The Two Faces of the Medallion: The Narrative of Salur Kazan and The Seven-Headed Dragon in the Context of Universalist Dichotomy

Yıl 2023, , 667 - 687, 27.12.2023

Aynur Koçak , Berna Özpınar

https://doi.org/10.26650/TUDED2023-1327526

Öz

With human existence, abstract and concrete products have emerged through thinking, and cultural development has taken place. Some nations that have advanced their cultures have also created bodies of wisdom. Turkish people, who have reached an advanced level of culture and civilization, have developed their own type of wisdom through collective contemplation, forming a realistic worldview that can serve as a source for others. Because wisdom is a worldview, it is related to cosmogony. In the oldest and most original cosmogonic understanding of the Turks, all manifestations of the universe are based on the two fundamental systems called the “universalist dichotomy”, represented by the Sky and Earth. Although these two universal breaths (two universal principles) oppose each other, they are believed to complement each other and establish a harmonious unity. The universalist dichotomy, which is reflected in every aspect of life, also maintains its place in Turkish mythological narratives. Mythological narratives are compositions of symbols. Analyzing the symbols allows us to reach the underlying layers of meaning beneath the visible part of the narratives. This study aims to decipher the symbols in the “The Narrative of Salur Kazan Kills the Seven-Headed Dragon” through the hermeneutical method to reach the underlying layers of meaning and to demonstrate that the narrative is based on a dualistic system. For that purpose, the narrative, consisting of two parts, will be examined separately and then as a whole, and the compositions formed by symbol analysis will be evaluated together. Although this particular narrative has been extensively researched and examined, it is significant that this study approaches it for the first time in the context of universalist dichotomy.

Anahtar Kelimeler

Universalist dichotomy (two-principle system), symbol, Turkish mythology, Book of Dede Korkut, Narrative of Salur Kazan Kills the Seven-Headed Dragon

Madalyonun İki Yüzü: Evrenselci Dikotomi Bağlamında Salur Kazan ve Yedi Başlı Ejderha Anlatısı

Öz

İnsan var oluşuyla birlikte düşünerek ortaya soyut ve somut ürünler çıkarmış, kültürel gelişme göstermiştir. Kültürlerini ileri noktalara taşıyabilen milletlerin bir kısmı hikmet oluşturabilmiştir. İleri bir kültür ve uygarlık düzeyine ulaşan Türkler de kolektif tefekkür eşliğinde kendilerine özgü hikmeti ortaya çıkararak diğerlerine kaynak oluşturacak gerçekçi dünya görüşüne sahip olmuştur. Hikmet bir dünya görüşü olduğundan kozmogoniyle ilişkilidir. Türklerin en eski ve öz kozmogonik anlayışında kâinatın bütün tezahürleri, Gök ve Yer’in temsil ettiği “evrenselci dikotomi” de denilen iki ilkeli sisteme dayanır. Bu sistemi oluşturan iki evrensel nefesin (iki ilke) birbirine zıt olsalar da birbirlerini tamamladıkları, denk bir şekilde uyumlu birlik kurdukları düşünülmektedir. Yaşamın her alanına yansıyan evrenselci dikotomi anlayışı, Türk mitolojik anlatılarında da yerini korumaktadır. Mitolojik anlatılar bir semboller bileşkesidir. Sembollerin çözümlenmesi anlatıların görünür kısmının altındaki anlam katmanlarına ulaşmayı sağlar. Bu çalışmada “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderha’yı Öldürmesi” anlatısındaki sembollerin hermeneutik yöntemle çözümlenip alttaki anlam katmanlarına ulaşmak ve anlatının iki ilkeli sistem üzerine oturduğunu göstermek amaçlanmaktadır. Bunun için iki bölümden oluşan anlatı önce ayrı sonra bütün halinde ele alınarak incelenecek ve sembol çözümlemelerinin oluşturduğu bileşkeler birlikte değerlendirilecektir. Üzerinde çokça araştırma ve inceleme yapılan söz konusu anlatının evrenselci dikotomi bağlamında ilk kez ele alınışı çalışmayı önemli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Evrenselci dikotomi (iki ilkeli sistem), sembol, Türk mitolojisi, Dede Korkut Kitabı, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderha’yı Öldürmesi anlatısı

Kaynakça

• Balkaya, A. (2012). Kozmogoni anlatılarında dikotomik algının nedenselliği. Turkish Studies, V. 7/4, 987-994. google scholar
• Bayat, F. (2019). Oğuznâme. TDV İslâm Ansiklopedisi. Ek-2.cilt, 371-372. google scholar
• Beydili, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. (E. Ercan, Çev.). Ankara: Yurt Kitap-Yayın. google scholar
• Çay, A. (1990). Hıdırellez “kültür-bahar bayramı”. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları. google scholar
• Diyarbekirli, N. (1972). Hun sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. google scholar
• Duymaz, A. (1997). Bir destan kahramanı Salur Kazan. İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
• Eberhard, W. (1943). Eski Çin kültürü ve Türkler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 1(4), 19-29. google scholar
• Eberhard, W. (2019). Çin tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
• Ekici, M. (2019). “13. Dede Korkut destanı: “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı öldürmesi” boyunu beyan eder hanım hey!”. Milli Folklor. 16 (122), 5-13. google scholar
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve dindışı. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: Gece Yayınları. google scholar
• Eliade, M. (1994). Ebedi dönüş mitosu. (Ü. Altuğ, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş. (L. Arslan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. google scholar
• Ergun, M. ve Aça, M. (2004). Tıva kahramanlık destanları-1. Ankara: Akçağ Yayınları. google scholar
• Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. google scholar
• Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. google scholar
• Gökyay, O. Ş. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Guenon, R. (2019). Yatay ve dikey boyutların sembolizmi. (F. L. Topaçoğlu, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları. google scholar
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm. Materyaller ve araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. google scholar
• Kartarı, A. (2019). Kültürlerarası iletişim nedir? Kültürlerarası iletişim. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını. 3-20. google scholar
• Kasımoğlu, S. (2019). Gölge arketipinin bir örneği olarak ejderha: Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi’nin arketipsel tahlili”. Turnalar Uluslararası Hakemli Türk Dili, Edebiyat ve Çeviri Dergisi. 76, 33-38. google scholar
• Koçak, A. (2016). Mitlerle varoluş yolculuğu. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım. google scholar
• Koçak, A. ve Kara Tekgül, I. (2020). Bilgeliğin tacını takan alp Salur Kazan. Motif Akademi Halk Bilim Dergisi. 13 (31), 960-976. google scholar
• Lvova, E. L., İ. V. Oktyabrskaya, A.M. Sagalayev, M.S. Usmanova (2013). Güney Sibirya Türklerinin geleneksel dünya görüşleri-1. Kâinat ve zaman. Nesneler dünyası. (M. Ergun, Çev.). Konya: Kömen Yayınları. google scholar
• Lvova, E. L., İ. V. Oktyabrskaya, A.M. Sagalayev, M.S. Usmanova (2013). Güney Sibirya Türklerinin geleneksel dünya görüşleri-2, İnsan ve Toplum. (M. Ergun, Çev.). Konya: Kömen Yayınları. google scholar
• Osmanlıca Türkçe Sözlük (1977). Birinci basım. İstanbul: Bilgi Yayınları. google scholar
• Ögel, B. (1993). Türk mitolojisi-1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi-2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
• Ögel, B. (2000). Türk kültür tarihine giriş-6. Türklerde tuğ ve bayrak (Hunlardan Osmanlılara). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. google scholar
• Özpınar, B. (2023-a). Güney Sibirya Türk destanlarında mekân ve zaman sembolizmi. T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Doktora tezi. google scholar
• Özpınar, B. (2023-b). Türklerde geçiş dönemi ritüellerinde ak/beyaz renk sembolizmi üzerine bir çalışma. google scholar
• Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 16 (42), 588-607. google scholar
• Özpınar, B., Koçak, A. (2022). Evrenselci dikotomi bağlamında Arı Haan destanı. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 15 (40), 1113-1128. google scholar
• Rzasoy, S. (2012). Oğuz mitolojisinde kaos ve onun deli paradigmaları. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 24, 169-180. google scholar
• Rzasoy, S. (2020). “Kitabi-Türkman Lisani” Oğuznâmesinin transmediativ strukturu ve ritual-mifoloji semantikası. Bakı: Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Folklor İnstitutu. google scholar
• Sagan, C. (2016). Kozmos, evrenin ve yaşamın sırları. (R. Aşçıoğlu, Çev.). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. google scholar
• Sarıkaya, M. Y. (2012) Halk dilinde bir duâ mecmûası: Bilâl Nûri münâcâtı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 27, 113-146. google scholar
• Sazak, G. (2014). Hun dönemi Türk motif ve sembollerinin sanata ve hayata yansıması. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiyat Anabilim Dalı. Doktora Tezi. google scholar
• Schimmel, A. (2017). Sayıların gizemi. (M. Küpüşoğlu, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım. google scholar
• Taş, İ. (2011). İslam öncesi Türk düşüncesinde kozmogoni-kozmoloji. Konya: Kömen Yayınları. google scholar
• Topaloğlu, B. (1993), Cebbâr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7. cilt, 181-182. google scholar
• Ülken, H. Z. (2007). Türk tefekkürü tarihi. Cogito-129. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• URL-1 tdk.gov.tr google scholar
• URL-2 tdk.gov.tr google scholar