Karşılaştırmalı Edebiyat Bağlamında Halide Edip Adıvar ve George Bernard Shaw’un Eserlerinde Kadın Karakterlerin Görünümleri

Yıl 2022, , 307 - 323, 30.12.2022

Yasemin Bayraktar , Sevim İnal , Oya Tunaboylu

https://doi.org/10.26650/TUDED2022-1149409

Öz

Bu çalışmada çağdaş olan Halide Edip Adıvar ve George Bernard Shaw’un dünyaya bakış açılarındaki benzerlikler, bu benzerliklerin sanat anlayışlarına yansımaları ortaya konacaktır. Karşılaştırmalı edebiyatın sınırları içerisinde değerlendirilmeye uygun olan çerçeve içerisinde kadın karakterlerin benzer görünümleri üzerinde durulacaktır. Her iki yazarın kurmaca dünyalarında yarattıkları kadın kahramanların görünümleri ve üstlendikleri rollerin benzerlikleri dikkat çekicidir. Dünya edebiyatının bu iki önemli yazarının ortaya koydukları karakterler yoluyla güçlü, bağımsız ve mücadeleci kadın imgesi çizmeye, yerelden evrensele uzanan mesajlarını eserlerindeki kahramanlar yoluyla vermeye çalıştıklarını söylemek mümkündür. Adıvar ve Shaw’un yarattıkları benzer ve ortak kadın imgelerinin kökeni daha çok her iki yazarın biyografilerinde ve dünyaya bakış tarzlarında saklıdır. Farklı coğrafyalarda yaşamış olan, farklı cinsiyetlere ve kültürlere mensup söz konusu iki yazarın eserlerindeki benzer kadın karakterlerin görünümü ve rolleri bulundukları toplumun çizdiği kadın portresinden uzak, modern ve yenilikçidir. Halide Edip Adıvar’ın romanlarında, Bernard Shaw’un tiyatro oyunlarında yarattıkları kadın karakterler, kadının imgesini onun kişiliğinden başlayarak toplumsal statüsüne kadar çağın ilerisinde konumlandırır. Geleneğin kodladığı edilgen kadın imgesinden farklı görünümler sergileyen kadın kahramanlar her iki yazarın eserlerinde vücut bulmuş, toplumlarında yankı uyandırmıştır. Başka bir yandan geleneğe ve toplum kodlarına bir başkaldırı ve yönlendirici bir tavır olarak da anlamlandırılabilecek bu yapıda her iki yazarın eserlerinde modern kadının görünümleri ve rolleri dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, George Bernard Shaw, Kadın, Modern, Karşılaştırmalı edebiyat, Biyografi

Representations of Female Characters in the Works of Halide Edip Adıvar and George Bernard Shaw: A Comparative Literature Study

Öz

In this study, the similarities between the world view of Halide Edip Adıvar and George Bernard Shaw, the reflections of these similarities on their understanding of art, themes of their works and the role of their heroines, will be discussed. The similarities of the female characters reflected in their works will be evaluated within the scope of comparative literature. It’s possible to say that the two authors of the world literature tried to draw a strong, independent and combative woman image through the female characters they created, and convey their messages from local to universal values through the heroines in their works. The origin of similar and common images of women is mostly hidden in the life experience of both authors and their way of world view. The reflection and roles of similar female characters in the works of these two writers belonging to different genders and cultures in different contexts, are modern and innovative, far from the traditional female portrait., The world views and roles of modern women in the works of both authors will be emphasized within such formation, which could be elucidated as a rebellion against tradition and social codes, and a guiding attitude from another standpoint.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, George Bernard Shaw, Female characters, Comparative literature, Modern literature

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (1987). Seviyye Talip. İstanbul: Atlas Kitabevi. google scholar
• Adıvar, H. E. (2004). Sinekli bakkal. İstanbul: Özgür Yayınları. google scholar
• Adıvar, H. E. (2008). Handan. İstanbul: Can Yayınları. google scholar
• Aksoy, N. (1997). Halide Edib Adıvar’ın Seviyye Talip’inde kadın kimliği. Berna Moran’a armağan: Türk edebiyatına eleştirel bir bakış (N. Aksoy, B. Aksoy, Der.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Aktaş, Ş. (2013). Halide Edip Adıvar. Türkoloji dergisi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 20. 1. s. 1-12. google scholar
• Aytaç, G. (2009). Karşılaştırmalı edebiyat bilimi. Ankara: Say Yayınları. google scholar
• Chesterton, G.K. (2014). George Bernard Shaw. New York: Aeterna Press. google scholar
• Çalışlar, İpek. (2010). Halide Edib biyografisine sığmayan kadın. İstanbul: Everest Yayınları. google scholar
• Enginün, İ. (1991). Halide Edib Adıvar’ın eserlerinde çocuklar, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
• Enginün, İ. (2007). Halide Edib Adıvar’ın eserlerinde doğu ve batı meselesi. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
• Erlevent, D. (2005). Halide Edib Adıvar’ın son dönem romanlarında İstanbul’da gündelik hayat ve müzik. Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara. google scholar
• Ferliel, S. (1982). George Bernard Shaw bir sanatçı-düşünür. Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Basımevi. google scholar
• Glosser, H. (1965). The evolution of George Bernard Shaw’s female characters. (Unpublished Master’s Thesis). Eastern Illinois University. google scholar
• Grene, N. (1984). Bernard Shaw, a critical view. United Kingdom: Palgrave Macmillan. google scholar
• Henderson, A. (1911). George Bernard Shaw his life and works (A Critical Biography). Cincinnati: Stewart & Kidd Company. google scholar
• Holroyd, M. (1979). George Bernard Shaw: Women and the body politic. Critical Inquiry. Vol. 6, No. 1, pp. 17-32. https://www.jstor.org/publisher/ucpress. google scholar
• Holroyd, M. (1998). Bernard Shaw the one-volume definitive edition. New York: W. W. Norton& Company. http://biography.yourdictionary.com/george-bernard-shaw (erişim tarihi: 24.12.2021) google scholar
• https://www.rte.ie/centuryireland/index.php/articles/common-sense-and-the-war-george-bernard-shaw-in-1914 (erişim tarihi: 25.03.2022) google scholar
• Ibrahim, G., A. Omer, M., A., A. B. (2021). Shaw’s war antipathy in arms and the man and major barbara. International Journal of English Literature and Social Sciences. Vol-6, Issue-2; Mar-Apr, 2021 Journal Home Page Available: https://ijels.com/ Journal DOI: 10.22161/ijels ISSN: 2456-7620 https://dx.doi. org/10.22161/ijels.62.47 315. google scholar
• Kazan, F. (1995). Halide Edip ve Amerika (B. Kutluğ, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları. google scholar
• Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet öncesi Türk kadını (1839-1923). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları. google scholar
• Küçükgörmen, Calayır, G. (2010). Halide Edip Adıvar’ın romanlarında kadın ve kadın eğitimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Programı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir. google scholar
• Müezzinoğlu, E. (2017). İzmir milletvekili Halide Edip Adıvar’ın TBMM’deki faaliyetleri (19501954). Journal of International Social Research, 10(54). s.330-339. google scholar
• Sanlı, S. (1982). Pygmalion. İstanbul: Adam Yayınları. google scholar
• Shaw, G.B. (1912). Pygmalion. google scholar
• Shaw, G. B. (1919). Heart break house: A fantasia in the Russian manner on English themes. google scholar
• Takkaç, M. (1997). Çağdaş İngiliz tiyatrosunda kadının toplumsal konumu. Erzurum: Aşiyan Yayınları. google scholar
• Uyguner, M. (1992). Halide Edip Adıvar: Yaşamı, sanatı yapıtlarından seçmeler. İstanbul: Altın Kitaplar. google scholar
• Yanık, H. (2008). George Bernard Shaw and european theatre. (MA Thesis). Azerbaijan University of Languages. google scholar
• Yılmaz, A. (2013). Halide Edip’te kadın hakları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 20(1), 119-134. google scholar
• Yücebaş, H. (1964). Bütün cepheleriyle Halide Edip Adıvar. İstanbul: İnkılâp Aka Kitabevi. google scholar