MAZULİYET SANDIĞI’NIN KURULUŞU VE KURULUŞUNA YOL AÇAN SEBEPLER

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 1, 215 - 224, 21.06.2017

Nursel Manav

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.323928

Öz

Osmanlı Devleti’nde görevden alınan memurlara, yeniden tayin edilinceye

kadar verilen mazuliyet maaşı, hazine tarafından ödenmekteydi. XIX. yüzyıla

gelindiğinde mali yapının bozulmaya başlaması ve nihayetinde hazinenin gelirgider

dengesizliğinin yarattığı bütçe açıkları, azledilen memurlara maaş ödemede

sıkıntı yaşanmasına sebep oldu. Bir süre sonra da görevden alınan her memura

mazuliyet aylığı ödenemez hale geldi. Soruna bir çözüm bulmak amacıyla

birkaç kez yasal düzenleme yapılmasına rağmen, aylığın ödenmesindeki

zorluk aşılamadı. Bu sebeple yeni bir yasa hazırlandı ve görevden alınanların

mazuliyet aylıklarını karşılamak üzere memurların maaşlarından kesinti

yapılmak suretiyle bir fon oluşturulmasına karar verildi. Mazuliyet Sandığı adı

verilen fon hem hazineyi bu maaşları ödeme sıkıntısından hem de memurları

azil dönemlerinde açıkta kalmaktan kurtaracaktı. Hükümet, maaşlardan %1

oranında kesinti yapılmasını ve Mülkiye Tekaüd Sandığı bünyesinde ayrı bir

kalem ve sandık oluşturulmasını onayladı. Mülkiye Tekaüd Sandığı yönetimi bu

maaşlardan sorumlu tutulan Mazuliyet Sandığı için içtüzük hazırladı. İçtüzükte,

1892 yılı Ocak ayında %1’lik kesintiye ve aynı yılın Haziran ayından itibaren de

aylıkların ödenmesine karar verildi.

Anahtar Kelimeler

Memur, azil, maaş, fon, hazine

ESTABLISHMENT OF DISMISSAL PENSION CHEST AND THE REASONS OF ITS ESTABLISHMENT

Öz

In the Ottoman Empire, dismissal pension which was paid to dismissed officers

until their reassignment, was paid by the treasury. In the XIX. century, beginning

of deterioration in the financial system and finally the budget deficits that the

income-outcome imbalance of the treasury created, caused to have troubles paying

pensions to the dismissed officers. After a while, dismissal pensions came to not be

paid for every dismissed officer. Although several legislative measures were taken

to find a solution for the problem, the difficulty of paying the pension could not be

exceeded. For this reason, a new law was prepared and it was decided to establish

a fund by deductions from officers’ salaries to compensate for the pensions of

dismissed ones. The fund so-called Dismissal Pension Chest would save the

treasury both from the pressure of paying these salaries and save the officiers from

being unemployed in periods of dismissal. The government approved a 1% cut

from salaries and the creation of a separate office and chest in the Civil Service

Retirement Chest. The management of the Civil Service Retirement Chest prepared

the internal regulations for Dismissal Pension Chest which was held responsible

for these salaries. In the internal regulation, it was decided to the cut of 1% in

January 1892 and to pay the pensions from June of the same year.

Anahtar Kelimeler

Officer, dismiss, pension, fund, treasury

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, Ahmed, I Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sayıştay (Divan-ı Muhasebat), Sayıştay Yayını, Ankara, 1997. AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, Eren Yayınları, İstanbul, 1993.
• BALTACI, Cahit, “Arpalık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul, 1991, s. 392-393.
• FINDLEY, Carter V., Osmanlı Devletinde Bürokratik Reform Bâbıâli (1789-1922), İz Yayıncılık, İstanbul, 1994.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Tekaüt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 40, İstanbul, 1991, s. 340.
• MANAV, Nursel, Mülkiye Tekaüd Sandığı Kuruluşu ve Faaliyetleri (1880-1890), (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2014.
• MARTAL, Abdullah, “XIX. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Tekaüdlük”, Eskiçağ’dan Modern Çağ’a Ordular-Oluşum, Teşkilât ve İşlev- Editör: Feridun M. Emecan, Kitabevi, İstanbul, 2008.
• ÖZGER, Yunus, Osmanlı Ordusunda Emeklilik Sistemi ve Askeri Tekaüd Sandığı (1865-1923), IQ Yayınları, İstanbul, 2011.
• SARIYILDIZ, Gülden, Sicill-i Ahval Komisyonu’nun Kuruluşu ve İşlevi (1879-1909), Der Yayınları, İstanbul, 2004.
• TABAKOĞLU, Ahmet, Toplu Makaleler I İktisat Tarihi, Kitabevi, İstanbul, 2005.
• TC. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Sayı: 1994/15, Kamu Personeli Emeklilik Mevzuatı I, Ankara, 1994.