FOODS AND BEVERAGES IN KOK TURK INSCRIPTIONS AND DIVAN-I LUGATI-IT-TURK

Yıl 2016, Cilt: 26 Sayı: 2, 187 - 195, 28.12.2016

Saadettin Yağmur Gömeç

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.282892

Öz

In this research
which we based on especially Divanu Lugat-it-Turk, it could be seen that
ancient Turks knew all types of food and used them in their nutritions. Namely,
only foods of animal origin were not basic foods or beverages of these people
as it is supposed. All kinds of cereals and floured products were almost known.
As we use limited sources, we do not want people to assume that only foods and
beverages of Turks were composed of foods of animal origin. Also, another thing
needed to be emphasized is that maybe being of a rich Turkish kitchen today is
the accumulation of thousand years of past. It is
widely known that there are thousands of studies concerning Kok Turk texts and
Divan-ı Lugat-it-Turk which are the main sources of the Turkish history and
culture. As in the past, the examinations of this study continues and they will
last in the future. Therefore, many studies are made according to these two
sources by ourselves, too. In this research, the foods and beverages that the
ancient Turks consumed in daily life are examined.

Anahtar Kelimeler

Kok Turk Inscriptions, Divanu Lugati’t-Turk, Turkish culture, Turkish food

KÖK TÜRK YAZITLARI VE DİVANÜ LÛGAT-İT-TÜRK’TE YİYECEK VE İÇECEKLER

Öz

Bilhassa Divanü Lûgat-it-Türk’ten yola çıkılarak yaptığımız bu
incelemede, eski Türklerin her türlü gıda maddesini bildikleri ve
beslenmelerinde bunlardan yararlandıkları görülüyor. Yani sanıldığı üzere
sadece hayvansal gıdalar bu insanların temel yiyecekleri ya da içecekleri
olmamıştır. Tahıl ve unlu mamüllerin neredeyse bütün çeşitleri biliniyordu.
Kaynak olarak sınırlı bir malzeme kullandığımız için Türklerin yiyecek ve
içeceklerinin bunlardan ibaret olduğunun sanılmamasını da istiyoruz. Ancak
burada vurgulanması gereken bir başka şey de; belki bugün dünya üzerinde zengin
bir Türk mutfağının olması binlerce yıllık bir geçmişin birikimidir.
Türk tarihi ve kültürünün başlıca temel kaynaklarından olan Kök Türk harfli
metinler ile Divanü Lûgat-it-Türk’e dayalı binlerce çalışma yapıldığı herkesin
bilgisi dâhilindedir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de bu incelemeler
sürmekte, gelecekte de devam edecektir. İşte buna binaen biz de her iki kaynağı
esas alarak pek çok araştırma gerçekleştirdik. Bu yazımızda ise eski Türklerin
gündelik hayatta tükettikleri yiyecek ve içecekler mevzu’u üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler

Kök Türk Yazıtları, Divanü Lûgat-it-Türk, Türk kültürü, Türk yiyecekleri

Kaynakça

• Adil Bey Hikmet, Asya’da Beş Türk, (Haz. Y. Gedikli), İstanbul, 1999.
• AGACANOV, S.G., Oğuzlar, (Çev. E. Necef- A. Annaberdiyev), 2. Baskı, İstanbul, 2003.
• AMANJOLOV, A.S., “Forefather Goat or the Ancient Turkic Inscription in Early Greek Alphabet”, Archiv Orientalni, 42/1, Praha, 1974.
• ATSIZ, Hüseyin Nihal, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nden Seçmeler, I, İstanbul, 1971.
• AZZAV, A., “İbn Hassul’ün Türkler Hakkında Bir Eseri”, (Çev. Ş. Yaltkaya), Belleten, No 14-15, İstanbul, 1940.
• BARBARO, J., Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, (Çev. T. Gündüz), İstanbul, 2005.
• BAUER, W., “Yağ Metobolizması Bozuklukları ve Kronik Karaciğer Hastalıklarının Kısrak Sütü (Kımız) ile Tedavi Denemeleri”, (Çev. Y. Küçüksümer), Türk Dünyası Araştırmaları, 28, İstanbul, 1984.
• BUHARALI, E., “Kimek Hanlığı”, Tarihte Türk Devletleri, I, Ankara, 1987.
• CHALIAND, G., Göçebe İmparatorluklar, (Çev. E. Sunar), İstanbul, 2001.
• CLAVIYO, Ruy Gonzâlez de, Timur Devrinde Semerkant’a Seyahat, (Çev. Ö.R. Doğrul), İstanbul, 1975.
• ÇAGATAY, S., “İslamiyetten Önce Türk Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara, 1976.
• ÇAY, A., Anadolu’da Türk Damgası, Ankara, 1983.
• ÇETİN, İ., “Göktürk Kitabelerinde İsimleri Geçen Hayvanlar”, Türk Folkloru Araştırmaları, 1986/1, Ankara, 1986.
• DE JOİNVİLLE, J., Bir Haçlının Hatıraları, (Çev. C. Kanat), Ankara, 2002.
• DUĞLAT, Mirza Haydar, Tarih-i Reşidî, (Çev. O. Karatay), İstanbul, 2006.
• EBERHARD, W., “Çin’de Kımız ve Yoğurdun Yapılması”, Ülkü, XVI/93, Ankara, 1940.
• Ebu Bekr-i Tihrani, Kitab-ı Diyarbekriyye, (Çev. M. Öztürk), Ankara, 2001.
• EKREM, M. A., Romen Kaynak ve Eserlerinde Türk Tarihi, Ankara, 1993.
• ELİADE, M., Shamanism, Archaic Techniques of Ectasy, New York, 1964.
• GABAİN, A. Von, Über Ortsbezeichnungen im Alttürkischen, Helsinki, 1950.
• GÖMEÇ, S., “Bir Hun Aksakalı: Chung Hang-Yüeh”, VIII. Uluslararası Türkoloji Kongresi, İstanbul, 2013.
• GÖMEÇ, S., “Moğolistan’daki Türk Anıtları”, Türk Edebiyatı, 361, İstanbul, 2003.
• GÖMEÇ, S., “Orkun’daki Büyük Kurgan”, Orkun, 75, İstanbul, 2004.
• GÖMEÇ, S., Türk Destanlarına Giriş, Ankara, 2009.
• GUMİLEV, L.N., Hunlar, (Çev. A. Batur), 3. Baskı, İstanbul, 2003.
• GÜLBEDEN, Hümayunnâme, (Çev. A. Yelgar), Ankara, 1944.
• GÜLENSOY, T., Orhun’dan Anadolu’ya Türk Damgaları, İstanbul, 1989.
• HASAN-I RUMLU, Ahsenü’t-Tevarih, (Çev. M. Öztürk), Ankara, 2006.
• İbn Batuta, İbn Batuta Seyahatnâmesi’nden Seçmeler, (Haz. İ. Parmaksızoğlu), Ankara, 1981.
• İbn Fadlan, İbn Fadlan Seyahatnamesi Tercümesi, (Çev. R. Şeşen), İstanbul, 1975.
• İZGİ, Ö., “Kao-Ch’ang (Turfan) Uygurları”, Tarihte Türk Devletleri, I, Ankara 1987
• İZGİ, Ö., Çin Elçisi Wang Yen-Tê'nin Uygur Seyahatnamesi, Ankara, 1989.
• KAFESOĞLU, İ., Türk Milli Kültürü, 2. Baskı, İstanbul, 1983.
• Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, I-III, (Çev. B. Atalay), 2. Baskı, Ankara, 1988.
• KLYAŞTORNIY, S. G. – SULTANOV, T. İ., Türkün Üçbin Yılı, (Çev. A. Batur), İstanbul, 2003.
• KUBAREV, V.D., Drevnetyurkskiye Izvayaniya Altaya, Novosibirsk, 1984.
• KYCHANOV, E.J., “Tibetans and Tibetan Culture in the Tangut State Hsi Hsia (982-1227)”, Proceeding of the Csoma Körös Memorial Symposium, Budapest, 1978.
• LİNDNER, L.P., “Nomadism, Horses and Huns”, Past and Present, No 92, London, 1981.
• MORİ, M., “Yenisey Yazıtlarındaki Sekiz Adaklıg Barım Üzerine”, Erdem, III/8, Ankara, 1987.
• NEMETH, G., “Hunların Dili”, Türk Dili Belleteni, III/12-13, Ankara, 1948.
• ÖGEL, B., İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, 2. Baskı, Ankara, 1984.
• SÜMER, F., Kara Koyunlular, 2. Baskı, Ankara, 1984.
• SÜMER, F., Türklerde Atçılık ve Binicilik, İstanbul, 1983.
• ŞAMÎ, Nizamüddin, Zafernâme, (Çev. N. Lugal), Ankara, 1949.
• TEKİN, Ş., “Metinlere Dayanarak Eski Türklerde Göçebe (=Ötüken) ve Şehir (=Hoçu) Medeniyetlerinin Tahlili”, A.Ü. Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 3, Erzurum, 1972.
• URAKOVA, L., “Kazakistan’da Bulunan Üç Altın Adam”, Türksoy, 23, Ankara, 2007.
• WATSON, B., Record of the Grand Historian of China, 2, Third Edition, New York, 1968.
• YÜREKLİ, T., XI-XV. Yüzyıllar Arası El-Cezire Bölgesinin Tarihi Coğrafyası, (Doktora Tezi), Ankara, 2009.
• ZİYA, Y., “Orta Asya’da Türk Boyları”, İlahiyat Fakültesi Mecmuası, V/24, İstanbul, 1932.