“AZAT KIRIM” GAZETESİNİN LATİN ALFABESİNE GEÇİŞİ VE YAZARLARI ÜZERİNE NOTLAR (1942-1944)

Yıl 2018, Cilt: 28 Sayı: 1, 67 - 76, 27.06.2018

Tahir Kerim

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437791

Öz

Makalede “Azat Kırım” adlı Kırım Tatar gazetesinde Kiril, Latin ve Arap

alfabelerinin kullanılması hususundaki meseleler açıklanmıştır. N. Çelebi

Cihan, Ö. İpçi, H. Çergey, M. Kurtiy’nin eserleri esasında Kırım Tatar Latin

alfabesinin şekillenmesinde halk dilinin rolü incelenmiştir. Bununla birlikte

Mustafa Kurtiy’in edebi eserlerine dair mirasında esas yerini alan medeni ve

amacı doğrultusundaki değerine büyük dikkat çekilmiştir. Sırası ile yazarın

“Tercüman”, “Millet”, “Yeni Dünya” vesaire milli yayınlarında neşredilen

eserlerinin kronolojisi sıralanmıştır. M. Kurtiy ve onun eşi Hanife üzerindeki

yeni biyografik bilgiler geniş okuyucu kitlesine sunulmuştur. Özellikle 1942-44

yıllarında Kırım’da yayımlanan Kırım Tatarca “Kırım Ocağı”, “Azat Kırım”,

“Ana Yurt” ve Rusça “Azatlık”, “Azat Olunan Kırım” gibi içtimai - siyasi

yayınların özellikleri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırım, edebiyat, milli yayıncılık

NOTES ABOUT LATIN ALPHABET AND CORRESPONDENT OF NEWSPAPER “AZAT KIRIM” (1942-1944)

Öz

In the article opening common issues about using Cyrillic, Arabic and Latin

alphabet in Crimean Tatar newspaper “Azat Kirim”. On the example of poetical

works of N. Chelebedjihan, U. Ipchi, A. Chergey, M. Kurti analyzing tendency

of influence national language to transformation Latin alphabet of Crimean

Tatar. Special significance took to culture-ideological maintenance of Kurti’s

creative inheritance. Building chronological borders literary findings of authors

in “Terdjiman”, “Millet”, “Yeni Dunya” and other national publication of prewar

period. At the same time defining more exactly biographical facts about life

and activities of married couple Mustafa and Anife Kurti. By researching theme

composing social and political characteristics of Crimean Tatar and Russian

periodical publications in Crimea as “Kirim odjagi”, “Ana Yurt”, “Osvobojdeniy

Krim”, “Osvobojdeniye”. In the opinion of this article author mentioned printing

publications helps to understand better the specific of formation Crimean Tatar

classical literature.

Anahtar Kelimeler

Crimea, nation, literature, print

Kaynakça

• A.Z., Eki Mühim Karar, Azat Kırım, Haziran 16, 1943. Belgisiz, Eşid, Mevta Ne Söyleyur!, Canköy, 1909. BERKE, Mustafa, “Kırım milliy muhtariyet günü”, Kırım, S. 4, 1957. BERKE, Mustafa, “Kırım Türklerinin suçu nedir”, Kırım, S. 2, 1957. DAVUTOV, Latin Elifbası Tarafdarıyım, Yeñi Dünya, Şubat 6, 1927. DOSTLARI, Hanife hanım Kurtiyeva, Azat Kırım, Eylül 11, 1942. Gazeta Yevpatorii, Osvobojdeniye, S. 35, 1943. GOGOL, Nikolay, Ölü Çanlar, Çev. Ü. İpçi, Akmescit, 1931. GRABOV, Ebadulah, “Kırım Tatar Teatrisiniñ Tarihine Ait Bazı Sahifeler”, Azat Kırım, Mart 10, 1942. KAYA, İsaak, Rukovodstvo Dlya Obucheniya Krymskotatarskomu Yazyku po Novomu Alfavitu, Simferopol, 1928. KERİMOV, İsmail, Bibliograficheskiy Ukazatel Pechatnyh Knig, Statey i Proizvedeniy na Krymskotatarskom Yazyke, Simferopol, 2009. KERİMOV, İsmail, Eski Edebiyatımızda Kullanılğan Bazı Sözlernin İzahatları, Akmescit, 1997. KERİMOV, İsmail, Kırım Tatar Edebiyatı, Akmescit, 1995. KERİMOV, İsmail, Kırım Tatarca Kıyın Sözler Luğatı, Akmescit, 2006. KIRIMLI, Hakan, Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916), Ankara, 1996. KONAKBAY, “Gazetalarımıznıñ Tarihi”, Azat Kırım, Ocak 16, 1943. KURTIYEV, Mustafa, “Taziye, Azat Kırım gazetasınıñ hadimleri; Taziye, Aqmezcitte Akuşer-Ginekologiya Hastahanesiniñ Hadimleri”, Azat Kırım, Haziran 2, 1942. KURTIYEV, Mustafa, Hacı Hasan, “Hanife Hanım Kurtiyeva (Kırım Tatar Kurultayına Kefe uyezdinden namzet cedveli-1)”, Millet, Kasım 16, 1917. MALTSEV, Konveyer GPU, Osvobojdeniye, S. 15, 1943. MUHİTTİN, “Mustafa Berke (Ölümü münasebetiyle)”, Kırım, S. 9-12, 1957. MUSTAFA Efendi Kurtiyev, Azat Kırım, Haziran 1, 1943. Ohrana Pamyatnikov Kultury, Osvobojdeniye, S. 32, 1943. Okuyıcılarımıznıñ Dikkatına, Azat Kırım, Ocak 30, 1942. ÖZENBAŞLI, Ahmet, “Ana Yurt Mecmuamız Hakkında Bir Kaç Söz”, Azat Kırım, Ağustos 20, 1943. Russkiye Soldatı, Osvobojdeniye, S. 4, 1943. Seyyar lektsiya, Millet, Ağustos 4, 1917. ŞEİDE, “Kayda Birlik, Anda Tirilik”, Azat Kırım, Ağustos 17, 1943. Tatar Sedası gazetası (İlân), Millet, Temmuz 22, 1917. ÜLKÜSAL, Müstecip, Kırım Türk-Tatarları (Dünü, Bugünü, Yarını), İstanbul 1980. VELICAN, “Yañı Elifbe Hususında”, Azat Kırım, Ağustos 21, 1942. https://global.britannica.com/topic/kulak https://global.britannica.com/topic/uyezd