Mahmud Paşa Menkibesi Üzerinde Dil Bilgisel ve Halk Bilimsel Bir İnceleme

Yıl 2008, Sayı: 39, 47 - 102, 31.12.2010

Ferhat Aslan

Öz

Bu makalede, 15. yüzyılda yaşamış, Fatih Sultan Mehmed'in vezirliğini yapmış, Osmanlı'nın önemli devlet adamlarından biri olan Mahmud Paşa'nın şahsiyeti etrafında teşekkül eden efsaneleri içeren “Menâkıb-ı Mahmüd Paşa-yı Velî” isimli yazma eser üzerinde alanlar arası bir çalışma gerçekleştirilmiştir.

Makalenin giriş kısmında menakıpnameye konu olan Mahmud Paşa'nın hayatı tarihî zeminde ele alınmış, ayrıca yazmanın fizikî özellikleri hakkında bilgi verilmiştir.

Birinci bölümde metnin çevriyazısı verilmiş; ikinci bölümde metin, dil bilgisel bir incelemeye tâbi tutulmuştur. Üçüncü bölümde ise, menakıpnamede yer alan başlıca dört efsane; efsanenin epizotları, efsanede geçen kahramanlar, zamanlar, mekânlar ve motifler bakımından ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mahmud Paşa, Menâkıb-ı Mahmüd Paşa-yı Velî, efsane, menkıbe, dil bilgisi.

Anahtar Kelimeler

Mahmud Paşa, Menâkıb—ı Mahmud Paşa-yı Velî, efsane, menkıbe, dil bilgisi

Kaynakça

• Ahmet Velik Paşa, Lehçe—i Osmanî, haz.: Recep Toparlı, TDK Yayınları, Ankara 2000.
• A/ııerî-i Kebîr, Dersaadet 1324.
• Ali Nazîmâ—Reşad, Mükemmel Osmanlı Lugatı, Dersaadet 1318.
• BANGUOĞLU, Tahsin, Ti'irkçeıziız Grameri, 3. bs., TDK Yayınlan, Ankara 1990.
• BARTHOLD, W. W., "'Didon Hilesi Masalına Dair". Halk Bilgisi Haberleri, Yıl: 3, Sayı: 34, 15
• İkincikânun 1934. BİRlŞlK. Abdülhamit, “Mahmud Paşa”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmaıılılar Ansiklopedisi,
• YKY, c. 2, İstanbul 1999. CEBECİOĞLU, Ethem, Hacı Bayram Veli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2004. DANİŞMEND. İsmail Hami, İzah/ı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1972. DEVELLİOĞLU, Ferit, Osıııaıılıca—Tiirkçe Ansiklopedik Liigaı, 12. bs, Aydın Kitabevi, Ankara 1993. DOĞAN, D. Mehmet, Bı'ı'yı'ı'k Türkçe Sözlük, l 1. bs., İz Yayıncılık, İstanbul 1996. ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, 19. bs, Bayrak Yayınlan, İstanbul 1992. GÜNEŞ, Mustafa. Eşrefoğlu Rıiınî Hayali, Eserleri ve Divanında/ı Seçmeler, Kültür Bakanlığı
• Yayınları. Ankara 1998. İmam Nevevi, Riyâzı'is's-SâIi/ıîn, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Tercüme ve Şerh: M. Yaşar
• Kandemir, İsmail Lütfi Çakan, Raşit Küçük, Erkam Yayınları, İstanbul 1997. İPEKTEN, Haluk vd., Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm
• Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988. JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tari/ii, çev.: Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi,
• İstanbul 2005. KAHRAMAN, Seyit Ali - Yücel Dağlı (Hazırlayanlar), Giiııı'ı'nıiı'z Türkçesiyle Evliya Çelebi
• Seyalıaınâıııesi, İstanbul. 2. bs., 1. Cilt-1. Kitap, İstanbul Yapı Kredi Yayınlan, 2004. KARAMAN, Fikret - Karagöz, İsmail - Paçacı, İbrahim — Canbulat, Mehmet — Gelişgen, Ahmet —
• Ural. İbrahim, Dinî KavramlarSözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006. KOÇU. Reşad Ekrem. Osmanlı Padişahları, Ana Yayınevi, İstanbul 1981. _ _ KUBAN, Doğan, “Mahmut Paşa Külliyesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 5, Kültür
• Bakanlığı—Tarih Vakfı Yayını, İstanbul 1994. Mcnâkıb—ı A yang/a ve Mcııâkıb—ı Malı/mid Hiya-y] Veli ve Selmân Divânı, 1 188, Bağdatlı Vehbi 2187. Mütercim Asım Efendi, Burhan—ı Katı, haz.: Mürsel Öztürk, Derya Örs, TDK Yayınlan, Ankara 2000. OCAK. Ahmet Yaşar, İslaııı—Tı'ı'rk inançlarında Marya/1m Hızır—İlyas Kiiltı'ı', Kabalcı Yayınevi,
• İstanbul 2007. 102 Ferhat ASLAN - Enfel DOGAN
• , Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıpııanıeler—Metodalojik Bir Yaklaşan, TDK
• Basımevi. Ankara, 1997. ORTAYLI İlber, “Osmanlı Toplumunda Yönetici Sınıf Hakkında Kamuoyunun Oluşumuna Bir
• Örnek - Menâkıb—ı Mahmud Paşa—i Veli”, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü
• Dergisi (Prof T. Bekir Balta Armağanı), Ankara 1974. ÖZKAN, Mustafa, Türk Dilinin Gelişıııe Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, 2. bs., İstanbul 2000. ÖZTUNA, Yılmaz, Başlangıcından Zamanımıza Kadar Büyük Türkiye Tari/ri, C. 6, İstanbul 1978. PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tari/ı Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1993. REDHOUSE, Sir James W., Türkçe-İngilizce Lügat Kitabı, Çağrı Yayınlan, İstanbul 2001. SAKAOĞLU, Saim, Anadolu-Türk Ejîsaııeleriıtde Taş Kesilme Motif? ve Bıı Efsanelerin Tip
• Kataloğu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara 1980.
• , Efsane Araştırmaları, Selçuk Üniversitesi Yayınlan, Konya 1992. SCHİMMEL Annemarie, Halifenin Rüyaları İslamda Rüya Ve Rüya Tabiri, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
• Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları. İstanbul 1995. YÜCEL, Yaşar » Sevim, Ali, Klâsik Dönemin Üç Hükümdarı Fati/ı—Yavıız—Kaııııııi, TTK
• Basımevi, Ankara, 1991. YÜKSEL, Hasan Avni, Türk İslâm ve Tasavvuf Geleneğinde Rüya, Gazi Üniversitesi. Sosyal
• Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilimn Dalı, Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara 1990.