Öz
Karaim,
with its linguistic richness, contributes to the historical and contemporary Kipchak
Turkic while it is an important dialect of the Turkic Language in Eastern
Europe. Karaim, who chose Judaism in history, was able to carry his
socio-cultural back ground to the present day. They have created a literary language
with different writing systems such as Hebrew, Cyrillic, Polish, and Lithuanian
origin Latin alphabets. The works produced by these alphabets are remarkable in
terms of revealing some characteristic features of Karaim and shedding light on
the language material of Kipchak Turkic.
Karaim's
as a Crimea, Halich and Trakai different three dialect has emerged in the historical
process. These dialects have undergone a number of differentiations in
phonetic, morphological, lexical, syntactic and semantic areas under the influence
of dominant languages. Particularly Slavic languages, Oghuz and Crimean Tatars are
the main factors affecting the dialects of Karaim. In addition to these factors,
the role of alphabets used in the formation and continuity of the Karaim
written language should not be overlooked.
Which
has its own linguistic features in its dialects, is the only dialect of Karaim
left alive today, Trakai dialect, it can be said. Karaim has experienced unproductive
period as a written language. In addition, Karaim is lived in the dialect of
Trakai by little number Karaim as the language of speech. But, if the necessary
steps are not taken in order to maintain its vitality and continue in this direction,
it will be inevitable that Karaim will be lost.
Karaim
is a source of Turcology studies with its interesting linguistic features. In this
study, will be examined elements that different in syntactic and semantic between
the dialects of Karaim.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BAASANJAV, Terbish, Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında Çatı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006. BASKAKOV, N. A. vd., Karaimsko-Russko-Polskii Slovar, Moscva, 1974. ÇULHA, Tülay, “Seraya Şapşal’a Göre Karay Türkleri ve Karayca”, Türk Dilleri Araştırmaları, 12, 2002, s. 97-188. GÜLSEVİN, Selma, Karay Türklerinin Dili (Troki Diyalekti), TDK Yayınları, Ankara, 2016. KARAY AWAZI, Ed. Aleksander MARDKOWİCZ, S. I-XI, Luck, 1931-1937. KIRBAŞ, Gülsüm, “W. Radloff’un Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy Adlı Eserindeki Karaim Türkçesine Ait Deyimler”, SUTAD, 43, 2018, s. 105-133. KOWALSKI, Tadeusz, Karaimische Texte Im Dialekt von Troki, Nakladem Polskej Akademji Umiejetnosci, Krakowie, 1929. LUVAḪLAR, Ed. Aleksander MARDKOWİCZ, S. I, Luck, 1932. ONARMAḪ, Ed. Mixael Tınfoviç, S. III, Panevezys, 1939. ÖZTÜRK, Abdulkadir, “Karaycadaki Alıntı Kelimeler”, Gazi Türkiyat, S. 16, s. 143-164.
Öz
Karayca,
linguistik zenginliğiyle gerek tarihî gerekse çağdaş Kıpçak Türkçesine katkı
sunmakla birlikte Türk dilinin Doğu Avrupa’daki önemli bir lehçesidir. Tarihte
Museviliği seçen Karaylar sosyo-kültürel birikimlerini günümüze
taşıyabilmişlerdir. İbrani, Kiril, Leh ve Litvan kaynaklı Latin alfabeleri gibi
farklı yazı sistemleriyle edebî bir dil meydana getirmişleridir. Bu alfabelerle
meydana getirilen eserler, Karaycanın birtakım karakteristik özelliklerini
ortaya koyması ve Kıpçak Türkçesinin dil malzemesine ışık tutması bakımından
dikkate değerdir.
Tarihî
süreçte Karaycanın Kırım, Haliç ve Trakay olmak üzere üç farklı ağzı ortaya çıkmıştır. Bu ağızlar
baskın dillerin etkisi altında fonetik, morfolojik, leksik, sentaktik ve
semantik alanlarda birtakım farklılaşmayı yaşamıştır. Slav dilleri başta olmak
üzere Oğuzca ve Kırım Tatarcası, Karaycanın ağızlarına önemli ölçüde etki eden
başlıca unsurlardır. Bu unsurların yanı sıra Karay yazı dilinin teşekkülü ve
devamlılığı esasında kullanılan alfabelerin de farklılaşmadaki rolü gözden
kaçırılmamalıdır.
Kendine
özgü linguistik kimi özellikleri ağızlarında barındıran Karaycanın günümüzde
canlı kalan tek ağzı, Trakay ağzıdır,
denilebilir. Karayca, yazı dili olarak duraksama dönemini yaşamakla birlikte az
sayıdaki Karay tarafından konuşma dili olarak Trakay ağzı yaşatılmaktadır.
Ancak canlılığını koruması adına gerekli adımların atılmaması vebu istikamette
devam etmesi halinde Karaycanın kaybolması kaçınılmaz olacaktır.
Karayca,
ilgi çekici linguistik özellikleriyle Türkoloji çalışmalarına kaynaklık
etmektedir. Bu çalışmada Karaycanın ağızları arasında sentaktik ve semantik
bakımdan farklılık taşıyan unsurlar ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BAASANJAV, Terbish, Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında Çatı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006. BASKAKOV, N. A. vd., Karaimsko-Russko-Polskii Slovar, Moscva, 1974. ÇULHA, Tülay, “Seraya Şapşal’a Göre Karay Türkleri ve Karayca”, Türk Dilleri Araştırmaları, 12, 2002, s. 97-188. GÜLSEVİN, Selma, Karay Türklerinin Dili (Troki Diyalekti), TDK Yayınları, Ankara, 2016. KARAY AWAZI, Ed. Aleksander MARDKOWİCZ, S. I-XI, Luck, 1931-1937. KIRBAŞ, Gülsüm, “W. Radloff’un Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy Adlı Eserindeki Karaim Türkçesine Ait Deyimler”, SUTAD, 43, 2018, s. 105-133. KOWALSKI, Tadeusz, Karaimische Texte Im Dialekt von Troki, Nakladem Polskej Akademji Umiejetnosci, Krakowie, 1929. LUVAḪLAR, Ed. Aleksander MARDKOWİCZ, S. I, Luck, 1932. ONARMAḪ, Ed. Mixael Tınfoviç, S. III, Panevezys, 1939. ÖZTÜRK, Abdulkadir, “Karaycadaki Alıntı Kelimeler”, Gazi Türkiyat, S. 16, s. 143-164.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Aralık 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 28 Sayı: 2 |
