The Never-End Studentship of Women Teachers: Character Designs Under the Influence of Masculine Subject in the Novels The Wren, Vurun Kahpeye, and Ankara

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 1, 241 - 263, 30.04.2024

Berna Terzi Eskin

https://doi.org/10.26650/TUDED2024-1389139

Öz

The Wren (1921), which was published before the proclamation of the Republic of Türkiye, as well as Vurun Kahpeye (1923) and Ankara (1933), which were published in the following period, are highly representative works that provide data on the sociology of their periods. The respective authors of these novels, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar and Yakup Kadri Karaosmanoğlu, were also prominent figures in the Turkish literature of the Republican era, as well as influential figures who were involved in Turkish political history with their various discourses and activities. This article will utilize the opportunities provided by the feminist literary criticism to comparatively analyze the character designs of the female teacher characters in these three novels that were written at a time dominated by nationalist and idealist discourses. The article will discuss these teachers’ motivations for pursuing their ideals, their reasons for devoting themselves to patriotic service, and their experiences on this path in the context of the hypothesis that the authors had assigned male protagonists around the female teachers to be their teachers. Feride, Aliye, and Selma, the protagonists of the novels in question, seem to have been initially conceived as teachers with similar ideals and who meet on the fundamental point of serving the homeland. When considering this basic commonality, the article will discuss whether any fictional difference occurs in the novels of male and female authors in the context of the design of the female teacher and her relations in social life, in which the concept of gender is positioned alongside the ideal of patriotic service in the case of female teachers. The study will also discuss the influence of the masculine subject in fiction.

Anahtar Kelimeler

Turkish novels in the Republican period, female identity, feminist literary criticism, teaching, masculine subject

Kadın Öğretmenlerin Bitmeyen Öğrenciliği: Çalıkuşu, Vurun Kahpeye ve Ankara’da Eril Özne Merkezli Karakter Tasarımları

Öz

Cumhuriyet’in ilânından önce tefrikasına başlanan Çalıkuşu (1921) ile takip eden dönemlerde tefrika edilen Vurun Kahpeye (1923) ve Ankara (1933) romanları, dönem sosyolojisi hakkında veriler sunan, temsil gücü yüksek eserlerdir. Bahsi geçen romanların yazarları Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu da Cumhuriyet devri Türk edebiyatının önde gelen isimleri olmakla beraber, çeşitli söylem ve faaliyetleriyle Türk siyasi tarihine dâhil olmuş etkin figürlerdir. Makalede, milliyetçi çerçevede idealist söylemin hâkim olduğu bir zaman diliminde kaleme alınmış bu üç romandaki kadın öğretmen kahramanların karakter tasarımları, feminist edebiyat eleştirisinin sağladığı imkânlardan istifade edilerek mukayeseli bir yöntemle incelenecektir. Bahsi geçen öğretmenlerin ideallerine yönelme motivasyonları, kendilerini vatan hizmetine vakfetme sebepleri ve bu yoldaki deneyimleri; kadın öğretmenlerin etrafındaki erkek kahramanların, yazar tarafından onlara çeşitli biçimlerde öğretmen kılınmış oldukları hipotezi ekseninde ele alınacaktır. Söz konusu romanlardaki baş kahramanlar Feride, Aliye ve Selma, ilk etapta benzer ülkülere sahip ve vatana hizmet etmek gibi bir ortak noktada buluşan öğretmenler olarak tasarlanmış görünmektedir. Bu temel ortaklık göz önünde bulundurularak makalede, kadın öğretmenin tasarımı ve sosyal hayattaki ilişkileri bağlamında kadın ve erkek yazarların romanlarında kurgusal bir farklılık görülüp görülmediği, cinsiyetin öğretmen kadınlar özelinde vatana hizmet idealinin neresinde konumlandırıldığı ve kurguda eril öznenin etkisi gibi meseleler tartışmaya açılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet dönemi Türk romanı, kadın kimliği, feminist edebiyat eleştirisi, öğretmenlik, eril özne

Teşekkür

Öneri ve değerlendirmeleri için Doç. Dr. Zeynep K. Şerefoğlu Danış’a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Abir, N. (2012). Çalıkuşu’nun hikâyesi. (Yüksek Lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul. google scholar
• Akyüz, Y. (2006). Türk eğitim tarihi: M.ö. 1000-m.s. 2011 (19.bs). Ankara: Pegem Akademi. google scholar
• Argunşah, H. (2015). Halide Edip’te değişen kadının romandaki izdüşümleri: Seviyye Talip’ten Ateşten Gömlek’e. Türklük Bilimi Araştırmaları, 37, 27-52. google scholar
• Argunşah, H. (2021). Çalıkuşu bağlamında kadınların öğretmenliği: -Bedia’dan Feride’ye-. M. F. Kanter ve O. Karaburgu (Der.), Reşat Nuri Güntekin içinde (s.71-83). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. google scholar
• Atatürk’ün söylev ve demeçleri II (1906-1938) (1997). (5.bs). Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları. google scholar
• Beauvoir, S. (2019). İkinci cinsiyet 1: Olgular ve efsaneler. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Butler, J. (2014). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Çaha, Ö. (2017). Sivil kadın: Türkiye’de kadın ve sivil toplum (4.bs). İstanbul: Savaş Yayınevi. google scholar
• Çakır, S. (2019). Erkek kulübünde siyaset. İstanbul: Sel Yayıncılık. google scholar
• Çiğdem, A. (2009). Entelektüeller ve ideolojiler. Ö. Laçiner (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler 9 içinde (s. 112-124). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Direk, Z. (2020). Ontologies of sex: Philosophy in sexual politics. London: Rowman & Littlefield International. google scholar
• Enginün, İ. (2007). Halide Edib Adıvar’ın eserlerinde doğu ve batı meselesi. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
• Eskin, Ş. (2023). İnkılâp edebiyatı: Türkiye’de uluslaşma, kültürel inşa seferberliği ve edebiyat (1.bs). İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
• Güler, S. (2001). Türk romanında öğretmen tipi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul. google scholar
• Güntekin, R. N. (1981). Yeşil Gece. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi. google scholar
• Halide Edib (1926). Vurun kahpeye. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası. google scholar
• İsmet İnönünün Maarife Ait Direktifleri. (1939). İstanbul: Maarif Matbaası. google scholar
• Kadıoğlu, A. (1998). Cinselliğin inkârı: büyük toplumsal projelerin nesnesi olarak Türk kadınları. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75 yılda kadınlar ve erkekler içinde (s. 89-100). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. google scholar
• Kaplan, M. (1957). Öğretmenler ve memurlar romancısı Reşad Nuri. İstanbul Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4/1, 5-7. google scholar
• Karaca, Ş. (2012). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türk romanında kadın öğretmen kimliği: Tanzimat ve Cumhuriyet dönemi romanlarına karşılaştırmalı bir yaklaşım. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, 15, 1-15. google scholar
• Karagülle, F. (2016). Çalıkuşu’ndan Bir Köy Hocası’na: İdeolojinin edebiyat üzerindeki belirleyiciliği. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 54, 87-97. google scholar
• Karaosmanoğlu, Y. K. (2017). Ankara (35.bs). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Kurnaz, Ş. (2015). Yenileşme sürecinde Türk kadını (1839-1923) (2.bs). İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
• Orakçı, A. (2018). Türk romanında öğretmen ve eğitim: Tanzimat’tan Köy Enstitülü yıllara 1860-1940. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 2/6, 18-16. google scholar
• Öztürk, C. (1996). Atatürk devri öğretmen yetiştirme politikası (1.bs). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
• Reşad Nuri. (1338) [1922]. Çalıkuşu. Dersaadet [İstanbul]: Orhaniye Matbaası. google scholar
• Sakaoğlu, N. (2010). Atatürk döneminde öğretmen yetiştirme politikaları. M. A. Parlak (Haz.), Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu (2005, İstanbul) içinde (s. 265-281). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. google scholar
• Sancar, S. (2017). Türk modernleşmesinin cinsiyeti: Erkekler devlet, kadınlar aile kurar (4.bs). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Sirman, N. (1989). Feminism in Turkey: A short story. New Perspectives on Turkey 3, 1-34. https://doi. org/10.15184/S0896634600000704. google scholar
• Solnit, R. (2015). Bana bilgiçlik taslayan adamlar (1.bs). İstanbul: Encore Yayınları. google scholar
• Şahin, C. (2010). Türk parlamentosundaki kadın milletvekilleri (1935-2007). (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum. google scholar
• Şevket Süreyya. (1932). İnkılâp ve kadro (İnkılâbın ideolojisi). Ankara: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi. google scholar
• Şenol, F. (2021, 16 Temmuz). Çalıkuşu Feride’nin feracesinden çıkan kadınlar. Gazete Duvar. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/calikusu-feridenin-feracesinden-cikan-kadinlar-makale-1528628 google scholar
• Şenol Cantek, L. F. (2016). “Yaban”lar ve yerliler: Başkent olma sürecinde Ankara (3.bs). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Temizarabacı Yıldırmaz, Y. ve Yıldırmaz, S. (2021). Üç tarz-ı tahayyül: Halide Edib Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Peyami Safa’nın ütopyacı gelecek kurgularında ideoloji ve toplumsal cinsiyet. A. Özman, S. Coşar (Der.), Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet: Edebiyat, Medya, Siyaset içinde (s. 289-321). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Uygun Aytemiz, B. (2015). Fitne ve feda: Vurun Kahpeye’de din ve milliyetçilik. Monograf, 4, 168-190. google scholar
• Yılmaz, E. (2007). Türk edebiyatında kadın öğretmen tiplemeleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 240-251. google scholar