ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNDE anuÅ‹içün VE anuÅ‹içün ki/kim HAKKINDA

Yıl 2012, Cilt: 46 Sayı: 46, 121 - 128, 24.04.2013

Ahmet Şenlik

Öz

Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlıca devrelerinde yaygın olarak görülen anuÅ‹içün cümleler arasında geriye doğru bir referans yönü ile sebep sonuç ilişkileri kuran bir zarf bağlaçtır. Yerine göre cümleler arasında amaç, niyet, maksat fikirleri de tesis edebilir. Kendisine ki/kim ilavesi ile gerçek bir bağlaç haline gelir. Bu durumda (anuÅ‹içün ki/kim) referans yönü artık geriye değil, ileriye yöneliktir, yani sebep olarak kendinden sonraki cümleye işaret eder. Bağlaç olan anuÅ‹içün ki/kim genellikle iki cümle arasındaki sınır pozisyonunda bulunur. Bağlacın muhtevasındaki ki/kim unsuru bazen hazf edilebilir. Bu şekli ile zarf bağlaca benzediği (anuÅ‹içün) için yanlış yorumlamalara da sebebiyet verebilir. Nadir olmakla birlikte sınırdan önceki pozisyonda da (öncü bağlaç olarak) görülebilir.

Anahtar Kelimeler: Söz dizimi, bağlaç, zarf bağlaç, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, cümleler arası anlam ilişkileri, sebebiyet.

 

ABSTRACT

One of the popular conjunctional adverbs of the Old-Ottoman and Ottoman Turkish is anuÅ‹içün which connects the sentences with an idea of causality in an anaphoric way. Sometimes it can have also a inferential meaning. By means of ki/kim the conjunctional adverb becomes a real conjunction. In this case the conjunction works in a cataphoric way. The conjunction is used usually in a terminal position. The ki/kim element can be deleted sometimes. In this case it can cause misunderstandings, because there are no differences between conjunctional adverb and conjunction. Rarely the conjunction can be used also in the preterminal position.

Key words: Old Ottoman Turkish, Ottoman Turkish, syntax, conjunctions, conjunctional adverb, semantic relations between the sentences, causality.

Anahtar Kelimeler

Söz dizimi, bağlaç, zarf bağlaç, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, cümleler arası anlam ilişkileri, sebebiyet

Kaynakça

• Banguoğlu, T. 1938. Altosmanische Sprachstudien zu Süheyl ü Nevbahar. Breslau. Bulut, Chr. 1997. Evliya Çelebis Reise von Bitlis nach Van. Ein Auszug aus dem Seyahatname. (= Turcologica 35, hrsg. v. Johanson, L.). Wiesbaden.
• Clauson, Sir G. 1972. An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford. Deny, J. 1921. Grammaire de la langue turque (dialecte Osmanli). Paris. Duda, H. W. 1930. Die Sprache der Qyrq Vezir-Erzählungen 1. Formenlehre (= Morgenländische Texte und Forschungen: 2, hrsg. v. Fischer, A.). Leipzig. Eckmann, J. 1966. Chagatay manual. (= Indiana University Publications, Uralic and Altaic Series 60). Bloomington. Grönbech, K. 1936. Der türkische Sprachbau. Kopenhagen. Johanson, L. 1993. “Typen kausaler Satzverbindungen im Türkischen”, Journal of Turkology 1 (2),
• yay. haz. Berta, Á. & Molnár, Á., Szeged. 213-267. Karaağaç, G.
• Çağatayca El Kitabı (Eckmann’ın Chagatay manual’inin tercümesi). İstanbul Korkmaz, Z.
• “Zur Ableitung der türkischen Postposition uçun- üçün- için uws.”, Ural- Altaische
• Jahrbücher 33. 98-100.
• —— 1962. “uçun üçün için v.b. çekim edatlarının yapısı üzerine”, Türk Dili Lazard, G. 1957. Grammaire du Persan contemporain. Paris.
• Mehmed İhsan & Falih Rıfqı 1928. Muhtasar Türkçe gramer. (Türk dili encümeni tarafından tertib edilmiştir). İstanbul. Mundy, C.S. 1957. “The Word-group as a basic factor in Turkish syntax”, Proceeding of the 22nd 412. Şenlik, A. Ş. 2006. Berücksichtigung der interpropositionalen Kausalität. Mainz. [Diss.] im
• Altosmanischen unter besonderer
• Seriers 69, hrsg. v. Sebeok, T. A.). Bloomington.