İSLAM/TÜRK DEVLET VE TOPLUM GELENEĞİNDE YÜZÜK VE HUKUKİ MAHİYETİ

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 2, 195 - 206, 22.12.2017

Ahmet Kütük

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370066

Öz

Ortaçağ İslam devletlerinin yönetim anlayışında sultanın egemenlik ve meşruiyetini sembolize eden önemli unsurların başında yüzük gelmektedir. Sultanın yüzüğü, onun meşruiyetinin hilafet nezdinde tasdik edilmesinin önemli bir göstergesi olduğu gibi, bir devlet adamına havale ettiği diplomatik işlerin yürütülmesi bağlamında meşru ve hukuki bir araç hâline gelmiştir. Bu çerçevede sultanın yüzüğü ve ona atfedilen değer, ortaçağ devlet hukukunda işlerin yürütülmesi noktasında bir nevi noter görevi görmüştür. Bu işlevi dışında sultanın yüzüğünün, herhangi bir konuda suçu ve ihmali olan şahısların affedilmesi ile ilgili bir tür “eman” unsuru olduğu da söylenebilir. İslam toplum geleneğinde ise yüzük bir süs eşyası olmanın yanında bazen uğur getiren bir tılsım bazen de evlilik ve nikâh gibi işlemler için birer nişan olarak kullanılmıştır. Bu makalede kaynaklarda yer alan bilgiler üzerinden İslam/Türk devletlerinde yüzüğün hukukî temsiliyeti ve toplumsal yansımaları hakkında tespitler yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Misyoner, Eli Smith, H. G. O. Dwight, Nahçıvan, fiziki yapı, siyasi yapı, sosyo-kültürel yapı, ekonomik yapı

RINGS AND THEIR LEGAL NATURE IN THECUSTOMS OF ISLAMIC/TURKISH STATE AND SOCIETY

Öz

Rings were one of the most important elements that symbolize the
sovereignty and legitimacy of the Sultan in the Islamic management system. The
Sultan's ring became a legitimate and legal instrument in the context of
conducting diplomatic affairs, it was referred to a statesman as an important
demonstration of his legitimacy. For this reason, the Sultan's ring and the
value attributed to it served as a kind of notary at the point of conducting
medieval state law. Apart from this function, it also hadan “eman” (forgiveness
of someone's life) element. In Islamic society tradition besides being an
ornamental material, the ring was often used as a talisman for auspiciousness and
for marriage and wedding ceremonies.This study, aims to make determinations
about the legal representation and social reflections of the rings in the
Islamic/Turkish states.

Anahtar Kelimeler

Islamic state tradition, ring, signet, khatam, signet ring

Kaynakça

• -----------------------, The Holy Bible, Oxford University Press, Oxford, 1833. Ahmed B. Mahmud, Selçuk-name, Haz. Erdoğan MERÇİL, c. I-II, Tercüman Yayınları, İstanbul, 1977. Ahmed Eflakî, Menakibü’l Arifin, Çev. Tahsin YAZICI, c. I, Hürriyet Yayınları, İstanbul 1973. ALLAN, J., “Hatem”, İslam Ansiklopedisi, c. V/I, MEB Basımevi, Eskişehir 1997, s. 359-363. BOZKURT, Nebi, “Ok”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 33, Diyanet Yayınları, İstanbul, 2007, s. 333-335. BOZKURT, Nebi, “Eman”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 11, Diyanet Yayınları, İstanbul, 1995, s. 75-77. Buharî, Sahih-i Buharî,(Muhtasar-ı Tecrid-i Sarih), Çeviri ve Notlar: A. Feyzi KOCAER, c. I-II, Turkuvaz Matbaacılık, 2013. Ebu Davud, Sünen-i Ebu Davud Tercemesi, c. III, (Haz. Abdullah Parlıyan), Konya Kitapçılık, İstanbul 2015. El-Bondarî, Feth b. Ali b. Muhammed, Zübdatü’n Nusra ve Nuhbetü’l Usra, (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi), Çev. Kıvameddin BURSLAN, TTK Yayınları, Ankara, 1943. ERGİN, Muharrem, Dede Korkud Kitabı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971. Firdevsî, Şehnâme, Çev. Necati LUGAL, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2009. GORDLEVSKİ, V., Anadolu Selçuklu Devleti , Çev. Azer YARAN, Onur Yayınları, Ankara 1988. İbn Battuta, EBU ABDULLAH MUHAMMED, İbn Battuta Seyahatnamesi, c. I, Çev. A. Sait AYKUT, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2000. İbn Bibî, el-Evâmiru’l Alâ’iyye fi’l Umûri’l-Alâ’iyye, (Selçuknâme), Çev. Mürsel ÖZTÜRK, TTK Yayınları, Ankara, 2014. İbn Haldun, Mukaddime, Haz. Süleyman ULUDAĞ, c. I, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2007. İbnu’l Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman fi Tarihi’l Ayan (Selçuklular Kısmı), (Seçme, Tercüme ve Değerlendirme: Ali Sevim), TTK Yayınları, Ankara 2011. İbnu’l Esir, El-Kamil fi’t Tarih, c. VIII, Çev. A. AĞIRAKÇA, c. X,XI, Çev. Abdülkerim ÖZAYDIN, Bahar Yayınları, İstanbul, 1991. İbn Kesir, el-Bidaye ve’n Nihaye (Büyük İslam Tarihi), c. V, VIII, Çev. M. KESKİN, İstanbul ts. Herodotos, Herodot Tarihi, Çev. Müntekim ÖKMEN, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973. Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lugat-it Türk Tercümesi, Çev. Besim ATALAY, c. I, III, TDK Yayınları, Ankara, 1985-1986. KÖPRÜLÜ, M. Fuad, “Yıldırım Beyazıd’ın Esareti ve İntiharı Hakkında”, Belleten, c. I/2, Ankara, 1937, s. 591-603. KÖYMEN, M. Altay, Tuğrul Bey ve Zamanı, MEB Basımevi, İstanbul, 1976. KURPALİDİS, G. M., Büyük Selçuklu Devleti’nin İdari Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Çev. İlyas KAMALOV, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2011. KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri, “Yüzük”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 44, Diyanet Yayınları, Ankara 2013, s. 55-57. LAMBTON, Ann K. S., Atebetu'l-Ketebe'ye Göre Sancar İmparatorluğu’nun Yönetimi, Çev. Nejat KAYMAZ, TTK Yayınları, Ankara, 1973. MERÇİL, Erdoğan, Gazneliler Devleti Tarihi, TTK Yayınları, Ankara, 1989. --------------------------, “Selçuklular”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 36, Diyanet Yayınları, İstanbul, 2009, s. 389-392.