J.J. ROUSSEAU’NUN SOSYAL SÖZLEŞME ESERİNİN OSMANLI TÜRKÇESİNE İLK TERCÜMELERİ

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 2, 17 - 32, 22.12.2017

Rukiye Akkaya Kia

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370042

Öz

  Tanzimat’tan Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna değin, Fransız
aydınlanmasını ve özellikle J.J.Rousseau’nun çalışmalarını okumak, Osmanlı
Türkçesine çevirmek nesilden nesile geçmiştir. Gerçi Tanzimat ilan edilmeden
önce de 1789 Fransız büyük devriminin hazırlayıcısı bir ateist olarak anılan
J.J.Rousseau’nun eserlerine ve düşüncelerine atıfların olduğu bazı çalışmalar
vardır. Sosyal Sözleşme’nin, Osmanlı Türkçesine 
ilk tercümeleri  üzerine bir fikir
verebilecek olan elimizdeki örnekler; 1911’de İçtihad dergisinde yayınlanan
birkaç sayfalık metin, 1904’te Paris’te yayınlanan eksik kalmış I.Kitap
tercümesi ve nihayet 1911’de İstanbul’da tam metin olarak yayınlanan
tercümelerdir. Genç Osmanlılardan Jöntürkler’e evrilen sürede yayınlanan bu
çalışmalar değerlendirildiğinde; J.J.Rousseau’nun siyasi metinlerinin
tercümeleri ile Osmanlı aydınlarının kendisine duyduğu hayranlık arasında açık
bir orantısızlık olduğunu söyleyebiliriz. 

Anahtar Kelimeler

J.J.Rousseau, Sosyal Sözleşme’nin Osmanlı Türkçesine ilk tercümeleri, hȃkimiyet-i milliye

THE EARLY TRANSLATIONS OF J.J. ROUSSEAU’S SOCIAL CONTRACT INTO OTTOMAN TURKISH

Öz

 From
the Tanzimat era to the establishment of the Turkish Republic, reading and
translating the works of French Enlightenment philosophers, especially those of
Jean-Jacques Rousseau, had been a practice passed down from one generation to another.
However, even before the Tanzimat era, several studies
had already referred to the works of Rousseau, who was called an atheist and whose
ideas paved the way for the French Revolution in 1789. The extant samples,
which provide insights into the first translation of Rousseau’s Social
Contract, include a few pages of an article published in a journal named Ictihad
in 1911, an unfinished translation of “Book I” published in Paris in 1904, and
other translations published in Istanbul in 1911. Considering the translations
of Rousseau’s works during the period from the Young Ottomans to the Young
Turks, we distinguish the clear disproportion between the translation of his
political works and the Ottoman intelligentsia’s admiration for him.

 

Anahtar Kelimeler

J.J. Rousseau, Ottoman Empire, Turkish translation of the Social Contract

Kaynakça

• AKKAYA KİA, Rukiye, “19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunda J.J. Rousseau Düşüncesine Giriş I” (Introduction à la pensée de J.-J. Rousseau dans l’Empire ottoman du XIXe Siècle I), Littera, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2012, S. 31, s. 129-139. APAYDIN, Mustafa, “Ziya Paşa’nın Emil Çevirisinin Önsözü”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2001, c. 7, S. 7, s. 146-160. BUDAK, Ali, Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını Münif Paşa, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2004. Ebuzziya Tevfik, Yeni Osmanlılar Tarihi, Türkçeye Uygulayan Şemsettin Kutlu, Hürriyet Yayınları, İstanbul, 1973. MARDİN, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994. Mukȃvele-i Heyet-i İçtimȃiyye yahud Mebȃni-i Hukuk-ı Siyȃsiyye, Müellifi: Jean Jaques Rousseau, Müt. Rufȃizade Mehmed Şekib, Kitab-ı Evvel, Sene-i Hicri 1321; Paris, 1904. Mukȃvele-i İçtimȃiyye yahud Hukuk-ı Siyȃsiyye-i Kavȃidi Esȃsiyye, Müellifi Fransa Meşȃhiri Hakimiyesinden Jean Jecques Rousseau, Müt. Mütekȃidin-i Hariciyeden A., Kütübhane-i İslam ve Askeri- İbrahim Hilmi; Bab-ı Ali Caddesi, Tabı ve Nȃşiri İstanbul, 1329. ÖNUÇAR, Mehmet, Mecmûa-i Ebuziyya’da Rousseau Tercümeleri (1880-1912), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1998. ROUSSEAU, Jean Jacques, du Contrat Social ou Principes du Droit Politique, Paris, 1894. ROUSSEAU, Jean Jacques, Mukȃvele-i İçtimȃiyye, Çev. Haydar RIFAT, İçtihad, İstanbul İçtihad Matbaası, c. III, S. 25, 15.Haziran.1327. ROUSSEAU, Jean Jacques, Mukȃvele-i İçtimȃiyye, Çev. Haydar RIFAT, İçtihad, İstanbul İçtihad Matbaası, c. III, S. 28, 1.Ağustos.1327. TÜRESAY, Özgür, Être intellectuel à la fin de l’Empire otoman: Ebüzziya Tevfik (1849- 1913) et son temps, Institut National des Langues et Civilisations Orientales, Études turques et ottomanes (UMR 8032), Paris, 2008. ÜLKEN, Hilmi Ziya, Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011. Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II (1865-1876), Yay. haz. Mehmet KAPLAN, İnci ENGİNÜN, Birol EMİL, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 2. basım, İstanbul, 1993, s. 161- 264.