18. Yüzyılda Yazılmış Bir Mensur Hikâye: Câlibü’s-Sürûr ve Dâfièu’l-Gumûm

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 2, 407 - 422, 30.12.2022

Yasemin Karakuş

https://doi.org/10.26650/TUDED2022-1182558

Öz

Osmanlı edebiyatı yüzyıllar boyu devam eden bir gelenek içerisinde manzum ve mensur verimlerden oluşan iki ana koldan ilerlemiştir. Osmanlı edebiyatı ve tahkiye geleneği çerçevesinde, bir hikâyeye bağlı anlatıları esas alan ve aşk, kahramanlık, ahlak, din ve tasavvuf gibi muhtelif konularda pek çok mensur hikâye yazılmıştır. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü’ne T1854 numara ile kayıtlı olan Câlibü’s-sürûr ve Dâfièu’l-Gumûm isimli eser, XVIII. yüzyılın başlarında yazılmış olan ve müellifi bilinmeyen mensur bir hikâye örneğidir. Tiryakiler ve sarhoşlar arasındaki tükenmek bilmeyen mücadeleleri anlatan ve dönemin Eflak voyvodası İskerletzâde Nikolay’a sunulan bu eser, onun küçük yaştaki oğlunu eğlendirme amacıyla yazılmıştır. Sade bir dil ve mizahi bir üslupla yazılan hikâyenin arka planında mükeyyifatın insan sağlığına zararlarına dikkat çekilmekte, eserde kullanılan kalıp ifadeler aracılığıyla da tarih ve savaş konulu eserlerin üslubunu öğretme gayesi güdülmektedir. Bu çalışmada çok yönlü bir eser olan Câlibü’s-sürûr ve Dâfièu’l-Gumûm tanıtılacak ve bu eserin belirgin hususiyetlerine dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Mensur hikâye, Câlibü’s-sürûr ve Dâfièu’l-Gumûm, Çocuk eğitimi, Mizah

An 18th-Century Prose Story: Câlibü’s-Sürûr ve Dâfièu’l-Gumûm

Öz

Classical Turkish literature progressed from the two primary branches of verse and prose in a tradition that has continued for centuries. Many prose stories have been written within the framework of Ottoman literature and narrative tradition based on story-related narratives covering a variety of topics such as love, heroism, morality, religion, and mysticism. Câlibü's-sürûr ve Dâfièu'l-Gumûm was written at the beginning of the 18th century by an unknown author and is an example of a prose work. It is cataloged under number T1854 in the Turkish Manuscripts Division of the Rare Books Library of Istanbul University. This work describes the endless struggles between drunkards and opium addicts and was presented to Nikolas Mavrocordatos, the hospodar [Governor of Wallachia and Moldavia under the Ottoman Porte] of the period for his young son’s entertainment. The story was written with a simple language and humorous style and draws attention through its background to the harmful effects of pleasure-indulging substances on human health, with the main aim being to teach the style of works on history and war through the stereotypical expressions used in the work. This study will introduce the versatile work titled Câlibü's-sürûr ve Dâfièu'lGumûm and draw attention to its distinctive features.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, Prose story, Câlibü’s-sürûr ve Dâfièu’l- Gumûm, Child education, Humor

Kaynakça

• Artan, T. (1995). Fener. Türkiye diyanet vakfı islam ansiklopedisi. Retrieved from https://islamansiklopedisi. org.tr/fener google scholar
• Canım, R. (2000). Tezkiretü’ş-şu’arâ ve tabsıratü’n nuzemâ. Ankara: AKM Press. google scholar
• Elçin, Ş. (1969). Kitabî, mensur, realist İstanbul halk hikâyeleri. Hacettepe Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 1, 74-107. google scholar
• Işın, E. (2001). More than a beverage: A social history of coffee and coffeehouses. S. Özpalabıyıklar (Ed). Coffee, pleasures hidden in a bean (pp. 10-44). İstanbul: Yapı Kredi Press. google scholar
• İsen, M. (2017). Künhü’l-ahbâr’ın tezkire kısmı. Ankara: Kültür Bakanlığı Press. google scholar
• Kafadar, C. (2002). A history of coffee. 13. ekonomi tarih kongresi (pp. 51-59). Arjantin: Buenos Aires. google scholar
• Karpat, K. (1982). Millets and nationality: the roots of the incongruity of nation and state in the postOttoman era. Braude B. and Lewis B. (Eds). Christians and jews in the Ottoman empire (pp. 141-171). New York : Holmes-Meier Publishers. google scholar
• Kavruk, H. (2016). Eski Türk edebiyatında mensur hikâyeler. Ankara: MEB Press. google scholar
• Kılıç, F. (2010). Meşâ‘irü’ş-şu‘arâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Press. google scholar
• Mattthews, B. (1907). The short-story: specimens illustrating its development. New York: American Book Company. google scholar
• Redhouse, J.W. (1978) Turkish and English lexicon. İstanbul: Çağrı Press. google scholar
• Sezer, E. (2015). The oral and the written in Ottoman literature: the reader notes on the story of Fîrûzşâh. İstanbul: Libra Books. google scholar
• Sözen, Z. (2000). Fenerli beyler 110 yılın öyküsü (1711-1821). İstanbul: Aybay Press. google scholar
• Steingass, F. (1970). Persian-English dictionary. Beirut: Librairie Du Liban. google scholar
• Tosun, M. (2019). Coffee, coffeehouses and cultural life in late 17th century Ottoman Istanbul. İstanbul: Libra Books. google scholar
• Uluskan, M. (2013). İstanbul'da bir afyonlu macun işletmesi: berş-i Rahîkî macunhanesi (1783-1831). Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. (29), 77-106. google scholar
• Yazıcı, H. (2004). The short story in modern Arabic literature. Cairo: G.B.O. google scholar