Dil kültürün koruyucusu ve aktarıcısıdır. Yazıya geçirilen dil sayesinde kültür öğeleri de muhafaza edilir ve geleceğe aktarılır. Türk edebiyatının yazılı ürünler bakımından en zengin dönemi hiç şüphesiz klasik Türk edebiyatı dönemidir. Klasik Türk edebiyatı metinleri yalnızca edebiyatçılar için değil dilciler için de zengin kaynaklardır. Türk dilinin söz varlığını, gramer yapılarını, arkaik unsurlarını klasik Türk edebiyatı metinlerinden takip edebilmek mümkündür. Ancak klasik Türk edebiyatı uzun yüzyıllara yayıldığından dilin yapısı evirilip değişmiş hatta bazen dilin gerçek dokusundan uzaklaşan yapılar ortaya çıkmıştır. Bu yapıları incelemek ve çözümleyebilmek için klasik Türk şiirini hakkıyla anlamak ve Türk dilinin tarihsel dönemlerine ait özellikleri bilmek gerekir. Çalışmada Hayretî Divanı’nda tespit edilen on yedi arkaik kavram ve deyim (ağzına söğmek, alaçlık olmak, ancalayın, arkalanmak, aylandurmak, baş koşmak, başına topraklar saçmak, bun demi, cân kefde baş etekte, cân yidürmek, çığrışmak, ege komak, el kavşurmak, el yumak, gönlekcek, kan yalaşmak, tevbeyi sımak) üzerinde durulmuştur. Tespit edilen kavram ve deyimler diğer divanlarda da taranarak beyit örnekleri çoğaltılmıştır. Kavram ve deyimler köken ve yapı bakımından incelenmiş örnek beyitlerin dil içi çevirisi yapılarak ele alınan kavram ve deyimlerin anlam çerçeveleri ve kullanıldıkları bağlamlar gösterilmiştir.
Language is both the preserver and transmitter of a culture. Cultural elements are retained and transmitted to the future thanks to written language. The richest period of Turkish literature in terms of written works is doubtlessly the Classical Turkish Literature Period. Texts from Classical Turkish Literature are rich sources not only for literary people but also for linguists. It is possible to track the vocabulary, grammatical structures and archaic elements of the Turkish language from the texts of classical Turkish literature. However, language structure has changed and even structures far removed from the real texture of the language sometimes emerged as classical Turkish literature extended over many centuries. It is necessary to properly understand the classical Turkish poetry and to know the characteristics of the historical periods of the Turkish language to examine and analyze these structures more effectively. In this study, the focus was seventeen archaic terms and idioms (ağzına sögmek, alaçlık olmak, ancalayın, arkalanmak, aylandurmak, baş koşmak, başına topraklar saçmak, bun demi, cân kefde baş etekte, cân yidmek, çığrışmak, ege komak, el kavşurmak, el yumak, gönlekcek, kan yalaşmak, tevbeyi sımak) determined in Hayretî’s Divan. The determined terms and idioms were reviewed in other divans and examples of couplets were reproduced. Terms and idioms were analyzed in terms of roots and structures, examples of couplets were translated within the language and the meaning frames of the related terms and idioms and the concepts they were used in were shown.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2019 |
Gönderilme Tarihi | 3 Haziran 2019 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |