JOSEPH VON HAMMER-PURGSTALL’S LAUDATORY POEM OF SULTAN MAHMOOD II

Yıl 2016, Cilt: 26 Sayı: 2, 267 - 285, 21.12.2016

Halil İlteriş Kutlu

Öz

The first studies
on the history of Turkish literature were made in Europe and the past of these
studies dates back to the seventeenth century. One of these is the work titled The
History of the Art of Ottoman Poetry written by Joseph von Hammer-Purgstall
in 1836. The work was made known to the literary community for the first time
by Mehmet Fuat Köprülü in No. 113 of the Hayat Mecmuası (Life Journal)
dated 24 January 1929. In this article, Köprülü mentioned that the work by Hammer-Purgstall
had appeared at the second-hand booksellers and moreover, the introduction had
been translated to Ottoman Turkish by someone whose name was not revealed. The
original name of the work titled The History of the Art of Ottoman Poetry, which
was Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit,
was composed of four volumes and was published between 1836 and 1838. An
important attribute of the book and from the aspect of also determining the
scope of this study is the fact that within the work there is a methiye
(laudatory poem) written in person by Hammer-Purgstall on 6 December 1835 for
Sultan Mahmut II in the historical verse genre. The text, for which prosody was
written with the pattern of mefâîlün mefâîlün feûlün, was composed of
twenty-six couplets in the mesnevi (poem made up of rhymed couplets,
each couplet being of a different rhyme) verse form and was written both in
German and in Turkish. In this study, the subject work was evaluated from the
aspect of content characteristics by comparing the German and Turkish sections.                                                       

Anahtar Kelimeler

Hammer-Purgstall, the history of the art of Ottoman poetry, orientalism, methiye (laudatory poem), historical verse

JOSEPH VON HAMMER-PURGSTALL’İN SULTAN II. MAHMUT METHİYESİ

Öz

Türk edebiyatı tarihi üzerine ilk çalışmalar Avrupa’da yapılmış
olup ve bu çalışmaların geçmişi XVII. asra kadar uzanmaktadır. Bunlardan birisi
de Joseph von Hammer Purstgall’in
1836’da kaleme aldığı Osmanlı Şiir Sanatı Tarihi adlı eseridir. Eser ilk
defa Mehmet Fuat Köprülü tarafından Hayat Mecmuası’nın 24 Ocak 1929 tarihli
113. sayısında edebiyat camiasına tanıtılmıştır. Köprülü bu yazısında Hammer’in
eserini sahaflarda gördüğünü, hatta girişinin de ismini belirtmediği biri
tarafından Osmanlı Türkçesine çevrildiğinden bahsetmektedir. Eserin orijinal
adı Geschichte der Osmanischen Dichtkunst
bis auf unsere Zeit olan Osmanlı Şiir
Sanatı Tarihi dört ciltten oluşmaktadır ve 1836-1838 yılları arasında
yayımlanmıştır. Kitabın önemli bir özelliği ve bu çalışmanın kapsamını da
belirleme açısından, 6 Aralık 1835’te bizzat Hammer tarafından Sultan II.
Mahmut için yazılan tarih manzumesi tarzındaki methiyenin eser içerisinde
olmasıdır. Aruzun mefâîlün mefâîlün
feûlün kalıbıyla kaleme alınmış olan ve mesnevi nazım şeklinde yirmi altı
beyitten oluşan metin, hem Almanca hem de Türkçe kaleme alınmıştır. Bu
çalışmada söz konusu eser, Almanca ve Türkçe kısımları karşılaştırılarak
muhteva özellikleri açısında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hammer Prugstall, Osmanlı şiir sanatı tarihi, oryantalizm, methiye, tarih manzumesi

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet 1994, Mehmed Sirâceddin, Mecma-ı Şu’arâ ve Tezkire-i Üdebâ, Dilek Matbaası, Sivas.
• İSEN, Mustafa, 2002, Başlangıçtan XVIII. Yüzyıla Kadar Türk Edebiyatı. Türkler, 11, Ankara, s. 532-572.
• KARAL, Enver Ziya, 2007, Osmanlı Tarihi-Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789- 1856), C.V, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• KEYMAN, Fuat vd., 1999, Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KÖK, Bahattin, 2007, Nûreddin Zengî, Mahmud. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXXIII, Ankara, s. 259-262.
• KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat, 1929, Hammer’in Osmanlı Şiir Sanatı Tarihi, Hayat, C.V, S.113, s. 2.
• MERÇİL, Erdoğan, 2003, Mahmûd-ı Gaznevî. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXVII, Ankara, s. 362-365.
• MERÇİL, Erdoğan, SEVİM, Ali, 1995, Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• NALCIOĞLU, Ahmet Uğur, 2002, Avusturyalı Oryantalist Hammer Purgstall’da Osmanlı Şiiri, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.20, s. 139-143.
• ORTAYLI, İlber, 1997, Hammer Purgstall, Joseph Freiherr von. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XV, Ankara, s. 481-494.
• PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1836, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Erste Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
• PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1837, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Zweite Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
• PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1837, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Dritter Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
• PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1838, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Vierter Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
• SAİD, Edward, 2016, Şarkiyatçılık Batının Şark Anlayışları, Metis Yayınları, İstanbul, 412 s.
• TÜRKOĞLU, İsmail, 2002, Kazan Hanlığı, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXV, Ankara, s. 138-138.
• ÜNVER, İsmail, 1993, “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, C. XI, S.1.