OSMANLI’DA KISA ÖMÜRLÜ BİR HAYIR KURUMU: DULHANE (1884-1896)

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 1, 47 - 64, 21.06.2017

Abdullah Bay

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.322891

Öz

XIX. yüzyıl Osmanlı devleti için askerî, siyasî, ekonomik ve sosyal açıdan

önemli gelişmelerin olduğu bir dönemi ifade eder. XIX. yüzyılın ikinci yarısında

Balkanlar’dan ve Kırım’dan gerçekleşmeye başlayan kitlesel göçler bu

gelişmelerin en önemlilerinden birisidir. Şehirlere akın eden göçmenler önemli

sorunlara yol açmış, devlet bu durum karşısında birtakım tedbirler almak zorunda

kalmıştır. Ancak, göçlerin özellikle 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşının ardından

daha da artarak devam etmesi sorunları içinden çıkılmaz hale getirmiştir. Her

ne kadar Osmanlı devleti, gerekli tedbirleri alarak göçmenlerin önemli bir

kısmını imparatorluğun çeşitli vilayetlerine yerleştirmişse de, savaşı takip eden

yıllarda yine de İstanbul’da büyük sosyal sorunlar ortaya çıkmıştır. İşte bu

sorunları çözmek üzere İstanbul’da yeni sosyal yardım kurumları açılmıştır. Bu

kurumların en önemlilerinden birisi de Dulhane’dir. Göçmenlere hizmet sunmak

üzere Kırmızı Kışla’da faaliyete başlayan kurum, Darülaceze’nin açılmasından

bir süre sonra kapatılmıştır. Bu çalışma, ayakta kaldığı kısa sürede önemli

hizmetler yerine getiren Dulhane’nin açılmasını, kuruma tahsis edilen gelirleri,

sunulan hizmetleri ve bu hizmetlerin değerlendirilmesini amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dulhane, darülaceze, sosyal yardım, Osmanlı, İstanbul, Eytamhane

A SHORT-LIVED CHARITY IN OTTOMAN: DULHANE (1884-1896)

Öz

The 19^th century was a period in
which there were many significant military, political, economic and social
developments in the Ottoman Empire. The mass migrations from the Balkans and
Crimea in the second half of the 19^th century were among the most
important developments of that period. Immigrants who flocked to the cities
caused significant problems and therefore the empire had to take some measures
against this situation. However, migrations that increasingly continued
especially after the Russo-Turkish War (1877-1878) made the problems worse.
Although the Ottoman Empire took the necessary measures and enabled most
immigrants to settle in various provinces of the empire, in the years following
the war, there were still great social problems in Istanbul. In order to solve
these problems, new social institutions were established in Istanbul. One of
the most important institutions was Dulhane. The institution that started to
provide services to immigrants in “Kırmızı Kışla” was closed after “Darülaceze”
was established. The present study aims to explain and evaluate the opening of
Dulhane, the incomes allocated to the institution, and the services provided. 

Anahtar Kelimeler

Dulhane, darülazece, social aid, Ottoman, Istanbul, Eytamhane

Kaynakça

• AYDIN, Mustafa, “1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı Esnasındaki Rumeli Göçünün Meclis-i Mebusan’a Yansımaları ve Yapılan Yardımlar”, Osmanlı Araştırmaları, XLV(2015), s. 209-230.
• “Darülaceze”, İstanbul Ansiklopedisi, 8, (Ed. Reşad Ekrem Koçu), Hamle ve Sıralar Matbaası, İstanbul, 1966, s. 4242-4245.
• DEMİRTAŞ, Mehmet, “Kırım Savaşı ve 93 Harbi Sürecinde Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk ve İskânları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41, Erzurum, 2009, s.215-238.
• ERGİN, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, 6, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1995.
• ERKAN, Süleyman, Kırım Kafkasya ve Doğu Anadolu Göçleri (1878-1908), Karadeniz Teknik Üniversitesi Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi, Trabzon 1996.
• İPEK, Nedim, “Kafkaslardan Anadolu’ya Göçler (1877-1900)”, Ondokuzmayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 6 (1991), s. 97-133. --------, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, TTK, Ankara, 1999.
• NUHOĞLU, Hidayet Y., “Dârülâceze”, DİA, 8, İstanbul, 1993, s. 513-515.
• ÖZBEK, Nadir, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet, İletişim, İstanbul, 2011.
• ÖZTÜRK, Nazif, “XIX. Asır Osmanlı Yönetiminde Yaşanan Batılılaşma Hareketlerinin Vakıflar Üzerindeki Etkileri”, İslamî Araştırmalar, C.8, Sayı.1, Kış 1995, s. 13- 33.
• SARIÇAM, İbrahim, Erşahin, SEYFETTİN, İslam Medeniyet Tarihi, TDV Yayınları, Ankara, 2007.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin, XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi, TTK, Ankara, 2003.
• --------, “Vakıf”, İA, C. XIII, MEB, İstanbul, 1986, s. 153-172.
• --------, “Osmanlılar Döneminde Türk Vakıfları ya da Türk Hayrat Sistemi”, Osmanlı, C. V, (Ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 17-33.
• YILDIRIM, Nuran, İstanbul Darülaceze Müessesesi Tarihi, Darülaceze Vakfı, İstanbul, 1996.
• --------,“Darülaceze’nin Kuruluş ve İşleyişi”, Toplumsal Tarih, 32/Ağustos 1996, s. 16-29.