DÎVÂNU LUGATİ’T-TÜRK’E GÖRE XI. YÜZYIL TÜRK LEHÇE BİLGİSİ

Yıl 2014, Cilt: 24 Sayı: 2, 285 - 290, 25.12.2014

MELİKE Uçar

https://doi.org/10.18345/tm.08035

Öz

11. yüzyılda yaşamış olan büyük dil bilgini Kâşgarlı Mahmut Dîvânu Lugati’t-Türk adlı eserini 1072 yılında yazmaya başlamış, 1074 yılında tamamlamıştır. Gelmiş geçmiş en büyük dilcilerden olan Kâşgarlı, bu eserini tamamlamak için 11. yüzyıl Türk dünyasında yer alan Türk boylarını, bu boyların yerleşim yerlerini dolaşarak ayrıntılı bir derleme yapmıştır. Bu derleme sonucunda Türk lehçe ve ağızlarından topladığı malzemeyi gramer açısından da değerlendirmiş ve yorumlamıştır. Böylece Türk dilinin modern dilcilik yöntemine de uyan ansiklopedik bir sözlük meydana getirmiştir. Eski
Türkçenin lehçelerinin dil özelliklerini barındıran Dîvânu Lugati’t-Türk’te yer alan boy, topluluk ve şehirler şunlardır: Argu, Balasagun, Barsgan, Basmıl, Bulgar, Çiğil, Çömül, Hotan, Karluk, Kâşgar, Kay, Kençek, Kıpçak, Kuça, Oğrak, Oğuz, Sayram, Soğd, Suvar, Tatar, Tuhsı, Tübüt, Uç, Uygur, Yabaku, Yağma, Yemek. Dîvân’da yer alan bu lehçe, boy ve topluluklar hakkında şimdiye kadar bazı çalışmalar yapılmıştır. Yapılan çalışmalar arasında Ahmet Cevat Emre (1941), Pritsak (1959), Banguoğlu (1958, 1959), Zieme (1969), Doerfer (1987), Korkmaz (1995), Killi (2008), Güner (2009) gibi bilim adamların adlarını zikretmek mümkündür

Anahtar Kelimeler

DÎVÂNU, LUGATİ’T, TÜRK

Kaynakça

• Karahan, Akartürk (2013), Dîvânu Lugati’t-Türk’e Göre XI. Yüzyıl Türk Lehçe Bilgisi, TDK Yay., Ankara.