THE SCOPE OF FACTIVITY IN TURKISH NON-FINITE COMPLEMENT CLAUSES

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 1, 1 - 25, 14.06.2019

Hatice Coşkun

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.560149

Öz

The
present study deals with the pressupositional value of Turkish complement
clauses, specifically those which are determinative on a factivity-based
selection of non-finite complementation. The term complementation here refers
to the grammatical state in which a proposition functions as an argument of a
matrix predicate. Concerning factivity, I am in accordance with
Erguvanlı-Taylan, who adopted the lexical semantic interpretation of Kiparsky
& Kiparsky. Accordingly, a predicate is factive if it presupposes the truth
of the proposition expressed in its complement clause. The majority of previous
studies generally focused on -DIG, -(y)AcAG and -mAk/-mA
complement clauses, and these gave little attention to -(y)Iş complement
clauses outside of a few studies. Concerning the factive semantic of
-(y)Iş complement clauses, I follow Erdal, who pointed out to the
factive semantic of -(y)Iş complement clauses first with their textual
task as topic. This paper deals furthermore with factive predicates
which embed -(y)Iş complement clauses. 
The manner of an action is a further specific semantic of -(y)Iş,
which is dealt with here as a trigger of the presuppositional value. The
present study shows that the scope of the factivity includes all non-finite
complement clauses, which presuppose the truth of their propositions.

Anahtar Kelimeler

Turkish complementation, Turkish sentential complements, factivity, presuppositional value, Turkish information structure, typology of Turkish complementation, syntax, semantics and pragmatics interface

TÜRKÇE ÇEKİMSİZ TÜMLEÇ YAN CÜMLELERİNDE OLGUSALLIĞIN KAPSAMI

Öz

Bu
çalışma Türkçe çekimsiz yüklemli tümleç yan cümlelerinin
olgusallık temelli anlamsal ayrımında belirleyici olan önvarsayım değerini ele
almaktadır. Tümleç yan cümlesi terimi, burada bir ana yükleme özne veya nesne
işleviyle bağlı bir önermenin dilbilgisel ifadesini karşılamaktadır. Olgusallık
terimi ise, Erguvanlı-Taylan’ın Kiparsky ve Kiparsky’den uyarladığı sözlüksel
anlam yorumuna dayanarak tanımlanmıştır. Buna göre, bir ana yüklem, kendisine
bağlı tümleç yan cümlesinde ifade edilen önermenin gerçekliğine veya
gerçekleşmişliğine dair önvarsayım oluşturabiliyorsa olgusaldır. Daha önce
yapılan çalışmaların çoğunluğunda -DIG, -(y)AcAG ve -mAk/-mA adlaştırıcılarıyla
şekillenen tümleç yan cümleleri üzerinde yoğunlaşılmış ama -(y)Iş adlaştırıcısıyla
oluşturulan tümleç yan cümleleri, birkaç çalışma dışında yeterince
incelenmemiştir. Erdal ise, -(y)Iş’lı tümleç yan cümlelerin konu
(topic) işleviyle öne çıkan olgusal anlamına, sözlü veya yazılı söylemde
(metinde) bilgi yapısı bakımından ilk olarak işaret etmiştir. Erdal’ın
yaklaşımı bu çalışmaya öncülük etmiştir. Çözümlemelerde -(y)Iş’lı tümleç
yan cümleleri, bağlandıkları olgusal ana yüklemler bakımından da ele
alınmıştır. Özellikle -(y)Iş adlaştırıcısına has bir anlam olan kılışın
tarzının (eylem veya olayın gerçekleşme şekli), ilgili tümleç yan
cümlelerde önvarsayımı tetiklediği gösterilmiştir. Bu çalışmayla, önermesinin
gerçekliğine veya gerçekleşmişliğine dair önvarsayım değeri taşıyan bütün
çekimsiz yüklemli tümleç yan cümlelerinin, olgusallık kapsamına girdiği
gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tümleç yan cümleleri, ad tümceleri, olgusallık, önvarsayım değeri, Türkçe bilgi yapısı ve bilgi değeri, Türkçe tümleç yan cümlelerinin tipolojisi, sözdizim, anlambilim ve edimbilim ilişkileri

Kaynakça

• (ALTAN) CİĞER, Aslı. 2007. “What experimental data tells us about the acquisition of complementation in Turkish”, Turkic Languages, XI,22-148. AYGEN, Gülşat N. 2007. “Q-Particle”, Dil ve Edebiyat Dergisi, IV/1, 1-30. BANGUOĞLU, Tahsin. 1986. Türkçenin Grameri, Ankara: Türk Tarih Kurumu. BEAVER, I. David. 2001. Presupposition and Assertion in Dynamic Semantics, California: CSLI Publications. CHIERCHIA, G., S. McConnell-Ginet. 2000. Meaning and Grammar, Cambridge, Mass.: MIT Press. CİĞER, Aslı. 2002. Acquisition of Complementation in Turkish, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. COŞKUN, Hatice. 2010. “Question elements in Turkish complement clauses”, Turkic Languages, XIV/1, Wiesbaden: Harrassowitz, 43-69. _____ 2012a. “Selection of complement clauses in Turkish and negation”, The Szeged Conference. Proceedings of the15th International Conference on Turkish Linguistics held on August 20-22, 2010 Szeged, Ed. Éva KINCSES-Nagy, Mónika BIACSI, Studia uralo-altaica, 49, Szeged: Department of Altaic Studies,187-200. _____ 2012b.Komplementsätze im Türkischen, İstanbul: Litera Yayıncılık. CSATÓ, Éva, Á. 1999. “Modalität in türkischen Komplementsätzen und ihre Entsprechungen im Deutschen”, Türkisch und Deutsch im Vergleich, Turkologica 39, Ed. Lars JOHANSON, Jochen REHBEIN, Wiesbaden: Harrassowitz, 23-32. _____ 2010. “Two types of complement clauses in Turkish”, Turcology in Mainz/Turkologie in Mainz, Turcologica, Ed. Hendrik BOESCHOTEN, Julian RENTZSCH, 107-122. DIXON, R. M. W. 2006. “Complement clauses and complementation. Strategies in typological Perspective”, Complementation, A Cross-Linguistic Typology, Ed. R. M. W. DIXON, A.Y. AIKHENVALD, Oxford: Oxford UniversityPress, 1-48. ERDAL, Marcel. 1998. “On the verbal noun in -(y)Iş”, Doğan Aksan Armağanı, Ed. Kâmile İMER, Leyla SUBAŞI UZUN, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 53-68. ERGUVANLI-TAYLAN, Eser. 1984. The Function of Word Order in Turkish Grammar, Berkeley: University of California Press. _____ 1988. “On the expression of temporal reference in subordinate clauses in Turkish”, Studies on Turkish Linguistics, Ed. S. KOÇ, Ankara: ODTÜ Yay. 333-351. _____ 1996. “Aspects of control in Turkish”, Current issues in Turkish Linguistics, Ed. Bengisu RONA, Ankara: Hitit Yay., 47-61. _____ 1998a. “What determines the choice of nominalizer in Turkish nominalized complement clauses”, Proceedings of the 16th International Congress of Linguistics, Ed. Bernard CARON, Oxford: Pergamon. _____ 1998b. “Türkçede Tümce Yapısına Sahip Tümleç Yan Tümceleri”, Doğan Aksan Armağanı, Ed. Kamile İMER, Leyla SUBAŞI UZUN, Ankara, DTCF Yayınları, 155-164. _____ 2013. “Türkçe’de Yan Tümcelerde Kipliğin İmlenmesi”, 26. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, Ed. N. BAYKAL, K. BÜYÜKKARCI, G. ULUSOY, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yay., 82-94. ERK EMEKSİZ, Zeynep. 2013. “Anlambilim: Tümce Anlamı” Genel Dilbilim II, Ed. A. S. ÖZSOY vd., Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 72-88. ERKMAN-AKERSON, Fatma, ÖZİL, Şeyda. 1998. Türkçede Niteleme İşlevli Yan Tümceler, İstanbul: Simurg. ERSEN-RASCH, Margarete. 2011. Türkisch für Fortgeschrittene, Wiesbaden: Harrassowitz. GENCAN, Tahir, N. 1979.Dilbilgisi, Ankara: TDK. GEORGE, Leland, KORNFILT, Jaklin. 1981. “Finiteness and boundness in Turkish”, Binding and Filtering, Ed. Frank HEN, Cambridge, Massachusetts: MIT Press, 105-127. GÖKSEL, Aslı, KERSLAKE, Celia. 2005. Turkish. A comprehensive grammar, London: Routledge. GLÜCK, Helmut. 2005. Metzler Lexikon Sprache, Stuttgart: Metzler. İMER, Kâmile, KOCAMAN, Ahmet, ÖZSOY, Sumru. 2011. Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları JOHANSON, Lars. 2013. Selection of subjunctors in Turkic non-finite complement clauses, Bilig 67, 73–86. KARAKOÇ, Birsel, HERKENRATH, Anette. 2016. “Clausal complementation in Turkish and Noghay in a semantic perspective”, Complementizer Semantics in European Languages, Ed. Kasper BOYE, Petar KEHAYOV, Berlin: De Gruyter, 619-664. KAWAGUCHI, Yuji. 2005. “Two Turkish Clause Linkages: -DIK- and -mE-: A pilot analysis based on the METU Turkish Corpus”, Corpus-Based Approaches to Sentence Structures, Ed. Toshihiro TAKAGAKI, Susumu ZAIMA, vd., Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 151-177. KELEPİR, Meltem. 2000. “Scope of negation: evidence from Turkish NPIs and quantifiers”, Proceedings of GLOW Asia II, September 1999 at Nanzan University, Nagoya, 213-230. _____ 2001. Topics in Turkish Syntax: Clausal Structure and Scope, MIT, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Cambridge. _____ 2003. “Olmak, değil, var ve yok”, XVI. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 23-24 Mayıs 2002, Yay. Haz.: Güray KÖNİG, Nalan BÜYÜKKANTARCIOĞLU, Firdevs KARAHAN, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 70-81. _____2004. “Turkish Indefinites and Negative Polarity Items”, Current Research in Turkish Linguistics: Proceedings of the 11th International Conference on Turkish Linguistics, 7-9 Ağustos 2002, Yay. haz.: K. İMER, G. DOĞAN, KKTC: Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, 27-36. _____2007. “Copular Forms in Turkish, Noghay and Turkmen”, MIT Working Papers in Linguistics, 54: Proceedings of the 2nd Workshop on Altaic Formal Linguistics, 11-13 Oct 2004, Boğaziçi Universitesi, Cambridge, Massachusetts: MIT Working Papers in Linguistics, 83-100. KIPARSKY, C., KIPARSKY, P. 1971, “Fact”, Semantics, Ed. D. STEINBERG, L. JACOBOVITS, Cambridge: University Press, 345-369. KENNELLY, Sarah D. 1987. “Turkish gerunds” Studies on modern Turkish, Ed. Hendrik E. BOESCHOTEN, Ludo Th. VERHOVEN, Tilburg: Tilburg University Press, 136-148. KORKMAZ, Zeynep. 2003. Türkiye Türkçesi Grameri, Ankara: TDK. KORNFILT, Jaklin. 1995. “Constraints on Free Relative Clauses in Turkish”, Papers in Linguistics, Ed. A. ALEXIADOU, N. FUHRHOP, P. LAW, S. LÖHKEN, Berlin: FAS, 36-57. _____ 1997. Turkish, London: Routledge. _____ 2006. “Agreement: The (Unique and Local) Syntactic and Morphological Licenser Of Subject Case”, Studies on Agreement, J. Costa, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 141-171. _____ 2007a. “Agr In Turkish As An Expression Of Categorial Features”, Proceedings of WAFL 2: Workshop on Altaic Formal Linguistics, Ed. M. KELEPIR, B. ÖZTÜRK, Cambridge: MITWPL, 21-47. _____2007b. “Verbal and nominalized finite clauses in Turkish”, Finiteness Theoretical and empirical foundations, Ed. Irina NIKOLAEVA, Oxford: Oxford University Press, 305-332. KURAL, Murat. 1993. “V-to(-to-I)-to-C in Turkish”, UCLA Occasional Papers in Linguistics, Vol. 11, Ed. F. BEGHELLI, M. KURAL, Los Angeles: UCLA Department of Linguistics. 1-37. _____ 1998. “Subordinate Infls and Comp in Turkish”, The Mainz Meeting, Ed. L. JOHANSON, Wiesbaden: Harrassowitz, 405-421. LEES, R. B. 1965. “Turkish Nominalizations and A Problem Of Ellipsis”, Foundations of Language, 1, 112-121. MEIBAUER, Jörg, DEMSKE, Ulrike, GEILFUß-WOLFGANG, Jochen vd. 2002. Einführung in die germanistische Linguistik, Stuttgart-Weimar: Verlag J.B. Metzler. ÖZSOY, A. Sumru. 1999. Türkçe/Turkish, İstanbul: Boğaziçi ÜniversitesiYayınları. PALMER, F. R. 1986. Mood and Modality, Cambridge: University Press. PAMIR-DIETRICH, Ayşe. 1995. “An analysis of subordinate clauses in Turkish”, Dilbilim Araştırmaları, Ed. K. İMER, A. KOCAMAN, S. ÖZSOY, Ankara: BBB, 182-196. STRAWSON, P. F. 1950. “On referring”, Mind, New Series, LIX/235 (Temmuz, 1950), 320-344. TURAN, Ümit, D. 2013. “Complex Sentence: Noun Clauses, Relative Clauses, Adverbial Clauses”, Turkish Syntax, Pragmatics and Discourse (Türkçe Tümce Bilgisi, Anlambilim, Edimbilim ve Söylem Çözümlemesi), Ed. Z. BALPINAR, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 60-89. UNDERHILL, R. 1976. Turkish Grammar, Cambridge, Massachusetts: MIT Press. Van SCHAAIK, Gerjan. 2001. “The Order Of Nominalizations In Turkish”, The Bosphorus Papers, Studies in Turkish Grammar 1996-1999, Ed. Gerjan van SCHAAIK, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 114-143. YARAR, Emine. 2007a. “Çoklu Ne Soruları ve Özgüllük”, HÜ İngiliz Dilbilimi Bölümü 35. Yıl Yazıları (1972-2007), Ed. Nalan BÜYÜKKANTARCIOĞLU, Emine YARAR, İstanbul: Multilingual, 122-128. _____ 2007b. “Dolaylı Evet/Hayır Sorularının Biçimsel ve Anlamsal Özellikleri”, XXI. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (10-11 Mayıs 2007), (http://www.idb.hacettepe.edu.tr/cv/emine_yarar_cv_tr.pdf), Erişim: 15.12.2010. _____ 2012. “Dolaylı Evet/Hayır Sorularında -DIk ve -mA Ekleri”, Dilbilim Araştırmaları, 2012/I, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1-20.