İbnülemin Mahmud Kemal İnal'ın Romanları Üzerine Bazı Dikkatler

Yıl 2012, Cilt: 22 Sayı: 1, 193 - 222, 11.07.2012

Şemsettin Şeker

Öz

Bu çalışmada; tarih, edebiyat, hâl tercümesi ve kitabiyat sahalarındaki çalışmalarıyla tanınan İbnülemin Mahmut Kemâl İnal'ın edebî yönü kuvvetli makale ve eserlerini yayınladığı 1895-1900 yılları arasında neşrettiği Sabih, Bir Yetîmin Sergüzeşti ve Rahşan romanları devir, hayat ve eser bağlamında tahlil edilerek onun bu nev'ideki eserlerinin Türk Edebiyatı tarihi içerisindeki yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bunun yanında Sabih ile Namık Kemâl'in Cezmi romanlarının benzer ve farklı yönleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbnülemin, Sabih, Bir Yetîmin Sergüzeşti, Rahşan, Namık Kemâl, Cezmi, roman, tarihî roman, Türklerin İslâmlaşma Süreci, yetimlik, yanlış evlilik

Kaynakça

• “İbnülemin Mahmud Kemal İnal”, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Sicil-i Ahvâl Defteri, 172/63. AKÜN, Ömer Faruk, “İbnülemin Mahmud Kemâl”, Türkiye Diyânet İslâm Ansiklopedisi, XXI, İstanbul, 2000, s. 249-262.
• ____________, “Merkad-i Fatih’i Ziyaret ve İçindeki Görüşler”, Türk Dili ve Edebiyatı dergisi, C.7, s. 63–104. ____________, “Nâmık Kemâl”, MEB, İslâm Ansiklopedisi, IX, 67-68. ____________, “Nâmık Kemâl”, Türkiye Diyânet İslâm Ansiklopedisi, C. 32, s. ____________, “Nâmık Kemâl'in Kitap Halindeki Eserlerinin İlk Neşirleri”, Türkiyat Mecmuası, XVIII (1976), s. 55-56.
• ____________, Nâmık Kemâl’in Mektupları, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1972, s. I-XXI.
• DİLMEN, İbrahim Necmi, “Nâmık Kemâl’in Romancılığı ve Romanları”, Nâmık Kemâl Hakkında, İstanbul 1942, s. 97-124.
• FAZLI NECİP, “Bir Neşir Hırsızlığı”, Asır, nr. 186, 11 Haziran 1313-23 Muharrem 1315, s. 4.
• ____________, “Sabih Romanı Hakkında”, Asır Gazetesi, nr. 127, 9 Teşrîn-i sani 1312-14 Cemâziyü’l-ahir 1314, s. 3-4.
• GÖVSA, İbrahim Alâettin, ”İbnülemin Mahmud Kemâl”, Meşhur Adamlar, c. II, İstanbul 1933-1935, s. 768-769.
• HÂMİD VEHBİ, Meşâhir-i İslâm, Mihran Matbaası, İstanbul 1314, 843 s.
• HÜSEYİN VASSAF, Kemâlü’l-Kemâl, (Haz. Fatih M. Şeker - İsmail Kara), Dergâh Yayınları, İstanbul, 2009.
• ____________, “Sabih’in Terceme-i Hâli”, Mir‛ât-ı Maârif, nr. 4, Safer 1327 / Mart 1909, s. 47.
• ____________, Sabih (kutu kitapçık), İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, İbnülemin kısmı, nr. 1047.
• ____________,Bir Yetîmin Sergüzeşti, Mütalaa gazetesi, nr.10-26, 27 Rebiü’l- âhir 1314-24 Eylül 1312 - 23 Şaban 1314-14 Kanun-i sani 1312. İbnülemin,
• “Rahşân”, Asır Gazetesi’nin nr. 199-263, 26 Temmuz 1313-9 Rebîülevvel 1315
• Cumartesi ve 2 Zilka’de 1315-12 Mart 1314.
• ____________, “Sabih”, Asır Gazetesi, nr. 34-126, 13 Kânûn-ı evvel 1311 - 9
• Recep 1313; 6 Teşrîn-i sânî 1313 - 11 Cemâziu’l-âhir 1314.
• ____________, “Rahşan”, Asır Gazetesi, nr. 344-378, 22 Şaban 1316-24
• Kânûn-ı evvel 1314; 20 Zilhicce 1316-29 Nisan 1315, s.1 ve nr. 385-431, 25
• Muharrem 1317-24 Mayıs 1315; 10 Recep 1317-1 Teşrîn-i sâni 1315-13 Teşrîn- i sâni 1899.
• ____________, “Yetîm-i Alîl”, Resimli Gazete, nr. 64, 10 Şevval 1315/13 Mart , s. 764-7651.
• ____________, “Musâhabe”, Resimli Gazete, nr. 81, 17 Safer 1316-25 Haziran , s. 1066-1067.
• ____________, “Musâhabe”, Resimli Gazete, nr. 82, 24 Safer 1316-2 Temmuz , s. 1078-1079.
• ____________, “Musâhabe”, Resimli Gazete, nr. 83, 2 Rebîü’l-evvel 1316-9 Temmuz 1314, s. 1092-1093.
• ____________, “Musâhabe”, Resimli Gazete, nr. 84, 9 Rebîü’l-evvel 1316-16 Temmuz 1314, s. 1101-1103.
• ____________, Kemâlü’l-Kâmil, İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi İbnülemin Kısmı, nr. 3341, v. 6b-7a.
• ____________, Köy ve Köylüler, Resimli Gazete., nr. 80, Safer 1316/30 Haziran 1898, s. 1055–1057.
• İNAL, İbnülemin Mahmud Kemâl, “Kendime Dair”, Son Asır Türk Şâirleri, İstanbul, 1930-1942.
• ____________, Osmanlı Devrinde Son Sadrıazamlar, İstanbul, 1940-1953.
• ____________, Son Hattatlar, İstanbul, 1955.
• ____________, Hoş Sadâ: Son Asır Türk Musikîşinasları, İstanbul, 1958.
• İSMAİL HABİB, Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi, İstanbul, 1340, s. 171-172.
• KAPLAN, Mehmet, Tip Tahlilleri, Dergâh Yayınları İstanbul, 1986, s. 179-180.
• KEFELİ, Emel, Bir Anlatım Tekniği Olarak Mektup, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2002, s. 9-51.
• KEMÂL, “Bir Gencin Defter-i İhtisâsâtından [1-2]”, Resimli Gazete, nr. 61, s. 724 ve nr. 77, s.1019-1020.
• OKAY, Orhan, Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi, İstanbul, ____________, “İnal, İbnülemin Mahmud Kemâl”, Başlangıcından Günümüze Büyük Türk Klâsikleri, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1990, X, s. 334-335.
• ÖZGÜL, Metin Kayahan, Türk edebiyatında Siyasi Rüyalar, Ankara, 1989.
• ŞEKER, Fatih M., “İbnülemin İçin Bir Entelektüel Portre Denemesi: Osmanlı ile Cumhuriyet Arasında Sahih Bir Köprü”, Kemâlü’l-Kemâl içinde, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2009, s.15-66.
• ____________, İslâmlaşma Sürecinde Türklerin İslâm Tasavvuru, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 2010, s. s. 87-495.
• ŞEKER, Şemsettin, “Harb-i Umûmîde Fikrî ve Kültürel Faaliyetler”, Kültür dergisi (I. Dünya Harbi Özel Sayısı), nr. 10, Bahar, 2008, s. 110-117.
• ____________,İbnülemin Mahmud Kemâl İnal’ın Tarihî Romanı: Sabih, (M.Ü. Türkiyat Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisanas Tezi), İstanbul, 2009.
• ____________,Zevâlde Kemâl, İstanbul, 2010, s. 1-21.
• ŞENTÜRK, A. Atilla, XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevîlerinde Edebî Tasvirler, İstanbul Üniversitesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İÜ Türkiyat Enstitüsü, İstanbul 1987, s. 25 vd.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, “Namık Kemâl’in Doğuşunun Yüzüncü Yılı Münasebetiyle Cezmi’ye Dair”, Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul, 1977, s. 217.
• ____________, Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, II. baskı, İstanbul, 1956, s. 392-397.
• TAŞTAN, Zeki, Türk Edebiyatında Tarihi Romanlar ( Türk Tarihi ile İlgili 1950), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2000, s. 1220-1296.
• TOROS, Taha, Mazi Cenneti, İstanbul, İletişim Yayınları, 1992, s. 31-48.
• ____________, Türk Edebiyatında Altı Renkli Portre, İstanbul, İSİS, 1998, s.87-116.
• UÇMAN, Abdullah, “Cezmi”, Türkiye Diyânet İslâm Ansiklopedisi, C. 7, s. 514. UĞURCAN, Sema, Abdülhak Hamid Tarhan’ın Eserlerinde Tarih, İzmir, Akademi Kitabevi, 2002, s. 15-18, 90-92.
• ____________,Türk Romanında Çalışan Kadın Tipleri (Tanzimat’tan Cumhuriyete Kadar), (İ.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1983.
• YAZAR, Mehmet Behçet, “İbnülemin Mahmud Kemâl İnal”, Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyatı, İstanbul, Kanaat Kitabevi, 1938, s. 192-200.