FUNCTIONS OF -GAN (-AN) AFFIX IN HISTORICAL AND CONTEMPORARY TURKIC LANGUAGES

Yıl 2017, Cilt: 56 Sayı: 56, 23 - 40, 29.06.2017

Zeynep Negiş

Öz

This paper studies -GAn (-An), one of the most
common participle affix of Turkic. It has been attempted to identify the
periods in which the functions of affix began and how they continued to be used
by comparing historical Turkic dialect and the present Western, Northern and
Eastern Turkic. This paper studies grammar books and papers about
historical and contemporary Turkic also works published in this field.

Anahtar Kelimeler

Participle, North Turkic, East Turkic, West Turkic

TARİHÎ VE ÇAĞDAŞ TÜRK DİLLERİNDE -GAN (-AN) EKİNİN İŞLEVLERİ

Öz

Türkçenin en yaygın sıfat-fiil eklerinden
olan -GAn (-An) ekinin tarihî Türk şiveleri ve bugünkü Batı, Kuzey ve Doğu
Türkçelerindeki durumlarını karşılaştırmalı olarak ortaya koyarak ekin
işlevlerinin hangi dönemlerde başladığı ve hangi şivelerde ne şekilde devam
ettiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın kaynakları tarihî ve çağdaş
Türk şiveleri hakkında yazılmış olan gramer kitapları ve makaleler ile bu
sahaların yayımlanmış eserleridir.

Anahtar Kelimeler

Sıfat-fiil, Kuzey Türkçesi, Doğu Türkçesi, Batı Türkçesi

Kaynakça

• ARAT, R. Rahmeti, Kutadgu Bilig I Metin, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2007.
• ARAT, Reşid Rahmeti, Atebetü’l-Hakayık, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2006.
• ARAT, Reşid Rahmeti, Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1965.
• ARGUNŞAH, M., Galip Güner, Codex Cumanicus, Kesit Yay., İstanbul 2015.
• ARGUNŞAH, Mustafa, Çağatay Türkçesi, Kesit Yay., İstanbul 2013.
• ATA, Aysu, Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Karahanlı Türkçesi (Giriş-Metin-Notlar-Dizin), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2004.
• ATALAY, Besim, Divanü Lûgat-it-Türk I-IV, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2006.
• BAYRAKTAR, Nesrin, Türkçede Fiilimsiler, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2004.
• BURAN, Ahmet, Ercan Alkaya, Çağdaş Türk Lehçeleri, Akçağ Yay., Ankara 2013.
• BURAN, Ahmet, Ercan Alkaya, Çağdaş Türk Yazı Dilleri 1, Akçağ Yay., Ankara 2014.
• BURAN, Ahmet, Ercan Alkaya, Çağdaş Türk Yazı Dilleri 3, Akçağ Yay., Ankara 2014.
• COŞKUN, M.V., Özbek Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2014.
• DELİCE, H. İbrahim, Hulasa (Okçuluk ve Atçılık), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003.
• DOĞAN, Levent, Çağdaş Türk Lehçeleri El Kitabı, 2. bs., Kriter Yay., İstanbul 2010.
• ECKMANN, Janos, Çağatayca El Kitabı, Çev. Günay Karaağaç, Akçağ Yay., Ankara 2003.
• ECKMANN, Janos, Nehcü’l-Ferâdis I-II, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2004.
• ERASLAN, Kemal, Eski Uygur Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2012.
• ERASLAN, Kemal, Mecâlisü’n-Nefâyis I-II, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2001.
• ERASLAN, Kemal, Eski Türkçede İsim-Fiiller, İÜEF Yay., İstanbul 1980.
• ERCİLASUN, Ahmet, B., Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ Yay., Ankara 2012.
• ERGİN, Muharrem, Azeri Türkçesi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1981.
• ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım / Yayım / Tanıtım, İstanbul 2000.
• ERSOY, Habibe Yazıcı, Başkurt Türkçesinde Kip, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2014.
• GABAİN, A. Von, Eski Türkçenin Grameri, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2007.
• GÜLSEVİN, Selma, Karay Türklerinin Dili (Troki Diyalekti), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2016.
• GÜNER, Galip, Kıpçak Türkçesi Grameri, Kesit Yayınları, İstanbul 2013.
• HACIEMİNOĞLU, Necmeddin, Harezm Türkçesi ve Grameri, İÜ Yayınları, Ankara 1997.
• HACIEMİNOĞLU, Necmeddin, Karahanlı Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ankara 1996.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, Kutb’un Hüsrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri, TTK Basımevi, Ankara 2000.
• KAÇALİN, Mustafa S., Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-nâmesi, Kitabevi Yay., İstanbul 2006.
• KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi, Gülistan Tercümesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
• KORKMAZ, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2003.
• KÜÇÜK, Murat, Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Satır Arası İlk Kur’an Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2014.
• ÖZKAN, Mustafa, Gülistan Tercümesi Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 1993.
• ÖZGÜR, Can, Kitâbü’l-Hayl, Çantay Yayınları, İstanbul 2002.
• ÖZGÜR, Can, Baytaratü’l-Vażıḥ, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Eski Türk Dili Anabilim Dalı, Danışman: O.F. Sertkaya, İstanbul 1988.
• TEKİN, Talat, Orhon Türkçesi Grameri, Sanat Kitabevi, İstanbul 2003.
• TEKİN, Talat, Orhon Yazıtları, Simurg Yay., İstanbul 1995.
• THACKSTON, W.M., Bâburnâme I-II-III, Harvard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 1993.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi, Kapı Yay., İstanbul 2012.
• TOLKUN, Selahittin, Özbekçede Fiilimsiler, Dijital Sanat Yayıncılık, İstanbul 2009.
• TOPARLI, Recep, İrşâdü’l-Mülûk ve’s-Selâtîn, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
• TOPARLI, R., Mustafa Argunşah, Mu’înü’l-Mürîd, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2014.
• TURGUNBAYEV, Caştegin,“Kırgız Türkçesindeki -GAn / -GOn İsim-Fiil Ekinin işlevleri ve Türkiye Türkçesindeki Karşılıkları”, Türk Dünyası, sayı: 9, Bahar 2000, s. 271-287.
• TURGUNBAYEV, Caştegin, Kırgız Türkçesinde Sıfat-Fiil Ekleri, Türk Dil Kurumu, Ankara 2004.
• UĞURLU, Mustafa, Münyetü’l-Ġuzāt, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.