Mektubi Bölümü, I—II—III,
• Genelkurmay Başkanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, bas.y.y., t.y. Dönitz, T h.Kraus, Karl, Goeben ve Breslau’nun Havuz ve Midilli) Deniz
• Seferleri: Osmanlı İmparatorluğu’nu Yıkılışa Götüren Gemiler, çev. Mustafa
• Haydar Cümbüş, Orient Yayınları, Ankara 2013. Düzcü, Levent, Osmanlı Deniz Kuvvetleri ( l 890-191 8), Kırıkkale Üniversitesi,
• Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale 2004. Ekinci, İlhan, Fırat ve Dicle ’de Osmanlı—İngiliz Rekabeti, Asil Yayınları, Ankara 2007. Gencer, Ali İhsan, Bahriyede Yapılan Islahat Hareketleri ve Bahriye
• Nezaretinin Kuruluşu (1 789-1 86 7), Türk Tarih Kurumu (TTK), Ankara 2001. Hülagü, Metin, “1897 Osmanh-Yunan Savaşı Çerçevesinde Sultan II.
• Abdülhamid Dönemi Osmanlı Donanması Hakkında Bir Değerlendirme”,
• Türkler, cilt XIII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.830-844. Islahat, Umumi Evrak ve Evrak, Mektepler, Muhakemat ve Hukuk Müşavirliği
• Bölümleri Katalogu, Dz.K.K. Basımevi, Ankara 1985. Komodorluk, F abrikalan Divan—ı Harp, Sandıklar ve Müteferrik Bölümler
• Katalogu, Dz.K.K.Basımevi, Ankara 1985. Koraltürk, Murat, İstanbul Şehir Ulaşımında Şirket-i Hayriye (1850-1945),
• Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
• Tezi, İstanbul 1992. Kütükoğlu, Mübahat, “Osmanlı Buharlı Gemi İşletmeleri ve İzmir Körfezi
• Hamidiye Şirketi”, Çağını Yakalayan Osmanlı, İstanbul 1995, s.l65-206. Ocakaçan, Levent Kaya, Birinci Dünya Savaşı ’nda Şirket-i Hayriye,
• Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat
• Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009. Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayınları, İstanbul 1983. Örenç, Ali Fuat, “1827 Navarin Deniz Savaşı ve Osmanlı Donanması”
• Tarih Dergisi, İstanbul 2009, s.37-84.
• , “Kırım Deniz Harbi Deniz Savaşları”, Savaştan Barışa:
• Yıldönümünde Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması (1853-1856), İstanbul
• , s.l9-44. Özer, Öner, Yavuz ve Midilli: Osmanlı ’nın Son Savaşı, Yeditepe Yayınevi,
• İstanbul 2012. Sarıyıldız, Gülden, “Mısır’da Kurulan Mecidiye Vapur Kumpanyası ve
• Faaliyetleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2003, s.l7—36. Süleyman Nutki, Kamus-ı Bahri, Matbaa-i Bahri, 1917. Zorlu, Tuncay, Innovation ana’ Empire in Turkey, Tauris Academic Studies,
• London & New York 2008. Zorlu, Tuncay, “Bahriye Nezareti’nin Kuruluşu ve Abdülaziz Döneminde
• Osmanlı Denizciliği”, Türk Denizcilik Tarihi, editör: Zeki Arıkan - LŞtŞ Sancar,
• Deniz Basımevi, İl, İstanbul 2009. İnternet Kaynağı http ://WWW. denizci gunlugu.com/ guncel-haberler/ 704-inkilap-vapuru.html