Remarks on the 19th Century Poet Gedai From Besiktas (Tokat) and His Poetry

Yıl 2015, Cilt: 52 Sayı: 52, 1 - 14, 21.01.2016

Esra Akbalık

Öz

Ashik literature and tradition, which dates back to 16. century, has
had a continuous and permanent existence throughout history and appears
as one of the most productive fields of Turkish culture and literature.
This tradition has managed to adapt to different cultural environments in
accordance with socio-cultural cycle and spirit of each century. It rose in
the 16. century, and completed its formation in the 17. century maintaining
importance until today. 19. century ashik literature can be highlighted
as the brightest era of the tradition. This study deals with Gedai from
Beşiktaş, who happens to be a strong yet not thoroughly examined ashik of
19. century ashik literature. Interpretations on some of Gedai poems will be
presented beside his place and value within ashik literature. 

Anahtar Kelimeler

XIX. century ashik literature, tradition, İstanbul, Gedai, poetry

XIX. Asır Âşıklarından Beşiktaşlı (Tokatlı) Gedâî: Şairliği ve Şiiri Üzerine Bazı Mülâhazalar

Öz

Başlangıcı XVI. asra dayanan ve tarih sahnesinde kesintisiz
süreklilik göstermek kaydı ile günümüze kadar ulaşan âşık edebiyatı ve
geleneği Türk edebiyatı ve kültürünün en verimli alanlarından biridir.
İçinden geçtiği her asırda asrın ruhuna ve yapısına, sosyo-kültürel yaşam
döngüsüne bağlı olarak çeşitli kültür ortamlarına adapte olan gelenek XVI.
asırda başlayıp, XVII. asırda oluşumunu tamamlamak sureti ile zirveyi
yakalamış; günümüze kadar çeşitli tesirler altında, bazen parlayarak
bazen duraklayarak varlığını devam ettirmiştir. XIX. asır âşıklık edebiyatı
ise bu çerçevede geleneğin en parlak devirlerinden biridir. Bu çalışmada
XIX. asır âşık edebiyatının güçlü ancak edebiyat tarihinde yeterli ilgiyi ve
araştırmayı görmemiş âşıklarından Beşiktaşlı Gedâi ve şiirlerinin üzerine
çeşitli tespitlerle şairin âşık edebiyatı ve geleneği içerisindeki yeri ve önemi
değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

XIX. asır âşık edebiyatı, gelenek, İstanbul, Gedâî, şiir

Kaynakça

• ALBAYRAK, Nurettin “Halk Edebiyatında İstanbul”, İslâm Ansiklopedisi, C. 23, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2013, s.289-292.
• ALBAYRAK, Nurettin, “Erzurumlu Emrah”, İslâm Ansiklopedisi, C.11, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2013, s. 337-338.
• ARTUN, Erman, Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.
• BALKAYA, Adem, “Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Kalenderî Türü”, A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.48, Erzurum 2012, s. 117-132.
• BORATAV, Pertev Naili, İzahlı Halk Şiiri Antolojisi, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 2000.
• Büyük Türk Klasikleri, Gedâî, C. 9, Ötüken Neşriyat, İstanbul, s.241-242.
• ÇOBANOĞLU, Özkul,“Elektronik Kültür Ortamında Âşık Tarzı Şiir Geleneği Bağlamında Çukurova Âşıkları Üzerine Tespitler”, III. Uluslar Arası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu): Bildiriler, Adana Valiliği-Çukurova Üniversitesi, Adana 1999, s. 246- 253.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, Âşık Tarzı Edebiyat Geleneği ve İstanbul, 3F Yayınları, İstanbul 2007.
• DAĞLI, Muhtar Yahya, Bektaşî Edebiyatından Tokatlı Gedâyî Hayatı ve Eserleri, Maarif Kitaphanesi, İstanbul 1943.
• DÜZGÜN, Dilaver, “Âşık Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Grafiker Yayınları, Ankara 2012.
• ERGUN, Sadettin Nüzhet Haz., Beşiktaşlı Gedâî, Sühulet Kütüphanesi, İstanbul 1933.
• KAYA, Doğan, “Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde İstanbul”, I.Ulusal Türk Edebiyatında İstanbul Sempozyumu,Beykent Üniversitesi, İstanbul 2008.
• http://dogankaya.com/fotograf/asik_tarzi_siir_geleneginde_istanbul.pdf.
• KAYA, Doğan, “Halk Şiirinde Biçim ve Tür”
• http://dogankaya.com/fotograf/halk_siirinde_bicim_ve_tur.pdf
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Saz Şairleri I-V, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları I, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
• OĞUZ, Öcal, Türk Halk Şiirinde Tür Şekil Makam, Akçağ Yayınları, Ankara 2001.
• ONAY, Ahmet Talat Haz., Âşık Tokatlı Nurî, Çankırı Matbası, 1933.
• ONAY, Ahmet Talat, Türk Şiirlerinin Vezni, Akçağ Yayınları, Ankara 1996.
• ÖZARSLAN, Metin, “Türk Halk Şiirinde Aruzlu Türler Üzerine Bazı Dikkatler”, Folkloristik: Prof. Dr. Umay Günay Armağanı, (Haz. Özkul Çobanoğlu-Metin Özarslan), Feryal Matbaası, Ankara 1996, s.279–287.
• ÖZMEN, İsmail, Alevi- Bektaşi Şiirleri Antolojisi, C. IV, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998, s. 413-416.
• RASİM, Ahmet, Muharrir Bu Ya, MEB Yayınları, İstanbul 1990.
• SAKAOĞLU, Saim, “Türk Saz Şiiri”, Türk Dünyası El Kitabı. C. III, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1998.