ISLAMIC TERMINOLOGY IN KARAMANIAN WORKS

Yıl 2012, Cilt: 22 Sayı: 2, 39 - 62, 30.12.2012

HAYRULLAH Kahya

Öz

Turkish speaking Orthodox Christian people who lived in Anatolia called Karamanian or Karamanlides and their language Karamanlidika or Karamanli Turkish.The first written works of Karamanian people who had lived in Anatolia since XIIIth century were first found in XVth century. Since that time, hundreds of Karamanian texts, mostly religious remained till present day. Even though they lived together with Muslim Turks in peace and they supported the National Struggle in the Turkish War of Independence, they were excepted as a part of Greek society because of their religion. Due to the Treaty of Lausanne, Karamanian people were subject to the Greek-Turkish population exchange together with the other Greek people in Anatolia. Karamanian people tried to publish literary works in their new homeland but they could not succeed. Thus, Karamanian literature came to the end at the beginning of the XXth century. In this work, 6 Karamanian works with religious content written in Greek script in different periods are examined: Angeliaforoz, Gennadios Đtikatnamesi, Gülizar-ı Đman-ı Mesihi, Đspat-ı Mesihiye, Yeñi Hazne and Psaltirion. First of all, Islamic terminology of these works are listed alphabetically and then they were examined according to their phonetical and morphological properities. Under each entry, the related sentences from the original works are provided. In the conclusion section, the reasons behind the use of Islamic terms in Karamanian works are discussed.

Anahtar Kelimeler

Karamanians, Karamanli dialect, Term, Islamism, Christianity

KARAMANLICA ESERLERDE İSLÂM İNANCIYLA İLGİLİ TERİMLER

Öz

Anadolu'da Türkçe konuşan ve Grek harfleri ile Türkçe yazan Ortodoks Hristiyanlara Karamanlı; bunların konuştukları dile de Karamanlıca denmektedir. 13. yüzyıldan beri varlıkları bilinen Karamanlıların ilk yazılı metinlerine 15. yüzyılda rastlanmıştır. Lozan Antlaşmasının ilgili maddesi gereği dinlerinden dolayı diğer Rumlarla birlikte nüfus mübadelesine tabi tutularak Yunanistan'a göç ettirilmişlerdir. Karamanlılar, bu yeni vatanlarında da yazılı eserler vermeye çalışmışlar; ancak başarılı olamamışlardır. Böylece Karaman edebiyatı 20. yüzyılın başlarından itibaren fiilen son bulmuştur.   Bu çalışma için Grek alfabesiyle çeşitli dönemlerde yazılmış dinî muhtevalı altı Karamanlıca eser taranmıştır: Angeliaforoz, Gennadios İtikatnamesi, Gülizar-ı İman-ı Mesihi, İspat-ı Mesihiye, Yeñi Hazne ve Psaltirion. Bu eserlerde geçen İslâmî terimler, öncelikle fonetik ve morfolojik açıdan incelenmiştir. Daha sonra bu terimler anlamları ile birlikte madde başı olarak alfabetik sıraya sokulmuştur.  Madde başlarının altına da taranan eserlerden ilgili terimin geçtiği örnek cümleler eklenmiştir. Metindeki tüm terimlerin toplu olarak görülebilmesi için bu terimlerinin tamamının yer aldığı bir tabloya da yer verilmiştir. Sonuç bölümünde ise Karamanlıca kitaplarda İslâmî terimlerin kullanılma nedenleri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karamanlılar, Karamanlıca, Terim, İslâmiyet, Hristiyanlık

Kaynakça

• AĞCA, Ferruh, 2010, “Grek Harfli Karamanlı Türkçesi Metinlerinde –DXr Bildirme Ekinin Farklı Bir Fonksiyonu Üzerine”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 19, s. 76-86.
• AĞCA, Ferruh, 1999, Karamanlı Türkçesi’nde Şekil Bilgisi, (Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.
• Angeliaforoz, 1872, A/1-12, s.1-48, Matbaa-yı Aramian, İstanbul.
• ANHEGGER, Robert, 1984, “Karamanlı Türkçesi”, Tarih ve Toplum, 4, s. 242. ANZERLİOĞLU, Yonca, 2003, Karamanlı Ortodoks Türkler, İstanbul.
• ANZERLİOĞLU, Yonca, 2009, “Tarihî Verilerle Karamanlı Ortodoks Türkler”, Hacı Bektaş Velî Dergisi, 51, s. 171-188.
• B. I., 1803, Gülizar-ı İman-ı Mesihi, Patrikhane Basmahanesi, İstanbul.
• BALTA, Evangelia, 1990, “Karamanlıca Kitapların Önsözleri”, (Çev. Herkül Milas), Tarih ve Toplum, 74, s. 18-20.
• BAYKARA, Tuncer, 1986, “Batı Anadolu’daki Rum Nüfusunun XIX. Yüzyıldaki Durumu Yeni Yunan Göçleri ve Yerli Hıristiyanların Yunanlılaştırılması”, Üçüncü Askerî Tarih Semineri, s. 428-439.
• BAYKURT, Cami, 1932, Osmanlı Ülkesinde Hristiyan Türkler, Sanayiinefise Matbaası, İstanbul.
• BERKOL, Bülent, 1986, “133 Yıl Önce Yayımlanan Yunan Harfleri ile Türkçe (Karamanlıca) Bir “Robinson Crusoe” Çevirisi”. Sosyoloji Konferansları Dergisi,
• 11.2011), 21, s. 135-1158.
• (E.T. BTS: Büyük Türkçe Sözlük, (http://tdkterim.gov.tr/bts/), (E.T. 25.11.2011).
• CAHEN, Claude, 2000, Osmanlılardan Önce Anadolu, (Çev. Erol Üyepazarcı), İstanbul.
• DEMİR, Necati, 2008, “Türkiye’de Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabeler ve Karaman Türklerinin Dili”. VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 13-18 Ekim, Ankara.
• DEMİRİZ, Yıldız, 1990, “Karamanlıca Epigrafyasına Katkı Eskişehir’de Karamanlıca Bir Mezartaşı Kitabesi”, Tarih ve Toplum XI/66, s. 36-37.
• ECKMANN, János, 1950a, “Anadolu Karamanlı Ağızlarına Ait Araştırmalar I: Phonetica”, AÜDTCFD, VIII, s. 165-200.
• ECKMANN, János, 1950b, “Yunan Harfli Karamanlı İmlâsı Hakkında”, Türk Dili ve Tarihi Hakkında Araştırmalar, s. 27-31.
• ECKMANN, János, 1988, “Karamanlıca’da Birkaç Gerindium Terkibi”, (Çev. Müjdat Kayayerli), Türk Kültürü Araştırmaları, XXVI/2, s. 89-94.
• ECKMANN, János, 1991, “Karaman Edebiyatı”, (Haz. Halil Açıkgöz), Türk Dünyası Edebiyatı I, s. 20-38.
• ERCİLASUN, Ahmet B., 2007, “Hititler ve Türk Milleti”, (Haz. Ekrem Arıkoğlu), Makaleler Dil - Destan - Tarih - Edebiyat, s. 595-599.
• ERDAL, İbrahim, 2005, “Türk Basınına Göre; Ortodoks Türklerin Milli Mücadeledeki Tutumu”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 35-36, s. 333-343.
• ERGENE, Teoman, 1951, İstiklâl Harbinde Türk Ortodoksları, İstanbul.
• ERÖZ, Mehmet, 1983, Hıristiyanlaşan Türkler, Ankara.
• Eski Harfli Türkçe Basma Eserler Bibliografyası 1584-1986 (2001), [CD- ROM], Ankara.
• EYİCE, Semavi, 1962, (Review) “Sallaville, Sévérien – Eugéne Dalleggio, Karamanlidika, Yunan Harfleri ile Türk Dilinde Basılmış Kitapların Analitik Bibliyoğrafyası 1, 1584-1850”, Belleten, XVI/102, s. 369-374.
• EYİCE, Semavi, 1975, “Anadolu’da <Karamanlıca> Kitabeler <Grek Alfabesiyle Türkçe Kitabeler>”, Belleten, XXXIX/153, s. 25-48.
• EYİCE, Semavi, 1980, “Anadolu’da “Karamanlıca” Kitabeler (Grek Harfleriyle Türkçe Kitabeler) 2”, Belleten, XL/176, s. 683-696.
• GÜLER, Ali, 2000, “Yunanistan’da Etnik Gruplar I: Dil Grupları”, Avrasya Dosyası, s. 12-21.
• GÜNGÖR, Harun, 1984, “Karamanlıca (Grek Alfabeli Türkçe) Bir Kitabe”, Türk Dünyası Araştırmaları, 33, s. 95-101.
• GÜNGÖR, Harun, 1989, “Karamanlıca Üç Kitabe”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, III/34, s. 29-31.
• HIEROMONAHOS, Neofitos, 1857, İspat-ı Mesihiye, (Çev. Yoannis Yorgiadis), A. Popoviç Kumpanya Basmahanesi, İstanbul.
• İBAR, Gazanfer, 2010, Anadolulu Hemşehrilerimiz (Karamanlılar ve Yunan Harfli Türkçe), İstanbul.
• İLMİNSKİY, Nikolay İvanoviç, 1880, Predvaritele, noe soobşçenie o tureckom perevodye izlozeniya vyeri patriarcha Gennadiya Scholariya, Kazan.
• KAHYA, Hayrullah, 2003, Grek Harfli Osmanlı Türkçesi Bir Eser: İspat-ı Mesihiye Üzerinde Dil İncelemesi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• KAHYA, Hayrullah, 2008, “Karamanlıca Bir Eser Yeñi Hazne ve Dil Özellikleri
• www.turkishstudies.net (ET: 17.11.2011), III/6, s. 367-408. Özellikleri ve Ses Bilgisi)”, Turkish
• Studies KAHYA, Hayrullah, 2009, “Karamanlıca Bir Zarf-fiil Eki: {-IncAs}”, Turkish Studies www.turkishstudies.net (ET: 17.11.2011), IV/3, s. 1242-1252.
• KARAHAN, Leylâ, 1994, “Anadolu Ağızlarında Kullanılan Bazı Zarf-Fiil Ekleri”, Türk Kültürü Araştırmaları, XXXII/1-2, s. 205-236.
• KILIÇARSLAN, Mustafa-KAHYA, Hayrullah, 2009, “Karamanlıcada i/e Meselesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal Of International Social Research, II/8, s. 200-211.
• MYNAS, Minoïde, 1858, Georges Scholarius surnamme Gennadius Patriarche de Constantinople, Paris.
• OKAY, Cüneyd, 2006, “Eski Harfli Çocuk Dergileri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, IV/7, s. 511-518.
• ÖZDEM, Ragıp, 1938, “Gennadios’un İtikatnamesi”, Ülkü, X/60, s. 529-540.
• Psaltirion “∆ΑΒΙ∆ ΠΕΓΑΜΠΕΡΗΝ ΒΕ ΠΑΤΗΣΣΑΧΗΝ ΚΑΙΤΕΣΣΗ ΚΑΘΙΣΜΑ ΠΡΩΤΟΝ”, [b.y.], [t.y.].
• SALLAVİLLE, Sévérien ve Eugéne DALLEGGİO, 1958, Karamanlidika I: 1584-1850, Atina.
• SERTKAYA, Osman Fikri, 2004, “Grek Harfleriyle Yazılmış Anadolu Karamanlı Ağzı Metinleri Üzerine, Journal of Turkish Studies / Türklük Bilimi Araştırmaları, XVIII/2, s. 1-21.
• SÜMER, Faruk, 1960, “Anadolu’ya Yalnız Göçebe Türkler Mi Geldi?”, Belleten, XXIV/96, s. 567-594.
• ŞEHSUVAROĞLU, N. Bedi, 1970, “Kanunî Devrinde Yazılmış ve Şimdiye Kadar Bilinmeyen Bir Coğrafya Kitabı”, Kanunî Armağanı, s. 213-214.
• TEKİN, Talat, 1997, Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı, İstanbul.
• TOGAN, Zeki Velidi, 1946, Umumî Türk Tarihine Giriş I (En Eski Devirlerden 16. asra kadar), İstanbul.
• VOLKAN, D. Vamık-ITZKOWITZ, Norman, 2002, Türkler ve Yunanlılar: Çatışan Komşular, (Çev. Banu Büyükkal), İstanbul.
• Yeñi Hazne, 1795, (Çev. Serafim Yeromonahos), Mihail Glykei Basmacısı, Venedik.
• YORDANOĞLU, Anastas, 1973, Karamanlıca (Rum Harfli Türkçe Metinlere Toplu Bir Bakış), (İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi), İstanbul.
• YÜCE, Nuri, 2010, “Karamanlı Türkleri”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 42, s. 155-164.
• http://tr.wikisource.org/wiki/1923_Türkiye
• Yunanistan_Nüfus_Mübadelesi_Anlaşması (E.T.23.11.2011).