Öz
This article examines the transformation of the Cretan waqfs in autonomous
Crete in order to analyze the role played by the Muslim pious foundations in
the socio-economic life of the Muslim community. The paper is based upon
extensive work in the Ottoman Bank Archives and Research Centre which
constitutes a rich collection of archival documents concerning the Muslim
pious foundations of Crete. By taking a close look at these documents, the
main objective of this study is to focus on the Muslim orphans, family
councils, and the supervision of orphan properties. Immediately after the
establishment of the autonomous regime, the ruling elites decided to centralize
the administration of Muslim pious foundations by implementing certain rules
and regulations as well as by replacing Orphan Banks with family councils
and orphans' supervisors. Within this context, it is the contention of this paper
that the survival of the pious foundations in Crete reshaped the internal
dynamics of the island as well as reconstructed the Cretan Muslims’ identities
and their personal experiences until 1923.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ADIYEKE, Ayşe Nükhet. Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908), Ankara: TTK Basımevi, 2000.
- ———. “Yunanistan Sınırları İçinde Bir Azınlık Örgütlenmesi: Cemaat-i İslamiyeler”, http://web.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/1.ciltsayi2/c1_s2_nukhet_adiyeke.pdf
- ADIYEKE, Ayşe Nükhet, ADIYEKE, Nuri. Fethinden Kaybına Girit, İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılığı, 2006.
- ———. “Mübadele Sırasında Göç Eden Makedonya ve Selanik Arşivleri”, https://www.academia.edu/1569194/Mubadele_Sirasinda_Goc_Eden_Maked onya_ve_Selanik_Arsivleri
- AGMON, Iris. Family and Court: Legal Culture and Modernity in Late Ottoman Palestine, New York: Syracuse University Press, 2006.
- BARKAN, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğu’nda İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Dair Araştırmalar”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 23, Sayı 1-2 (1962), s. 239-296.
- BARNES, John Robert. An Introduction to Religious Foundations in the Ottoman Empire, Leiden-E.J.: Brill, 1986.
- ÇANLI, Mehmet. “Eytam İdaresi-Sandıkları ve Osmanlı Devletinde Yetimlerin Ekonomik Haklarının Korunması” içinde Emine Gürsoy Naskali, Aylin Koç (der.), Savaş Çocukları: Öksüzler ve Yetimler, İstanbul: Umut Kâğıtçılık, 2003, s. 59-86.
- DOUMANI, Beshara (der.). Family History in the Middle East: Households, Property, and Gender, Albany: State University of New York Press, 2003. ENER, Mine. Managing Egypt’s Poor and the Politics of Benevolence, Princeton: Princeton University Press, 2003.
- EROĞLU, Haldun. “On Dokuzuncu Yüzyılda Yetim Çocuklara Vasi Tayini: Antalya Örneği”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, Sayı. 50 (2007), s. 285-288.
- GÜRAN, Tevfik. Ekonomik ve Mali Yönleriyle Vakıflar: Süleymaniye ve Şehzade Süleyman Paşa Vakıfları, İstanbul: Kitabevi, 2006.
- İPŞİRLİ, Mehmet. “II. Mahmud Döneminde Vakıfların İdaresi”, Sultan II. Mahmud ve Reform Seminerleri, İstanbul, 1990.
- KAHRAMAN, Seyit Ali. Evkaf-ı Hümayun Nezareti, İstanbul: Kitabevi, 2006.
- KOSTOPOULOU, Elektra. “The Muslim Millet of Autonomous Crete: An Exploration into its Origins and Implications”, İstanbul: Yayınlanmamış Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2009.
- ———.“The Art of Being Replaced: The Last of the Cretan Muslims Between the Empire and the Nation-State”, içinde Jorgen Nielsen (der.), Religion, Ethnicity and Contested Nationhood in the Former Ottoman Space, Leiden: Brill, 2012, s. 129-146.
- MAKSUDYAN, Nazan. Orphans and Destitute Children in the Late Ottoman Empire, Syracuse, New York: Syracuse University Press, 2014.
- NASKALİ, Emine Gürsoy; KOÇ, Aylin (der.). Savaş Çocukları: Öksüzler ve Yetimler, İstanbul: Umut Kâğıtçılık, 2003.
- OKAY, Cüneyd. Osmanlı Çocuk Hayatında Yenileşmeler, 1850-1900, İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1998.
- ———. Meşrutiyet Çocukları, İstanbul, Bordo, 2000. ÖZBEK, Nadir. “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet”, Toplum ve Bilim, No. 92 (2002), s. 7-33.
- ———. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Yardım Uygulamaları, 1839-1918”, Toplum ve Bilim, Kış (1999/2000), s. 111-132.
- ———. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar ve Meşrutiyet 1876-1914, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
- ÖZCAN, Tahsin. “Osmanlı Toplumunda Yetimlerin Himayesi ve Eytam Sandıkları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 14 (2006), s. 103-121.
- SINGER, Amy. İyilik Yap Denize At: Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik (çev. Ali Özdamar), İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.
- ———. Osmanlı’da Hayırseverlik: Kudüs’te Bir Haseki Sultan İmareti (çev. Dilek Şendil), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004.
- ŞAHİN, Haşim; ŞAFAK, Nurdan (der.). Osmanlı Dünyasında Çocuk Olmak, İstanbul: Dem Yayınları, 2012.
- ŞENIŞIK, Pınar. The Transformation of Ottoman Crete: Revolts, Politics and Identity in the Late Nineteenth Century, London, New York: I.B. Tauris, 2011.
- YAZBAK, Mahmut. “Muslim Orphans and the Shari’a in Ottoman Palestine According to Sijill Records”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Cilt 44, Sayı 2 (2001), s. 123-140.
Öz
Bu makale, Girit’te muhtariyet döneminde Müslüman cemaatin sosyoekonomik
hayatında İslam vakıflarının oynadığı rolü analiz etmek amacıyla
Girit vakıflarının dönüşümünü inceler. Bu çalışma, Girit’teki İslam
vakıflarıyla ilgili oldukça zengin arşiv belgelerine sahip olan Osmanlı Bankası
Arşiv ve Araştırma Merkezi’ndeki kapsamlı çalışmaya dayanmaktadır. Bu
çalışmanın esas amacı, bu belgeleri yakından inceleyerek, Müslüman
yetimler, akraba meclisleri ve yetimlerin mallarının idaresine odaklanmaktır.
Muhtariyet idaresi kurulduktan hemen sonra yönetici elitler hem bazı kanunlar
ve düzenlemeleri yürürlüğe koyarak, hem de eytam sandıklarının yerine
akraba meclisleri ve yetimlerin vasilerini görevlendirerek İslam vakıflarını
merkezileştirmeye karar vermiştir. Bu bağlamda, bu çalışmanın iddiası,
vakıfların Girit’teki varlığının adadaki iç dinamikleri yeniden şekillendirdiği
ve buna ilaveten 1923 yılına kadar Giritli Müslümanların kimliklerini ve
bireysel tecrübelerini yeniden kurguladığıdır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ADIYEKE, Ayşe Nükhet. Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908), Ankara: TTK Basımevi, 2000.
- ———. “Yunanistan Sınırları İçinde Bir Azınlık Örgütlenmesi: Cemaat-i İslamiyeler”, http://web.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/1.ciltsayi2/c1_s2_nukhet_adiyeke.pdf
- ADIYEKE, Ayşe Nükhet, ADIYEKE, Nuri. Fethinden Kaybına Girit, İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılığı, 2006.
- ———. “Mübadele Sırasında Göç Eden Makedonya ve Selanik Arşivleri”, https://www.academia.edu/1569194/Mubadele_Sirasinda_Goc_Eden_Maked onya_ve_Selanik_Arsivleri
- AGMON, Iris. Family and Court: Legal Culture and Modernity in Late Ottoman Palestine, New York: Syracuse University Press, 2006.
- BARKAN, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğu’nda İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Dair Araştırmalar”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 23, Sayı 1-2 (1962), s. 239-296.
- BARNES, John Robert. An Introduction to Religious Foundations in the Ottoman Empire, Leiden-E.J.: Brill, 1986.
- ÇANLI, Mehmet. “Eytam İdaresi-Sandıkları ve Osmanlı Devletinde Yetimlerin Ekonomik Haklarının Korunması” içinde Emine Gürsoy Naskali, Aylin Koç (der.), Savaş Çocukları: Öksüzler ve Yetimler, İstanbul: Umut Kâğıtçılık, 2003, s. 59-86.
- DOUMANI, Beshara (der.). Family History in the Middle East: Households, Property, and Gender, Albany: State University of New York Press, 2003. ENER, Mine. Managing Egypt’s Poor and the Politics of Benevolence, Princeton: Princeton University Press, 2003.
- EROĞLU, Haldun. “On Dokuzuncu Yüzyılda Yetim Çocuklara Vasi Tayini: Antalya Örneği”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, Sayı. 50 (2007), s. 285-288.
- GÜRAN, Tevfik. Ekonomik ve Mali Yönleriyle Vakıflar: Süleymaniye ve Şehzade Süleyman Paşa Vakıfları, İstanbul: Kitabevi, 2006.
- İPŞİRLİ, Mehmet. “II. Mahmud Döneminde Vakıfların İdaresi”, Sultan II. Mahmud ve Reform Seminerleri, İstanbul, 1990.
- KAHRAMAN, Seyit Ali. Evkaf-ı Hümayun Nezareti, İstanbul: Kitabevi, 2006.
- KOSTOPOULOU, Elektra. “The Muslim Millet of Autonomous Crete: An Exploration into its Origins and Implications”, İstanbul: Yayınlanmamış Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2009.
- ———.“The Art of Being Replaced: The Last of the Cretan Muslims Between the Empire and the Nation-State”, içinde Jorgen Nielsen (der.), Religion, Ethnicity and Contested Nationhood in the Former Ottoman Space, Leiden: Brill, 2012, s. 129-146.
- MAKSUDYAN, Nazan. Orphans and Destitute Children in the Late Ottoman Empire, Syracuse, New York: Syracuse University Press, 2014.
- NASKALİ, Emine Gürsoy; KOÇ, Aylin (der.). Savaş Çocukları: Öksüzler ve Yetimler, İstanbul: Umut Kâğıtçılık, 2003.
- OKAY, Cüneyd. Osmanlı Çocuk Hayatında Yenileşmeler, 1850-1900, İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1998.
- ———. Meşrutiyet Çocukları, İstanbul, Bordo, 2000. ÖZBEK, Nadir. “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet”, Toplum ve Bilim, No. 92 (2002), s. 7-33.
- ———. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Yardım Uygulamaları, 1839-1918”, Toplum ve Bilim, Kış (1999/2000), s. 111-132.
- ———. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar ve Meşrutiyet 1876-1914, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
- ÖZCAN, Tahsin. “Osmanlı Toplumunda Yetimlerin Himayesi ve Eytam Sandıkları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 14 (2006), s. 103-121.
- SINGER, Amy. İyilik Yap Denize At: Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik (çev. Ali Özdamar), İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.
- ———. Osmanlı’da Hayırseverlik: Kudüs’te Bir Haseki Sultan İmareti (çev. Dilek Şendil), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004.
- ŞAHİN, Haşim; ŞAFAK, Nurdan (der.). Osmanlı Dünyasında Çocuk Olmak, İstanbul: Dem Yayınları, 2012.
- ŞENIŞIK, Pınar. The Transformation of Ottoman Crete: Revolts, Politics and Identity in the Late Nineteenth Century, London, New York: I.B. Tauris, 2011.
- YAZBAK, Mahmut. “Muslim Orphans and the Shari’a in Ottoman Palestine According to Sijill Records”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Cilt 44, Sayı 2 (2001), s. 123-140.
Ayrıntılar
| Bölüm | MAKALELER |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 |