Mücadeleden İş Birliğine: Türk Yunan İlişkileri Bağlamında Bir Yunan Liderinin Yaşam Öyküsü İoannis Metaksas (1871-1941)

Yıl 2025, Cilt: 35 Sayı: 1, 84 - 112, 23.06.2025

Mert Can Erdoğan

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1668827

Öz

Ioannis Metaksas, Yunanistan’ın askerî ve siyasi tarihinde önemli bir figür olup Türk-Yunan ilişkilerinin dönüşümünde kritik bir rol oynamıştır. Kariyerinin başlarında, Megali İdea olarak adlandırılan Büyük Yunanistan hayali doğrultusunda Osmanlı’ya karşı mücadele etmiş ancak 1897 Türk-Yunan Savaşı’ndaki yenilgiden sonra hayal cilikten uzak gerçekçi bir dış politika anlayışı benimsemiştir. Balkan Savaşları’ndan önce Türklere karşı Bulgarlarla ittifak müzakerelerini yürütmüş ve ardından Osmanlı ordusuna karşı savaşmıştı. I. Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı Devleti’ne önceleyici bir deniz saldırısı yapılmasını savunan Metaksas, savaş başladıktan sonra tarafsızlık siyasetini savunmuş ve özellikle Venizelos’un Anadolu işgaline şiddetle karşı çıkmış ve bu girişimin Yunanistan için büyük bir felaketle sonuçlanacağını öngörmüştür. 1936’da başbakan olarak iktidara gelen Metaksas, otoriter “4 Ağustos Rejimi”ni kurmuş ve Türkiye ile stratejik iş birliğini geliştirmiştir. 1937’de İsmet İnönü’nün Yunanistan’ı ziyareti ve ardından Metaksas’ın Ankara’ya gelmesi, iki ülke arasındaki güveni pekiştirmiştir. 1938’de imzalanan askerî iş birliği anlaşması, Türkiye’nin Yunanistan’ın toprak bütünlüğünü desteklediğini göstermiştir. II. Dünya Savaşı’nda İtalyan saldırısına karşı kararlı bir direniş sergileyen Metaksas, Türkiye’nin desteğiyle Yunanistan’ın iki cepheli bir savaşla karşı karşıya kalmasını önlemiştir. Onun liderliği, Türk-Yunan ilişkilerinde düşmanlıktan iş birliğine geçişin en önemli örneklerinden biri olmuştur. Metaksas’ın askerî ve siyasi kariyeri, iki ülke arasındaki ilişkilerde kalıcı bir iz bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ioannis Metaksas , Türk-Yunan İlişkileri , 4 Ağustos Rejimi , İki Savaş Arası Dönem , İkinci Yunan Cumhuriyeti

From Struggle to Cooperation: The Life Story of A Greek Leader in The Context of Turkish-Greek Relations – Ioannis Metaxas (1871-1941)

Öz

Ioannis Metaxas (1871-1941) was a significant figure in Greece’s military and political history and played a critical role in the transformation of Turkish-Greek relations. In the early years of his career, he fought against the Ottomans with the vision of the “Megali Idea” (Greater Greece), but after Greece’s defeat in the 1897 War, he adopted a pragmatic foreign policy, moving away from idealistic ambitions. Before the Balkan Wars, he conducted alliance negotiations with Bulgaria against the Turks and later fought against the Ottoman army. Before World War I, Metaxas advocated for a preemptive naval attack on the Ottoman Empire. However, once the war began, he defended a policy of neutrality and strongly opposed Venizelos’ occupation of Anatolia, predicting that it would lead to a major disaster for Greece.Coming to power as Prime Minister in 1936, Metaxas established the authoritarian “4th of August Regime” and strengthened strategic cooperation with Turkey. During World War II, Metaxas displayed firm resistance against the Italian invasion and, with Turkey’s support, prevented Greece from facing a two-front war. His leadership marked a significant transition from hostility to cooperation in Turkish-Greek relations. Metaxas’ military and political career left a lasting impact on the relations between the two nations.

Anahtar Kelimeler

Ioannis Metaxas , Turkish-Greek Relations , 4th of August Regime , Interwar Period , Second Hellenic Republic

Kaynakça

• Hellenic Army General Staff Army History Directorate. A Concise History of the Hellenic Army General Staff 1901–2001. Atina: Hellenic Army History Directorate, 2001. google scholar
• Aksakal, Mustafa. The Ottoman Road to Great War. Cambridge: Cambridge University Press, 2008. google scholar
• Baş, Ramazan, ve Kasalak, Kadir. “İtalyan Saldırısında Yunanistan’a Türkiye’nin Yardımları”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (2015): 123–136. google scholar
• Başak, Ünsal. “Yunanistan’ın Çanakkale Planı: Metaksas’ın Çanakkale'ye Amfibi Harekât Memorandumu”, 110. Yılında Çanakkale Muhare-besine Bakış içinde, 38–43. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2024. google scholar
• Brewer, David. Greece, the Decade of War: Occupation, Resistance and Civil War. Londra: Bloomsbury Publishing, 2016. google scholar
• Campbell, John, ve Sherrard, Philip. Modern Greece. New York: Praeger, 1968. google scholar
• Carey, J., ve A. Carey. The Web of Modern Greek Politics. New York: Columbia University Press, 1968. google scholar
• Cliadakis, Harry. “The Political and Diplomatic Background to the Metaxas Dictatorship, 1935–36”, Journal of Contemporary History, 14/ 1 (1979): 117–138. google scholar
• Clogg, Richard. A Concise History of Greece. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. google scholar
• Hellenic Army General Staff Army History Directorate. Concise History of the Hellenic Army’s Participation in the First World War 1914– 1918. Atina: Hellenic Army History Directorate, 1993. google scholar
• Erdem, Nilüfer. Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekâtı (1919–1923). İstanbul: Derlem Yayınları, 2010. google scholar
• Fırat, Melek. “Yunanistan’la İlişkiler” Türk Dış Politikası, 1919–1980 içinde. 1. Cilt. editör Baskın Oran, 354–370. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009. google scholar
• Gerolymatos, Andre. “Lloyd George and Eleftherios Venizelos 1912–1917”, Journal of the Hellenic Diaspora, 15/3 (1998): 44–45. google scholar
• Jelavich, Barbara. Balkan Tarihi 20. Yüzyıl. 2. Cilt. İstanbul: Küre Yayınları, 2017. google scholar
• Kaloudis, George. “Greece and The Road To World War I: To What End?” International Journal on World Peace, 31/4 (2014): 9–42. google scholar
• Köylü, Murat. “İnönü Muharebeleri’nden Sonra Anadolu’daki Yunan Harekâtı ve İoannis Metaksas’ın Öngörüleri”, Akademik İncelemeler Dergisi, 10/2 (2015): 165–189. google scholar
• Langer, William L. The Undeclared War, 1940–1941: The World Crisis and American Foreign Policy. New York: Harper & Brothers, 1953. google scholar
• Leon, George B. Greece and the Great Powers 1914–17. Selanik: Institute of Balkan Studies, 1974. google scholar
• Lloyd George, David. The Truth about the Peace Treaties, 2. Cilt. Londra: Victor Gollancz, 1938. google scholar
• Mazower, Mark. “The Messiah and the Bourgeoisie: Venizelos and Politics in Greece, 1909–1912”, The Historical Journal, 35/4 (1992): 885–904. google scholar
• Metaxas, Ioannis. Diary. 1. 2. 3. ve 4. Cilt. erişim 20 Şubat 2025/ https://ioannismetaxas.gr/Diary.html, google scholar
• Oran, Baskın (ed.). Türk Dış Politikası, 1919–1980. 1. Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009. google scholar
• Özsüer, Esra. “I. Dünya Savaşı’nda Yunanistan’ın Tarafsızlığına Karşı Venizelos-‘Entente Cordiale’ İşbirliği ve Propaganda Çalışmaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 63 (2018): 243–270. google scholar
• Papacomsa, Victor. “Ioannis Metaxas and the Fourth of August Dictatorship in Greece”, Balkan Strongmen: Dictators and Authoritarian Rulers of South Eastern Europe içinde, Editör Bernd Jürgen, 165–199. West Lafayette: Purdue University Press, 2007. google scholar
• Papari, Aikaterini. “Ideological Forerunners of Metaxas’ Regime: Conservative Intellectuals on Parliamentarianism’s Ruptures in the Second Hellenic Republic.” Journal of Comparative Fascist Studies, 2 (2023): 169–186. google scholar
• Payne, Stanley G. A History of Fascism, 1914–1945. Madison: University of Wisconsin Press, 1995. google scholar
• Petrakis, Marina. The Metaxas Myth: Dictatorship and Propaganda in Greece. Londra: Tauris Academic Studies, 2006. google scholar
• Petsalis-Diomidis, Nikos. Greece at the Paris Conference (1919). Selanik: Institute for Balkan Studies, 1978. google scholar
• Rençberler, Özgür. “Yunanistan’da ‘Ulusal Ayrışma’ Söylemlerinin Eleştirel Çözümlemesi: Venizelos ve Metaksas Hesaplaşması”. Doktora tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi, 2021. google scholar
• Sarandis, Constantine. “The Ideology and Character of the Metaxas Regime”, The Metaxas Dictatorship: Aspects of Greece, 1936–1940 içinde, Editör Robin Higham ve Thanos Veremis, 147-179. Atina: The Hellenic Foundation for Defense and Foreign Policy, 1993. google scholar
• Üzgel, İlhan, ve Kürkçüoğlu, Ömer. “İngiltere’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, 1919–1980 içinde. 1. Cilt. editör Baskın Oran, 274–290. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009. google scholar
• Vatikiotis, P.J. Popular Autocracy in Greece 1936–41: A Political Biography of General Ioannis Metaxas. New York: Routledge, 1998. google scholar
• Venizelos, Eleftherios. Greece before the Peace Congress of 1919: A Memorandum. New York: Oxford University Press, 1919. google scholar
• Watt, Donald Cameron. How War Came: The Immediate Origins of the Second World War, 1938–1939. Londra: Pimlico, 1989. google scholar