Farklı Coğrafyalar, Benzer Modernist Refleksler: Charles Baudelaire ve Ece Ayhan

Yıl 2023, , 383 - 414, 29.12.2023

Cemile Odunkıran

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1313247

Öz

Charles Baudelaire çağdaş Fransız şiiri yanında genel estetik algının dönüşümü noktasında da oldukça önemli bir isimdir. O, modernist estetiği, tüm yerleşik iyilik, güzellik, simetri ya da düzen kavramlarını altüst eden bir "karşı" değer olarak görür. Böylece, tamamen farklı bir yaklaşım ile gerçeklik algısını dönüştürür. Edebi açıdan bu durum, anlaşılması zor, bütünlük fikrinden yoksun ve geleneksel okuru dışlayan eserlerde kendini göstermiştir. Türkiye'de ise, özellikle İkinci Yeni içinde, bu çalışmanın karşılaştırmalı perspektifini mümkün kılan Ece Ayhan, Baudelaire ile aynı duyarlılığa bambaşka zaman ve mekânlarda sahip olması bakımından dikkate değer bir örnek teşkil etmektedir. Ece Ayhan da tıpkı Baudelaire gibi estetiği duyuş, dünyayı algılayış bağlamında farklı bir çizgide yer alır. Bu farklı çizgi, onun çoğu zaman okurdan uzak ve sorunlu bir ilişki içerisinde olmasıyla sonuçlanmış, düşünce ve eserlerinin detaylı incelenmesinin önünü kapatmıştır. Bu çalışma, her ikisinin öz farkındalık, otoritenin reddi, kent nevrozu, kötülüğün estetize edilmesi, parçalı gerçeklik kavrayışı ve okurla olan sorunlu ilişkileri gibi konulardaki benzer reflekslerine odaklanarak modernizmin olanaklarının çeşitliliğini ve genişliğini savunmayı amaçlamaktadır. Bu sayede ise Türk modernist estetiğine dair bütüncül çıkarımlar ile onun çok katmanlı yapısına ilişkin değerlendirme olanakları mümkün hâle gelecek, aynı zamanda bahsi geçen iki isimle beraber Türk ve Fransız edebiyatlarındaki bu ilgi çekici bağ gözler önüne serilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Charles Baudelaire, Ece Ayhan, Modernizm, Karşı Sanat, Parçalı Gerçeklik

Different Geographies, Similar Modernist Reflexes: Charles Baudelaire and Ece Ayhan

Öz

Charles Baudelaire is a very important figure not only in contemporary French poetry but also in the transformation of the general aesthetic perception. He conceives of modernist aesthetics as a "counter" value that subverts all established notions of goodness, beauty, symmetry, or order. Thus, a completely different approach transforms the perception of reality. In literary terms, this has manifested itself in works that are difficult to understand, lack the idea of unity, and exclude the traditional reader. In Turkey, especially within the Second New Wave, Ece Ayhan, who enables the comparative perspective of this article, constitutes a remarkable example in terms of having the same sensibility as Baudelaire, but in completely different times and places. Ece Ayhan, just like Baudelaire, is on a different line in terms of his sense of aesthetics and his perception of the world. This different line has often resulted in a problematic and distant relationship with the reader and has closed the way for a detailed analysis of his thoughts and works. This study aims to defend the diversity and breadth of modernism's possibilities by focusing on Baudelaire’s and Ayhan’s similar reflexes on self-awareness, rejection of authority, urban neurosis, aestheticization of evil, fragmented conceptions of reality, and their problematic relationship with the reader. In this way, it will be possible to draw holistic conclusions about Turkish modernist aesthetics and to evaluate its multi-layered structure. At the same time, with the two names mentioned, this interesting connection between Turkish and French literature will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Charles Baudelaire, Ece Ayhan, Modernism, Counter Art, Fragmented Reality

Kaynakça

• Akyüz, Kenan. Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri- (1860-1923). İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2013. google scholar
• Alkan, Erdoğan. Karanlıklar Prensi Baudelaire. İstanbul: Evrensel Kültür Kitaplığı, 1995. google scholar
• Artun, Ali. “Baudelaire’de Sanatın Özerkleşmesi ve Modernizm”, Charles Baudelaire, Modern Hayatın Ressamı, Çev. Ali Berktay. İstanbul: İletişim Yay., 2021. google scholar
• -------------- “Sunuş/ Manifesto, Avangard Sanat ve Eleştirel Düşünce”. Sanat Manifestoları-Avangard Sanat ve Direniş. İstanbul: İletişim Yay., 2022. google scholar
• -------------Modernizm Kavramı ve Türkiye’de Modernist Sanatın Doğuşu. İstanbul: İletişim Yay., 2021. google scholar
• Bataille, Georges. Literature and Evil. Trans. Alastair Hamilton. London: Marion Boyars, 1997. google scholar
• Batur, Enis. Yazının Ucu. İstanbul: Yapı Kredi Yay., 1993. google scholar
• Baudelaire, Charles. Flowers of Evil and Other Works. Trans. Wallace Fowlie. New York: Bantam Books, 1964. google scholar
• -----------------Intimate Journals. Trans CH. Isherwood. London: The Blackamore Press, 1930. google scholar
• -----------------Kötülük Çiçekleri. Çev. Sait Maden. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2015. google scholar
• -----------------La Fanfarlo. Trans. Greg Boyd. California: Creative Arts Book Company, 1986. google scholar
• -----------------Les Fleurs du Mal. Trans. Richard Howard. Boston: David R. Godine, 2006. google scholar
• -----------------Paris Kasveti. Çev. Hasan Anamur, Beki Haleva. İstanbul: Kırmızı Yay., 2008. google scholar
• -----------------Paris Spleen. Trans. Louise Varese. New York: New Directions Books, 1970. google scholar
• Benjamin, Walter. The Arcades Project. Trans. Howard Eiland, Kevin McLaughlin. USA: Harvard University Press, 1999. google scholar
• ----------------- The Writer of Modern Life. Trans. Howard Eiland, Edmund Jephcott. USA: The Belknap Press of Harvard University, 2006. google scholar
• Berman, Marshall. All That is Solid Melts Into Air- The Experience of Modernity. New York: Penguin Books, 1988. google scholar
• Bezirci, Asım. İkinci Yeni Olayı. İstanbul: Evrensel Basım Yay., 2003. google scholar
• Çiğdem, Ahmet. Bir İmkân Olarak Modernite-Weber ve Habermas. İstanbul: İletişim Yay., 1997. google scholar
• Dellaloğlu, Besim F. Poetik ve Politik- Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yay., 2020. google scholar
• Ece Ayhan. Aynalı Denemeler. İstanbul: Yky., 2015. google scholar
• ------------Başıbozuk Günceler. İstanbul: Yky., 2018. google scholar
• ------------Bir Şiirin Bakır Çağı. İstanbul: Yky., 2016. google scholar
• ------------Bütün Yort Savul’lar!- 1954-1997. İstanbul: Yky., 2015. google scholar
• ------------Çanakkaleli Melahat’a İki El Mektup ya da Özel Bir Fuhuş Tarihi. İstanbul: Korsan Yayın, 1991. google scholar
• ------------Hay Hak! Söyleşiler. İstanbul: Yky., 2014. google scholar
• ------------Hoşça Kal Hoş Tilki- Enis Batur’a Mektuplar. Ankara: Çolpan Mektup, 2019. google scholar
• ------------Hoşça Kal- İlhan Berk’e Mektuplar. İstanbul: Yky., 2016. google scholar
• ------------Kardeşim Akif- Akif Kurtuluş’a Mektuplar. İstanbul: 160. Kilometre Yay., 2019. google scholar
• ------------Morötesi Requiem. İstanbul: Yky., 2014. google scholar
• ------------ Öküz’lemeler. İstanbul: Sel Yay., 2004. google scholar
• ------------Sivil Denemeler Kara. İstanbul: Yky., 2016. google scholar
• ------------Şiirin Bir Altın Çağı. İstanbul: Yky., 1993. google scholar
• ------------Yalnız Kardeşçe- Söyleşiler, Konuşmalar, Denemeler. Eskişehir: Evrim Sanat Yay., 1984. google scholar
• Ecevit, Yıldız. Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yay., 2011. google scholar
• Elias, Norbert. The Civilizing Process-The Development Manners. New York: Unizen Books, 1978. google scholar
• Gardin, Nanon vd. Larousse Semboller Sözlüğü. Ed. Prof. Dr. Ömer Faruk Harman, Prof. Dr. İsmail Taşpınar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2014. google scholar
• Geçgel, Hulusi. İkinci Yeni Şiiri Çevresinde Ece Ayhan. İstanbul: Hiperyayın, 2020. google scholar
• Habermas, Jürgen “Modernity: An Unfinished Project”, Habermas and the Unfinished Project of Modernity: Critical Essays on the Philosophical Discourse of Modernity. Ed. M. Passerin d’Entreves, Seyla Benhabib. Cambridge: The MIT Press, 1997, 38-55. google scholar
• Harvey, David. Paris, Capital of Modernity. New York: Routledge, 2003. google scholar
• ------------------ The Condition of Postmodernity- An Enquiry into the Origins of Cultural Change. Cambridge: Blackwell, 1992. google scholar
• Hobsbawm, Eric. The Age of Revolution: 1789-1848. New York: Vintage Books, 1996. google scholar
• İlhan, Attilâ. İkinci Yeni Savaşı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2004. google scholar
• Jakobson, Roman. “Closing Statements: Linguistic and Poetics”. Style in Language. Ed. T. A. Sebeok. Cambridge: M.I.T. Press, 1960, p. 350-377. google scholar
• Kahraman, Hasan Bülent. Bakmak Görmek Bir de Bilmek- Çağdaş Sanat Dünyasında Hayatta Kalma Kılavuzu. İstanbul: Kapı Yay., 2015. google scholar
• ---------------------“Ece Ayhan Ölünce”, Radikal (15.7.2002). google scholar
• --------------------- Türkiye’de Yazınsal Bilincin Oluşumu- Türkiye’de Modern Kültürün Oluşumu 2. İstanbul: Kapı Yay., 2014. google scholar
• --------------------- Türk Şiiri- Modernizm- Şiir. İstanbul: Kapı Yay., 2015. google scholar
• Kahyaoğlu, Orhan. Mor Külhani- Ece Ayhan Şiiri. İstanbul: Net Kitaplar, 2004. google scholar
• Keyder, Çağlar, Öncü, Ayşe. İstanbul and the Concept of World Cities. İstanbul: Friedrich Ebert Foundation, 1999. google scholar
• Kopp, Robert. “Giriş”. Paris Sıkıntısı, Çev. Erdoğan Alkan. İstanbul: Cumhuriyet Dünya Klasikleri, 2001. google scholar
• Kula, Mehmet Nedim. “Baudelaire’in Şiirinde Şairin Varlığı”. Frankofoni. No.27: 2015, 21-30. google scholar
• Kuspit, Donald. “Avant-Garde and Neo-Avant-Garde: From The Pursuit of the Primordial to the Nihilism of Narcisisim”. The Cult of Avant-Garde Artist. NY: Cambridge University Press, 1993. google scholar
• Lloyd, Rosemary. Charles Baudelaire. London: Reaktion Books, 2008. google scholar
• --------------------- Selected Letters of Charles Baudelaire-The Conquest of Solitude. London: Weidenfeld and Nicolson, 1986. google scholar
• Mann, Paul. Theory Death of Avant-Garde. Bloomington-Indianapolis: Indiana University Press: 1991. google scholar
• Mete Yuva, Gül. Modern Türk Edebiyatının Fransız Kaynakları. İstanbul: Yky., 2011. google scholar
• Mollaer, Fırat. Modernlik Kehanetleri. Ankara: Phoenix Yay., 2016. google scholar
• Okay, Orhan. Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yay., 2011. google scholar
• Oktay, Ahmet. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı 1923-1950. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993. google scholar
• ----------------. “Türk Şiiri ve Modernizm”. İmkânsız Poetika, İstanbul: İthaki Yay., 2008. google scholar
• Özdamar, Emine Sevgi. “Kendi Kendinin Terzisi Bir Kambur”- Ece Ayhan’lı Anılar, 1974 Zürih Günlüğü, Ece Ayhan’ın Mektupları. İstanbul: Yky., 2007. google scholar
• Özkarcı, Ali Özgür. Ece Ayhan- Şiir, Tarih, İdeoloji. İstanbul: Edebi Şeyler, 2018. google scholar
• Said, Edward W. Representations of the Intellectual- The 1993 Reith Lectures. New York: Vintage Books, 1996. google scholar
• Sartre, Jean Paul. Baudelaire. Trans. Martin Turnell. London: Hamish Hamilton, 1964. google scholar
• Shayegan, Daryush. Cultural Schizophrenia-Islamic Societies Confronting the West. Trans. John Howe. New York: Syracuse University Press, 1997. google scholar
• Simmel, George. “The Metropolis and Mental Life”. The Sociology of Georg Simmel. Edit. and Trans. Kurt H. Wolfff. Illinois: The Free Press, 1950. google scholar
• Şinasî. “Münâcât”. Bütün Eserleri. Haz. İsmail Parlatır, Nurullah Çetin. Ankara: Ekin Kitabevi, 2005. google scholar
• Taburoğlu, Özgür. Dünyevi ve Kutsal-Modernlerin Maneviyat Arayışları. İstanbul: Metis Yay., 2019. google scholar
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Yaşadığım Gibi. Haz. Birol Emil. İstanbul: Dergâh Yay., 2013. google scholar